رنگها در نگارگری ایرانی

در مینیاتور ایران فقط رنگهای کانی قابل استفاده بودند. چون ضروری بود که تیره و مات باشند و رنگهای گیاهی شفافیت داشتند. این تیرگی لازم بود چون لایه های متوالی رنگ اغلب بر نمود و تاثیر آن تحمیل می شد و این امر با ماده ای شفاف نوعی سایه فرعی میانی بار می آورد و به جای رنگمایه خالص مورد نیاز می نشست. مثلا رنگ گیاهی زرد بر روی آبی سبز را بار می آورد، ولی با رنگهای کانی تیره و مات این چنین ترکیبی حاصل نمی شد.
مواد معدنی مورد نیاز را ابتدا با سنگ سابی که خاص این کار تهیه شده بود،ساییده و پودر می کردند. این گرد را از آرد بیز گذرانده و سپس با ماده چسبنده ای می آمیختند.میزان زیبایی رنگ در درجه اول بر میزان کامل این سایش و بیزش و در درجه دوم بر میزان کیفیت ماده چسبنده بود. سه نوع ماده چسبنده به کار میرفت: سفیده تخم مرغ، سریشم و صمغ عربی. در روزگاران گذشته سفیده تخم مرغ را ترجیح می دادند. چون رنگی که حاصل می شد بادوام و در مقابل رطوبط مقاوم بود. نگاره ای که با رنگهای سفیده تخم مرغ اجرا می شد، حتی اگر آبی هم به آن می چکید، ضایع نمی شد و لطمه نمی خورد. ولی به سبب چسبندگی بیش از حد سفیده تخم مرغ، آن را با مخلوطی از زاج سفید رقیق می کردند. همین ماده بود که سطح نگاره ها را مینایی گون می کرد که هنوز هم در کهنترین نگاره ها نظاره گرش هستیم.
اما رنگهایی که با سفیده تخم مرغ مخلوط می شد به زودی فاسد می گشت به گونه ای که نیازمند اصلاح و ترمیم مداوم بود. به همین دلیل سریشم جای آن را گرفت. استفاده از سریشم به تنهایی سبب ترک می شد. و نقاشان برای رفع این نقصان آن را با ملاس یا آب انگور مخلوط می کردند. هر چند رنگها با این چسب جلا و زرینگی خود را حفظ می کردند، ولی این جلا به پای جلای سفیده تخم مرغ نمی رسید. افزون بر این سطوحی که با رنگهای سریشم دار کار می شد روی صفحه مقابل می چسبید و نگاره و متن صفحه مقابل هر دو را ضایع می کرد. گاهی هم به جای این دو ماده چسبنده از صمغ عربی استفاده می شد، ولی این ماده ماده چندان پایا و دیر بازی نبود.

سارا مردانی
/isfhandicraft.blogfa.com

منبع : مطالب ارسال شده