نمره نمایشگاه بیستم چند است؟

بیستمین نمایشگاه کتاب به پایان رسید، نمایشگاهی که باید از آن به عنوان مهم‌ترین و عمومی‌ترین رویداد فرهنگی کشور یاد کرد، جایی که «کتاب» مهم ترین بلکه تنها ترین کالاست و «علم» حرف اول را می‌زند.
حضور پرشور مردم، از همه اقشار، در این رویداد فرهنگی زیباترین بخش این نمایشگاه است. باید به این احساس تبریک گفت و آن را نویدبخش تحول فکری رو به پیشرفت در کشور دانست. احساسی كه باید از آن استقبال كرد، تقویتش كرد، و به آن جهت داد.
حضور قابل توجه ناشران هم باید ارج‌گذاری شود. گو این که فراوانند کسانی که برای جنبه‌های اقتصادی آن وارد این میدان شده‌اند، اما اولا همه چنین نیستند و عاشقان کتاب در میان ناشران هم فراوانند و ثانیا آن که حتی اگر چنین باشد، بازهم نتیجه آن برای عرصه فرهنگ مطلوب است، مگر آن که ابتذالی در کار نشر رخ دهد که آن دیگر اقدام ضد فرهنگ است و باید كنترل شود.
● نقاط قوت نمایشگاه:
همین که نمایشگاه بی مشکل جدی برگزار شد، باید خدا را شاکر بود. زیرا تغییر محل، تجربه جدیدی بود و هر لحظه احتمال آن می‌رفت که دشواری خاصی پدید آید. بنابرین باید برگزاری آرام نمایشگاه را که تا آخرین لحظات بدون حادثه گذشت، به رغم شلوغی جمعیت، چنین تحلیل کرد که به خواست خداوند و برنامه‌ریزی‌هایی که شده بود، خوشبختانه و برخلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد و اظهارنظرهایی که صورت می‌گرفت، نسبتا به خوبی و بدون حادثه تمام شد.
برگزاری نماز جماعت در فضای باز و به طور کلی وجود فضای معنوی مصلی از جنبه‌های مثبت نمایشگاه بود.
سرای اهل قلم بسان سال‌های پیش فعال بود و برنامه‌های جذابی داشت. این بخش که در عین حال، جاذبه‌های دیگری هم برای کشاندن اهل قلم دارد، مجموعا از نقاط قوت نمایشگاه‌های گذشته و حاضر به شمار می‌آمد.
توزیع بن کتاب بسان سال‌های گذشته صورت گرفت و به خصوص به دلیل حذف سوبسید برای خرید کتابهای عربی، با توزیع بن میان برخی از مؤسسات جبران شد. گو این که بسیاری از این بن‌ها همانجا بدون آن که بابت کتاب پرداخت شود، به پول نقد تبدیل می‌شود. اما این مشکل از گذشته هم بود. کسانی می‌گفتند امسال به دلیل فراوان تر بودن بن، این مشکل جدی‌تر مشهود بوده است. نمی دانم راه حلی دارد یا نه.
یکی از اقدامات خوب مدیریت نمایشگاه حذف بخش ارزی کتاب‌های عربی بود. این اقدام به خصوص در روزهای آخر نشان داد که خرید کتابهای عربی را به مقدار زیادی بالا برده است. این یک کار فرهنگی مفید و مثبت بود. در عوض، اوقاف مصمم شد تا برای حمایت از برخی از ناشران، اقدام به خرید بخشی از کتابهای آنها کرده و میان کتابخانه‌ها توزیع کند. این اقدام فرهنگی تا سقف نزدیک به یک صد میلیون تومان بود که خود به عنوان گام نخست قابل تحسین بود.
چینش نمایشگاه به خصوص در بخش عمومی‌های داخلی، واقعا خوب و کم حرف بود. البته گفته می‌شد که بارها شماره‌های غرفه‌ها عوض شده و این برای آدرس دادن به مردم دشواری ایجاد می‌کرد. اما به عکس نمایشگاه‌های قبلی که بسیاری از غرفه داران به خاطر پرت بودن محلی که به آنان اختصاص داده شده بود، این بار تقریبا همه راضی بودند. گو این که برخی از درهای بخش شرقی بسته می‌شد تا مردم به سمت غرب شبستان هم بروند و این سیاست گرچه به لحاظ امنیت سالن خطرناک بود، اما برای کشاندن جمعیت به نقاط دیگر شبستان اقدام مناسبی بود.
● نقاط ضعف:
▪ حذف بخش مطبوعات:
افرادی که سال‌های گذشته در سالن مطبوعات حاضر می‌شدند، استقبال از این بخش نمایشگاه را به خوبی شاهد بودند. سالن مزبور شکوه خاصی داشت و تقابل و تعامل میان اصحاب مطبوعات با دوستداران واقعا دیدنی بود. امسال به هر دلیل خبری از این بخش نمایشگاه نبود.
▪ حذف بخش الکترونیک:
شاید نبودن فضای مناسب سبب حذف این بخش شده بود. البته در طول سالها نمایشگاه‌هایی در این حوزه وجود دارد، اما با توجه به جمعیتی که به نمایشگاه کتاب می‌آید، لازم می‌بود تا با تعبیه این بخش، استفاده بهتری از حضور مردم می‌شد.
▪ مشکل اطلاع رسانی:
اوضاع نمایشگاه از هر جهت به تدریج به راه افتاد و نمایشگاه تقریبا از روز سوم ـ چهارم بود که عملا به راه افتاد. با این حال، ضعف اطلاع رسانی تا روزهای آخر مشهود بود. در بخش نصب تابلوها و راهنماها روزهای اخیر مشکلی نبود اما امکانات رایانه‌ای به خصوص در بخش کتب فارسی داخلی در وضعیت قابل قبولی قرار نداشت. با توجه به این که بسیاری از مردم کتاب‌هایی را می‌خواهند که ناشرانش را نمی شناسند، این مشکل بیشتر خود را نشان می‌داد.
▪ نظافت نمایشگاه: سطح عمومی و بیرونی نمایشگاه، در وضعیت مطلوبی نبود. دست کم عوامل تنظیف محیط می‌بایست دوبرابر از حد موجود بودند تا محیط را تمیز کنند. شاید از قبل پیش بینی کافی در این زمینه نشده بود.
▪ کمبود فضا برای کارهای جنبی:
این درست است که نمایشگاه برای نمایش کتاب است، اما وجود مراکزی برای تغذیه مناسب، مسائل تفریحی فکری، تولیدات فرهنگی و هنری مناسب با کتاب و بسیاری از موارد دیگر، نمونه‌هایی است که امسال فرصت ارائه آنها نبود. البته در زمینه غذا، غذاهای بسته بندی شده در میان اصحاب غرفه‌ها توزیع می‌شد و مشکل آنان برطرف می‌گردید.
▪ ضعف عملکردها پارکینگ‌ها:
این درست است که تعداد زیادی با مترو می‌آمدند، اما پارکینکهای محدود و کوچکی که وجود داشت، خوب ساماندهی نشده بود. موارد فراوانی وجود داشت که یک خودرو چندین بار می‌باید مصلی را دور می‌زد تا بتواند در یکی از پارکینگ‌ها وارد شود. می‌توان تصور کرد که بسیاری از مردم به خیابان‌های اطراف می‌رفتند و با فاصله دورتری ماشین را پارک کرده و پیاده به مصلی می‌آمدند.
▪ ضعف آنتن‌های موبایل:
استقرار تعداد زیادی از مردم در یک محیط کوچک و ضرورت تماس‌های تلفنی، سبب شده بود تا امکان استفاده از این وسیله، تا هشتاد نود درصد کاهش یابد. آیا این مشکل توسط مخابرات قابل رفع است یا نه، راقم این سطور نمی تواند به آن پاسخ دهد. فقط احساس می‌کند که مردم از این جهت واقعا در مضیقه بودند و اگر امکان آن باشد که در این زمینه تقویتی صورت گیرد، لاجرم باید این کار انجام شود. به خصوص که محدوده مصلی در موارد دیگری هم می‌تواند این مشکل را داشته باشد.

رسول جعفریان