کسب حلال، وسیله خدمت به مردم

یکی از ویژگی هایی که امیرالمومنین (ع) برای پارسایان بیان می کنند، تلاش برای روزی حلال است. بدیهی است اولین و مهم ترین گام برای زدودن «فقر و نیازمندی» و وابستگی فردی و اجتماعی به دیگران، این است که انسان سهم خود و خانواده، نزدیکان، همسایگان و نیز جامعه خود را فراموش نکند. مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم در این خصوص مطلبی آورده است.
● قرآن و کسب روزی حلال
با نگاه به آیات قرآن در می یابیم که دستورات اسلامی هرگز ما را به چشم پوشی از مواهب الهی دعوت نکرده و فقر را ارزش و نعمت به حساب نیاورده است.حتی در سوره جمعه که توصیه آن به شرکت در نماز جمعه و ذکر خداست، می فرمایند: هنگامی که نماز پایان یافت، شما آزادید در زمین پراکنده شوید و فضل خدا را بطلبید (به دنبال روزی بروید) و خدا را بسیار یاد کنید، شاید رستگار شوید. از این آیه استفاده می کنیم که حتی روز تعطیل و به جاآوردن اعمال عبادی در روز جمعه، مانعی برای فعالیت های اقتصادی سازنده نیست.
● کسب حلال، وسیله خدمت
انفاق در راه خدا موارد زیادی از بخشش های واجب و مستحب را پوشش می دهد: خمس، زکات، قرض، صدقه، بعضی از نذرها، هدیه، قربانی و ... از این موارد است. بدیهی است اگر دست انسان از مال و مواهب دنیوی خالی باشد، هرگز توفیق احسان به مردم را نخواهد یافت.هم چنان که می گوییم مقدمه واجب، واجب است؛ مقدمه انفاق هم که کسب درآمد است لازم و اجتناب ناپذیر است.آیه ذیل به صراحت می فرماید که از کسب حلال خود انفاق کنید:ای کسانی که ایمان آورده اید، از اموال پاکیزه و حلالی که کسب کرده اید، انفاق کنید.از قرآن کریم نیز چنین استفاده می شود که داشتن مال، لازمه رسیدگی به محرومان است.
● اهمیت طلب حلال در احادیث
پیشوایان معصوم ما با گفتار، عمل و تشویق، همواره پیروان خود را به تلاش برای کسب روزی حلال سوق داده و «حلال» بودن را ویژگی لازم و دائمی درآمدها دانسته اند.
اهمیت جایگزین کردن راه های حلال روزی به حدی است که امام صادق (ع) به یکی از اصحاب خود به نام «مصادف» می فرماید:شمشیرزدن و جنگیدن آسان تر از به دست آوردن روزی حلال است!
و نیز آمده است: کسی که در طلب رزق از شهری به شهری رود، مانند کسی است که در راه خدا جهاد کند. رسول خدا (ص) فرمود: هیچ بنده ای نیست که از طلب حلال شرم کند، مگر این که خدا او را به حرام مبتلا کند.
● تلاش اقتصادی در سیره ائمه اطهار (ع)
امام باقر (ع) می فرمایند: با این که من می دانم کسی هست که روزی مرا در حد کفاف می رساند، اما در ضیاع (زمین مزروعی) خود آن قدر کار می کنم تا عرق از بدنم سرازیر شود تا خدا بداند که من در طلب روزی حلال هستم. درحدیثی دیگر آمده است: زراعت کنید و بکارید(که) به خدا قسم عملی شریف تر و پاک تر از آن نیست.
● آثار طلب حلال الف - آمرزش گناهان
خدای متعال با اسباب مختلفی گناهان انسان را می بخشد که توبه، شفاعت، عبادت، ولایت اهل بیت (ع)، خدمت به مردم و ... از این اسباب است. یکی از این سبب ها تلاش برای کسب روزی حلال است. رسول خدا (ص) فرمود: کسی که با خستگی به سبب تلاش روزانه برای کسب حلال، شب را به صبح برساند، آمرزیده می شود.
در روایتی دیگر از آن حضرت آمده است: بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی شود. سوال شد یا رسول ا... پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جدیت و تلاش در طلب معیشت.
ب ) رفاه خانواده
امام صادق (ع) می فرماید: کسی که از طلب حلال شرم نکند، بارش سبک، سختی هایش آسان و خانواده اش در رفاه قرار می گیرند. در روایات اولیای گرامی اسلام تاکید شده است که افراد ثروتمند در زندگی خانوادگی سخت گیر نباشند و از تامین رفاه و آسایش خانواده خود خودداری نکنند. امام رضا (ع) فرمود: برصاحبان نعمت واجب است که برخانواده خود توسعه دهند و به زندگی آنان گشایش بخشند. امام سجاد(ع) فرمود: اگر داخل بازار شوم و با من پول باشد و به وسیله آن برای خانواده خود گوشت تهیه کنم که به آن بسیار نیازمندند، در نزد من محبوب تر است از این که بنده ای را آزاد کنم.رسول خدا (ص) فرمود: کسی که وسعت مالی دارد و دارای تمکن است ولی برخانواده خود سخت بگیرد و آنان را از زندگی راحت محروم بدارد، از ما نیست!
ج ) سربار نبودن
نتیجه بیکاری، نداشتن مهارت و دانش مفید و سودآور، کم کاری و تلف کردن وقت این است که انسان، خود و خانواده اش را سربار و نان خور دیگران کند و چنین کسی از رحمت خدا به دور است. رسول اکرم (ص) فرموده است: کسی که بار زندگی خود را بردوش دیگران بیفکند (و بخواهد از دسترنج مردم زندگی خود را بگذراند) رانده و مطرود درگاه باری تعالی است و نیز کسی که حقوق خانواده خود را ضایع کند، ملعون است. اولیای گرامی اسلام، به قدری برکار کردن مسلمانان تاکید می ورزیدند و می خواستند زندگانی آنان با عزت بگذرد که اگر در مواقعی افرادی نقص عضوی داشتند باز هم به آنان تاکید می کردند که از عضو سالم خود استفاده کنند و به کار اشتغال یابند. دراین باره از امام صادق (ع) حدیثی نقل شده است؛ مردی به حضور امام صادق (ع) آمد و گفت: یابن رسول ا... من نمی توانم با دستم کار کنم و سرمایه ای هم ندارم که تجارت کنم و نیازمند هستم. حضرت (ع) (دیدند که سر و گردن او سالم است) فرمود: کار کن و کالا را با سرخود حمل نما و از مردم بی نیاز باش.
● توجه به سبب معنوی رزق حلال
درپایان این فراز لازم است بدانیم که رزق حلال نیز هم چون همه جنبه های دیگر زندگی نیازمند دعا، تضرع و مسئلت از درگاه ربوبی است. بنابراین تلاوت بعضی از سوره ها و آیات مبارک قرآن، دعاهای وارد شده از معصومین (ع) و نیز ذکرهایی که برای توسعه رزق توصیه شده است باید همواره موردتوجه باشد. یکی از دعاها که پس از آخرین نماز یومیه خوانده می شود و محتوا و مضمون آن طلب رزق است، تعقیب نماز عشاست که مرحوم محدث قمی(ره) آن را درکتاب مفاتیح الجنان از کتاب شریف مصباح المتهجد نقل کرده است.

منبع : روزنامه خراسان