علل وجود انسانهای ناقص الخلقه

یكی از پرسشهای اعتقادی این است كه چرا خداوند بعضی از انسانها را ناقص آفریده است؟
طبق بیان آیات و روایات، فطرت انسان بر نیكی و خیر بنا نهاده شده است و بشر با فطرت و سرشت نیكوی الهی خلق شده است و هیچ فطرت بد و سرشت ناروا در كار نیست؛ زیرا هدف خداوند از خلقت انسان، تكامل و رشد او است و نیز او ارحم الراحمین است و با هیچ كس دشمنی ندارد.
خداوند درباره آفرینش انسان می‏فرماید:
«لَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسانَ فی اَحْسَنِ تَقویم»؛(۱) «ما انسان را به بهترین شكل آفریدیم.»
و نیز می‏فرماید: «اَلّذی اَحْسَنَ كُلَّ شَیءٍْ خَلْقَهُ»؛(۲) «او همان كسی است كه هر چه را آفرید نیكو آفرید.»
در نظام احسن آفرینش، با این همه لطف و مهر و بزرگواری خالق، چرا كسی ناقص شود و از نعمتها محروم گردد. خدا كه فیض بخش مطلق است، چرا فیض و لطفش را دریغ می‏نماید؟
نعمتهای الهی عمومی است و اگر به كسی نرسد، باید دید عیب از كجاست و چه عواملی باعث گرفتاری او شده است. بنابراین در این جهان بینی، خلقت بد و فطرت ناروا معنا ندارد. چنانكه رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «ما مِنْ مَوْلُودٍ اِلاّ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَهِٔ فَأَبَواهُ یُهَوِّدانِهِ وَیُنَصِّرانِهِ ویُمَجِّسانِهِ؛(۳) تمام انسانها بر فطرت [سالم] متولد می‏شوند و این پدر و مادر كودك‏اند كه او را یهودی و نصرانی و مجوسی می‏كنند.» خداوند بدبختیها و زشتیها را از خود انسان می‏داند و می‏فرماید: «ما أَصابَكَ مِن حَسَنَهٍٔ فَمِنَ اللّه‏ وَما أصابَكَ مِنْ سَیِّئَهٍٔ فَمِنْ نَفْسِكْ»؛(۴) «هر احسان و نیكی كه به تو می‏رسد از جانب خداست، و هر بدی و زشتی كه به تو می‏رسد از خود توست.» و نیز می‏فرماید: «وما أصابَكُمْ مِّنْ مُّصیبَهٍٔ فَبِما كَسَبَتْ أیْدیكُمْ»؛(۵) «هر مصیبتی كه به شما می‏رسد نتیجه اعمال شماست.» از این آیات و روایات به دست می‏آید كه اصل، در آفرینش انسان، بی‏عیب و نقص بودن است و اگر انسانی فاقد بعضی كمالات باشد، وجود او استثنایی بوده و جنبه ثانوی دارد كه بر قانون خلقت وارد شده است، و نیز بیانگر آن است كه تمام بدیها، پلیدیها، نقصها و صفات زشت و ناهنجاریها، همه از خود انسان است.
علل ناقص الخلقه شدن
آنچه از روایات اسلامی و ره‏آورد دانش بشری به دست می‏آید این است كه بخش مهمی از این نقیصه‏ها مربوط به جهل و نادانی والدین درباره وظایف همسری، نحوه آمیزش، كیفیت پرورش فرزندان و تغذیه مادران هنگام بارداری و نیز ناشی از اموری مانند مصرف شراب، مواد مخدر، سیگار، آمیزشهای حرام و تا حد زیادی وراثت است. به دیگر سخن آن نقیصه‏ها و كمبودها، غرامتی است كه پدران و مادران به جهت نادانی خود می‏پردازند. البته علل پیدایش این استثناها منحصر در عوامل یاد شده نیست.(۶) اینك به اختصار به برخی از این عوامل اشاره و توضیحاتی ارائه می‏كنیم:
الف) سوء تغذیه
احادیث اسلامی، سوء تغذیه را مایه پیدایش كمبودها دانسته و تغذیه مناسب را یك پیشگیری می‏داند: قال رسول اللّه‏ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «اَطْعِمُوا السَفَرجَلَ فَاِنَّهُ یَحْسن اَوْلادكُم؛(۷) [به زنان باردار] به بخورانید زیرا این میوه مایه زیبایی كودكان شما می‏شود.» و در روایت دیگر می‏فرماید: «أَطعِموا نِساءَكُمْ اَلحَوامِلَ اللُّبانَ فَانَّهُ یَزیدُ فی عقلِ الصبی؛(۸) به همسران باردار خود «كندر» بدهید، زیرا كندر خِرَد بچه را می‏افزاید.» در علوم روز نیز این مسئله به طور گسترده مطرح است كه سوء تغذیه باعث بیماری و نقص كودك می‏گردد. در ذیل نمونه‏هایی متذكر می‏شویم:
۱. یكی از پزشكان اروپا آمار جامعی از نطفه‏هایی كه در اوایل سال مسیحی منعقد می‏شود برداشته و منتشر كرده است. این پزشك اروپایی می‏نویسد: «به طور كلی هشتاد درصد اشخاص ناقص الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانویه می‏باشند؛ زیرا در این شب مسیحیان عید بزرگی دارند و به عیش و نوش پرداخته، بیش از حد متعارف مشروب می‏خورند و عیاشی می‏كنند؛ به حدی كه مریض می‏شوند.»(۹)
۲. «اگر هنگام تولید مثل، نطفه پدر مسموم باشد، تمام سلولهای بدن او مسموم بوده و در نتیجه علیل خواهد بود و از این نطفه مسموم و علیل جنین ناقص و علیل بوجود می‏آید. این مسمومیت ممكن است در اثر غذای فاسد چون خوردن مشروب، كشیدن تریاك، كشیدن بنگ و غیره باشد. پس در هنگام مسمومیت به خصوص مستی باید از تولید مثل خودداری كرد.»(۱۰)
۳. عده‏ای از كودكان در روزهای اول عمر مبتلا به زخمهایی می‏شوند كه آنها را «اگزمای» كودكان و «رشكا» می‏نامند. این زخم نتیجه سوء تغذیه مادر هنگام بارداری است. مادر در این‏مدت بر اثر خوردن ادویه‏جات مانند خردل یا دارچین، نوزاد را مبتلا به «اگزما» می‏كند.(۱۱)
۴. بنابر نظر پزشكان، سلامتی جنین و مادر بستگی كامل به غذایی دارد كه مادر در زمان حمل می‏خورد. كم مو بودن و پر مو شدن كودك، نتیجه غذای مصرفی مادر است، رنگ چهره، مو، سرخی و سفیدی، سبزه نمكی، مشكی شدن موی سر، بور شدن آن و رنگ چشم، به غذای مادر بستگی دارد.(۱۲)
۵. سوء تغذیه باعث كم‏هوشی می‏شود. همچنین كاهش عمومی هوش و نیروی عقل، از الكل و مصرف غذای اعتیادآور ریشه می‏گیرد. طبق یك آمار رسمی ۸۰% از كودكان ناقص الخلقه جهان و كودكانی كه دارای نقصان رشد مغزی، عصبی و جسمی هستند، مادرانشان در دوران بارداری تغذیه درست نداشته‏اند.(۱۳)
۶. فرزندان مادران سیگاری در دوران تحصیل از سایر كودكان هم سن خود عقب مانده‏ترند، و این عقب‏ماندگی به مقدار سیگار مصرفی مادر در دوران حاملگی بستگی دارد؛ زیرا سیگار باعث كم شدن سلولهای مغز كودك می‏گردد.(۱۴)
دكتر «ملوین كنزلی» كه سالهای زیادی را به تحقیق درباره الكلیسم گذرانده است، در كنگره جهانی مبارزه با الكل و الكلیسم در «واشنگتن» گفت: «تحقیقات گسترده‏ای كه درباره مصرف الكل شده است، نشان می‏دهد كه مشروبات الكلی ـ حتی به میزان بسیار كم ـ سبب ضایعات مغز و انحلال در كار سلولهای مغزی می‏شود.»(۱۵)
پرفسور لاندوزی می‏گوید: «جاهایی كه مرگ و میر در اثر سل زیاد است، مشروبات الكلی هم زیاد است.»(۱۶)خلاصه سخن اینكه: بنابر پژوهشهای پزشكان، سوء تغذیه ممكن است آثار زیر را در پی داشته باشد:
سقط جنین، نارس و ناقص به دنیا آمدن كودك، مرگ بچه قبل از تولد، كمبود وزن و قد كودك.(۱۷)
از مطالب گذشته این چنین به دست می‏آید كه هر گونه سوء تغذیه در دوران حاملگی؛ اعم از خوردن غذاهای غیرمقوی یا حرام مانند شراب، كشیدن سیگار، و غذاهای فاسد، به امراض گوناگون و سقط جنین یا نارس بودن و ناقص الخلقه بودن كودك می‏انجامد.
ب. وراثت
وراثت اصلی است كه اسلام بر آن صحه گذاشته است. گرچه ژنتیك در غرب علم نوپایی است، اما قانون وراثت به صورت كلی در قرآن و احادیث اسلامی وارد شده است.
رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «اُنْظُر فی أَی شَیءٍ تَضَعُ وَلَدكَ فَاِنَّ العِرْقَ دَسّاسٌ؛(۱۸) ببین نطفه خود را در چه محلی قرار می‏دهی؛ زیرا اخلاق پدران به فرزندان منتقل می‏شود.»
امام صادق علیه‏السلام فرمودند: «اِنَّ اللّه‏ تبارك وَتعالی اِذا أرادَ اَنْ یَخْلُقَ خَلقا جَمَعَ كُلَّ صُورَهٍٔ بَینَهُ وَبَیْنَ آبائِهِ اِلی آدَمَ علیه‏السلام ثُمّ خَلَقَه عَلی صُورَهِٔ أحَدِهِمْ فَلا یَقُولَنّ اَحَدٌ هذا لایُشْبِهُنی وَلا یُشْبِهُ شَیئا مِنْ آبائی؛(۱۹) وقتی خدا بخواهد انسانی را بیافریند صورتهایی كه میان او و پدران او تا حضرت آدم، وجود دارد جمع كرده و او را به شكل یكی از آن صورتها می‏آفریند. كسی نباید بگوید این فرزند به من و یا به یكی از پدران من شباهت ندارد.»
پزشكان امراض روحی، ثابت كرده‏اند كه ۶۶% كودكان مبتلا به امراض روحی بیماری را از مادران خود به ارث برده‏اند.(۲۰)
دكتر آلكسیس كارل فیرایولوژیست و جراح و زیست شناس معروف فرانسوی در این باره می‏گوید: «هیچ كس نباید با افرادی كه نشانه‏های بیماریهای ارثی دارند، زناشویی كند. تقریبا تمام بدبختیهای آدم ناشی از نقایص ساختمان عفونی و روانی و عوامل ارثی اوست، در حقیقت كسانی كه بهره بسیاری از دیوانگی، ضعف عقل و سرطان ارثی به دوش دارند باید از زناشویی خودداری كنند.»(۲۱)
ج. آداب آمیزش
آمیزش زن و مرد پاسخ به یك نیاز فطری است. با اینكه این كار، یك عمل طبیعی و غریزی است، ولی آدابی در اسلام(۲۲) برای آن بیان شده است كه سرپیچی از آن مایه تباهی فرزند می‏شود. در ذیل نمونه‏هایی از آن را متذكر می‏شویم:
جنون و دیوانگی كودك:
رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: «یُكْرَهُ أنْ یَغْشَی الرَّجُلُ الْمَرْأَهُٔ وَقَدْ اِحْتَلَمَ حتّی یَغْتِسلَ مِنْ اِحْتِلامِهِ الَّذی رَأی، فَإِنْ فَعَلَ فَخَرَجَ الْوَلَدُ مَجْنُونا فَلا یَلُومَنَّ إلاّ نَفْسَهُ؛(۲۳) كراهت دارد كه مرد محتلم قبل از غسل [جنابت] از احتلامی كه دیده است با همسرش نزدیكی كند. اگر چنین كرد و فرزند دیوانه‏ای به وجود آمد، فقط خود را ملامت كند.»
بیماری جذام و برص:
كسی از رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله پرسید: چرا بیماری جذام و برص دامنگیر كودكان می‏شود؟ حضرت فرمود: «مَنْ جامَعَ اِمْرأئهًٔ وَهِیَ حائضٌ فَخَرَجَ الوَلَدُ مَجْذُوما اَو أَبْرَصَ فَلا یَلُومَنَّ الاّ نَفْسَهُ؛(۲۴) اگر كسی با همسرش در حال حیض نزدیكی كرد و فرزندش با جذام یا برص به دنیا آمد، فقط خودش را سرزنش كند.»
كوری كودكان:
امام صادق علیه‏السلام فرمود: در هنگام آمیزش به آلت جنسی زن نگاه نكنید كه بیم آن می‏رود فرزند كور شود.(۲۵)
لال بودن فرزند:
از امام صادق علیه‏السلام نقل شده كه: مرد و زن در هنگام آمیزش سخن نگویند، زیرا بیم آن می‏رود كه فرزند لال شود.(۲۶)
والدین بی‏خبر چه تقصیری دارند؟
در اینجا ممكن است سؤالی مطرح شود و آن اینكه والدین خبر نداشتند كه این عمل در فلان شرایط آثار سویی روی نوزاد می‏گذارد، در این صورت آنان چه تقصیری دارند؟
پاسخ آن است كه دانستن یا ندانستن پدر و مادر در پیامد طبیعی اثر ندارد. ما اگر ندانیم كه در سیم، برق است و دست به آن بزنیم، برق ما را می‏گیرد. برق صبر نمی‏كند ببیند ما بی‏اطلاعیم تا به ما كاری نداشته باشد. ما اگر ظرف شرابی را به خیال آب بخوریم، مست خواهیم شد. زیرا مست شدن پیامد طبیعی شراب است. خواه خیال كنیم آب است یا چیز دیگر، بنابراین بی‏تقصیری پدر و مادر به معنای آن است كه گناه عمدی نكرده، اما پیامدهای طبیعی و وضعی همچنان درجای خود باقی است.(۲۷)
گناه كودك چیست؟
سؤال دیگر این است كه اگر والدین كوتاهی كردند، گناه كودك چیست؟
در پاسخ می‏توان گفت: هم خدا منزّه است و هم كودك بی‏تقصیر. مقصر اصلی، والدین هستند ولی ناراحتی آن به دوش كودك است و این مخصوص نوزاد نیست. در تمام ظلمهای عالم، ظالم مقصر است؛ اما ناراحتی ظلم به دوش مظلوم می‏افتد.
اگر من سنگی به سوی شما پرتاب كردم و پیشانی شما شكست، نه شما گناهكارید، نه خدا، گناه از من است كه سنگ زدم. ولی سختی این گناه را شما تحمل می‏كنید. این سؤال مانند سؤال در مورد سایر ظلمهاست كه ظالمان تقصیر كرده‏اند، گناه مظلومان چیست؟ آیا اگر شما خمیر شور یا تلخی را نزد نانوا ببرید و او نان شور یا تلخ به شما داد، می‏گویید نانوا ظالم است؟
در ادامه باید گفت: تأثیر علل و اسباب طبیعی، یك امر قهری است و به اراده و خواست ما تعلق ندارد. ما خواه بدانیم یا ندانیم، هر علت طبیعی نتیجه خاصی را به دنبال دارد. عدسی چشم به اندازه‏ای ظریف و لطیف است كه اصابت سنگریزه‏ای آن را نابود می‏سازد، خواه چشم انسان بی‏گناه باشد یا مجرم، كودك باشد یا بزرگسال، عالم باشد یا جاهل.
به عبارت دیگر: اگر انسان كاری انجام دهد و اثر نكند و به نتیجه نرسد، و خداوند آثار علل را از معلولها بگیرد، مثلا: سم اثر نكند، الكل مؤثر نباشد، ترس شدید بی‏اثر باشد و... و اگر فقط جلوی آثار كارهای بد را بگیرد و یا نگذارد كار بد صورت بپذیرد، جبر لازم می‏آید و این خلاف اختیار و انتخاب و آزادی انسان است. و اگر گفته شود، انسانها، هرچه می‏خواهند بخورند و هركاری دلشان می‏خواهد انجام دهند، خدا هست، بلاها و بدیها را دور می‏كند!! حرف بسیار نادرستی است، چون خلاف قانون علت و معلول و اثر و مؤثر است، در نظام هستی خداوند علت و معلول را كنار هم نهاده است. بنابراین، این ما هستیم كه بر اثر عدم رعایت شرایط بهره‏برداری، خود و عزیزان خود را میان بلاها و آفتها می‏افكنیم. كاشف نیروی الكتریسیته عالی‏ترین خدمت را به جامعه انسانی انجام داده است، ولی هرگاه كسی در مقام بهره‏برداری، شرایط لازم را رعایت نكند، هرگز نمی‏توان «ادیسون» را مقصر شناخت كه بشر را به چنین موهبت طبیعی راهنمایی كرده است.(۲۸)
حاصل سخن اینكه: از تمام این مطالب استفاده می‏شود:
۱. مقصر اصلی ناقص الخلقه شدن، خود انسان است.
۲. جهانی كه افراد سالم و معلول در آن به سر می‏برند، جهان ماده و طبیعت است و تكامل هر فردی در آن به صورت تدریجی در عین حال در گرو شرایطی است كه باید با آن همراه شود، در غیر این صورت به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
۳. بشر در رحم مادر مانند درختی است كه باید پدر و مادر در مراقبت آن به طور كامل كوشش كنند و از روزی كه پیوند زناشویی می‏بندند، باید شرایط تحویل كودكان سالم را نیز فراهم سازند.

۱. تین/۵.
۲. سجده/۷.
۳. شیخ ابی جعفر الصدوق، من لا یحضره الفقیه (قم: انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ ق)، ج۲، ص۴۹، ح۱۶۶۸.
۴. نساء/۷۹.
۵. شوری/۳۰.
۶. در اینجا فقط به فهرست برخی از عوامل نارساییها و نقصها اشاره می‏كنیم:
۱. بیماری پدر و پدران.
۲. بیماریهای روانی پدر و مادر.
۳. غذای پدر و مادر.
۴. حالات غیرعادی پدر، مستی و...
۵. آمیزش در حال حیض (عادات ماهانه).
۶. عكس العمل گناه پدر و مادر.
۷. رفتار ناهنجار مادر در دوران بارداری.
۸. كمبود مواد غذایی در دوران بارداری.
۹. ترس و وحشت مادر در دوران حاملگی و شیردادن.
۱۰. دلهره و نگرانیهای مادر در دوران بارداری.
۱۱. غم و اندوه و غصه‏های مادران.
۱۲. تحركات شدید در دوران بارداری.
۱۳. مسمومیتهای غذایی مادر.
۱۴. اعتیاد مادر به الكل و سیگار.
۱۵. ناسازگاریهای خونی.
۱۶. لقمه‏های حرام و نطفه‏های حرام.
۱۷. نقصهای موروثی.
۱۸. عوارض ناشی از سلاحهای مخرب جنگی و شیمیایی.
۱۹. وجود جنگ و نگرانیهای ناشی از آن و...
در توضیح عوامل فوق و اطلاع بیشتر در این زمینه می‏توانید به كتابهای زیر مراجعه كنید:
- عدل الهی، استاد شهید مرتضی مطهری.
ـ مسئولیت تربیت، محمد دشتی.
ـ حلیهٔ المتقین، علامه محمدباقر مجلسی.
ـ اعجاز خوراكیها، دكتر غیاث الدین جزایری.
ـ علل كال‏زایی زنان، بنیامین اسپاك.
ـ جنگ شیمیایی، سروان محمود كسری.
ـ اصول بیماریهای ارثی، دكتر مولوی.
ـ كودك، ج۱ و ۲، محمدتقی فلسفی.
ـ آیین تربیت، ابراهیم امینی.
ـ تعالیم بهداشتی اسلام، دكتر صفدر صانعی.
ـ زندگی و پرورش كودك، ژان پیاژه.
ـ تغذیه و تربیت كودك، بنیامین اسپاك.
ـ اسلام و اطفال عقب‏مانده، قدسیه حجازی.
ـ همخونی از نظر ژنتیك در اسلام، دكتر اردوباری.
۷. علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۶۳، ص۱۷۶.
۸. شیخ عباس قمی، سفینهٔ البحار، دارالأسوهٔ، الطبعهٔ الثانیه، ۱۴۱۶ ق، ج۷، باب اللام، ص۵۷۰.
۹. دكتر غیاث الدین جزایری، اعجاز خوراكیها،تهران، انتشارات كتابهای پرستو، ۱۳۴۵ ش، ص۲۱۴.
۱۰. همان مدرك، ص۲۱۵.
۱۱. ر.ك: اعجاز خوراكیها، ص۲۴۷ ـ ۲۴۸.
۱۲. همان مدرك، ص۲۲۰. برای اطلاع بیشتر در این زمینه می‏توانید به اعجاز خوراكیها از صفحه ۲۱۶ به بعد مراجعه كنید.
۱۳. محمد دشتی، مسئولیت تربیت، قم، نشر امام علی علیه‏السلام ، چاپ ششم، ۱۳۶۸ ش، ص۸۷ به نقل از بهداشت جسمی و روانی كودك، ص۶۲.
۱۴. مسئولیت تربیت، ص۸۸، به نقل از مكتب اسلام سال ۱۵، ش۶.
۱۵. اسماعیل اژدری، دكتر برای همه، تهران، چاپ اقبال، نوبت سی‏ونهم، ۱۳۷۴، ص۴۶ ـ ۴۷.
۱۶. همان، ص۴۹.
۱۷. دكتر صفدر صانعی، تعالیم بهداشتی اسلام، مشهد، انتشارات كتابفروشی جعفری، ص۱۰۸.
۱۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، كتابخانه آیت اللّه‏ مرعشی، ۲۰ جلد در ده مجلد، ۱۴۰۴ ق، ج۱۲، ص۱۱۶.
۱۹. من لا یحضره الفقیه (پیشین)، ج۳، ص۴۸۴، ح۴۷۰۹؛ علل الشرایع (پیشین)، ج۱، ص۱۰۳، باب۱، ح۹۳.
۲۰. محمدمحسن فیض كاشانی، المحجهٔ البیضاء، انتشارات المكتبهٔ الشفیعی، ج۳، ص۹۴.
۲۱. الكسیس كارل، انسان موجود ناشناخته، ترجمه پرویز دبیری، اصفهان، انتشارات تأیید، چاپ پنجم، ۱۳۴۸ ش، ص۳۱۲.
۲۲. علامه محمدباقر مجلسی، حلیهٔ المتقین، تهران، كتابفروشی اسلامیه، چاپ افست، ص۶۹، فصل سوم، چهارم و پنجم.
۲۳. الشیخ ابی جعفر الصدوق، من لا یحضره الفقیه، بیروت، دارالاضواء، الطبعهٔ الثانیه، ۱۴۱۳ ق، ج۳، باب ۱۲۱، ح۷/۱۲۱۲.
۲۴. من لا یحضره الفقیه (پیشین)، ج۳، باب ۱۲۱، ح۸/۱۲۱۳.
۲۵. حلیهٔ المتقین، همان، ص۷۰، ف۴.
۲۶. همان.
۲۷. اصول عقاید، محسن قرائتی، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم، ص۹۷.
۲۸. ر.ك: استاد جعفر سبحانی، پرسشها و پاسخها، قم، انتشارات سیدالشهداء، ص۳۳۷، پاسخ پرسش ۵۲؛ شهید سیدعبدالكریم هاشمی نژاد، پاسخ به مشكلات جوانان، مشهد، انتشارات كانون بحث و انتقاد دینی، ص۲۲۸.

منبع : خبرگزاری فارس