از تحریم ایران تاانتخابات خبرگان

دكتر حسن سبحانی نماینده دامغان و عضو كمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و استاد دانشكده اقتصاد است. وی سابقه نمایندگی در سه دوره پنجم، ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی را دارد.
ترس از تحریم موضوعیت ندارد
▪ نظرتان در خصوص شائبه هایی كه پیرامون تحریم اقتصادی ایران با توجه به وضعیت پرونده هسته ای و نحوه مقاومت در برابر تحریم های احتمالی وجود دارد چیست؟ و آیا كشور ما امكان مقاومت در برابر چنین رخدادی را دارد؟
- من امیدوارم كه كار كشور ما به خاطر یك مقوله طبیعی فعالیتش به تحریم نینجامد و واقعاً خوش بین هم هستم كه با عقل جمعی كسانی كه سیاست جهان را اداره می كنند به تحریم نرسیم، اما چنانچه این اتفاق بیفتد باید اعتراف كرد برای كشور در حال توسعه ای مثل ایران تحریم مشكلاتی را ایجاد می كند، اما مسأله این است كه ما دنبال این مشكلات نمی رویم، بلكه بر ما تحمیل می شود و ملت هوشمند ملتی است كه از آن چه بر آن تحمیل می شود به خوبی استفاده كنند.
گذشته ایران نشان می دهد كه ما از تحریم ها در مواردی به خوبی استفاده كرده ایم و ملت از آن بابت منتفع شده است. به عنوان مثال فعالیت تحقیقات نظامی و هسته ای كه صلح آمیز خواهد بود و فعالیت های امور زیست شناسی در سلول های بنیادی همه در بستر و زمان تحریم اتفاق افتاده است، احساسم این است هر چند تحریم برای ما مشكلاتی ایجاد می كنند، اما می تواند برای جامعه ای كه سالیان سال است به درآمدهای بالای نفت و مصرف آن خو كرده و تا حدودی افزون طلبی های اقتصادی نسبت به آن چه كه تولید می كند، دارد نوعی دقت، انضباط و سخت گیری در به كارگیری منابع به وجود می آورد و ما از این حیث رشد خواهیم كرد، البته ضررهای میان مدتی ممكن است داشته باشیم.
ما كشور بسیار بزرگی با آب و هوای متنوع هستیم و این بیانگر این است كه امكانات زیادی در كشور وجود دارد كه بالفعل می تواند در زمان تنگنا به وجود آید، لذا ترس از تحریم حقیقتاً موضوعیت ندارد.
واقع بینانه عرض می كنم كه بالاخره ممكن است مشكلاتی برای ما ایجاد شود، اما مشكلات به گونه ای نیست كه روند عمومی حركت ما را كند كند، اگر هوشیاری همچنان ادامه پیدا كند كه ما امیدواریم ادامه داشته باشد.
▪طبق گفته شما ما هم بر این اعتقاد هستیم كه كشور ما از امكانات بسیاری برخوردار است، اما آیا تصور می كنید در حدی هستیم كه در صورت بروز تحریم این امكانات بالفعل شوند و هیچ گونه آثار مخرب اقتصادی متوجه مردم نشود؟
- سوءاستفاده از فرصت و شرایطی كه در زمان تنگنا در كشور به وجود می آید، می تواند عده ای را به طمع اندازد و مشكلاتی را برای داخل كشور ایجاد كند.
تحریم در واقع همه را به یك قطعیت به لحاظ وارد شدن اقتصاد كشور به شرایط جدید می رساند همه می دانند كه واردات یا صادرات برخی كالاها یا خدمات دچار چه مشكلی شده است به این معنا كه با ابهام روبه رو نیستیم، بلكه با مشكل مواجه هستیم لذا تلاش می كنند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.بنابراین نباید نوساناتی را كه به خاطر ابهام در مسائل، متوجه اقتصاد كشور می شود با قطعیاتی هر چند تلخ كه برای مدتی گریبانگیر اقتصاد می شود یكسان بگیریم.
▪به نظر شما آیا نباید اطلاع رسانی شفافی درخصوص اثرات اقتصادی ناشی از پرونده انرژی هسته ای برای مردم صورت گیرد تا نگرانی های موجود در جامعه اندكی كاهش یابد؟
- ما در واقع پیش اطلاعات مربوط به مدیریت بحران را باید به جامعه منتقل سازیم به نحوی كه هم جامعه دچار راحتی خیال نشود و موضوع را جدی نگیرد و هم احساس كند كه روال زندگی به نحوی به هم نخواهد خورد كه منجر به زیر و رو شدن آن بشود، اما همانند بقیه زمینه ها در این زمینه هم كارهای شعوری كمتر از كارهای شعاری انجام داده ایم.
معرفت انسان هایی كه انقلابی را تا به حال در چند نسل یاری كرده اند، آن قدر بالاست كه به آنها اطلاعات داده شود.
▪ آیا نمایندگان به همان میزان كه نسبت به بحث انرژی هسته ای حساس هستند، نسبت به اطلاع رسانی دقیق پیرامون بحث اقتصادی این مسأله تدبیری اندیشیده اند؟
- درحال حاضر فرمایشات شما من را نسبت به این مسأله حساس تر كرد، چرا كه اطلاعات شما با توجه به مراجعه كنندگان به شما، دست اول است. بعید می دانم كه در این زمینه تدبیری اندیشیده شده باشد، ممكن است عده ای بگویند كه برنامه هایی را برای زمان وقوع انجام داده ایم، اما با توجه به گفته های شما باید قبل از وقوع، آمادگی لازم را به افكار عمومی داد و معتقدم كه نقش رسانه ملی و مطبوعات در این زمینه زیاد است.
واگذاری نظارت به شورای نگهبان اشكال ندارد
▪آقای دكتر لطفاً نظرتان را در خصوص لایحه اصلاح قانون انتخابات شوراها بفرمایید.
-یكی از عاداتی كه معمولاً بین همه دولتها وجود دارد این است كه قوانین عادی را در مواقعی كه قرار است آن قانون اجرا شود به دلیل اهمیتی كه دارد اصلاح می كنند. قاعدتاً دولتها باتوجه به نقش شوراها دلایلی برای تغییر دارند و نمی توان بر آنها خرده گرفت چرا كه حق طبیعی دولت است تا لایحه دهد و منویات خود را برای اداره امور كشور از طریق لایحه مطرح كند.
▪نظرتان را در خصوص واگذاری نظارت انتخابات شوراها از مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان و تركیب هیأت ۷نفره برای نظارت در این امر بفرمایید.
-در قانون موجود، نظارت بر انتخابات شوراها به وسیله مجلس صورت می گیرد و این در واقع استثنایی است كه در نظارت بر انتخابات به نحوی كه در قانون اساسی وجود دارد وارد شده است چرا كه همه انتخابات مهم دیگر را شورای نگهبان مطابق اصل ۹۹ قانون اساسی نظارت می كند.
بنده شخصاً مزیت ویژه ای بر اینكه مجلس این نظارت را انجام دهد نمی بینم به طور اجمال می شود گفت كه هر دستگاهی كه این نظارت را می خواهد انجام دهد باید توانایی های لازم را برای انجام نظارت داشته باشد. مجلس هر چند دو دوره در این مسأله نظارت داشته و مشكلی هم رخ نداده است اما به این معنی نیست كه نهادهای دیگر نتوانند بهتر از مجلس نظارت داشته باشند و یا اینكه مجلس نتواند این كار را بهتر از دیگران انجام دهد كافی است كه عواملی را به خدمت خود بگیرد.
مهم این است كه اراده مجلس كه قانونگذار عادی است و تعیین مرجع نظارتی هم كه برعهده مجلس گذاشته شده را چگونه تشخیص دهد. من شخصاً با توجه به وظایف نمایندگی كه در قانون اساسی ذكر شده نظارت بر انتخابات توسط نمایندگان را كار سختی می بینم، یعنی ابزارهای زیادی باید تهیه و وقت زیادی از طرف نمایندگان گذاشته شود تا این نظارت را انجام دهند. نمی خواهم بگویم كه نمایندگان نمی توانند این كار را انجام دهند ولی می دانم كه كار مشكلی است بنابراین اگر بعد دیگری تعبیه و این اطمینان حاصل شود كه این كار را بهتر از مجلس انجام می دهد حساسیت خاصی ندارم.▪نظرتان در خصوص تركیب هیأت ۷ نفره چیست؟
-اكثریت این هیأت ۷نفره را نمایندگان شورای نگهبان تشكیل داده اند، در واقع تركیبی از مجلس، قوه قضائیه و نمایندگان شورای نگهبان كه عضوی از قوه مقننه هستند می باشد دولت خواسته است خودش كه مجری هست در نظارت دخالت نداشته باشد و قوه قضائیه و مقننه این كار را انجام دهند منتهی به جای اینكه صرفاً نمایندگان مجلس از قوه مقننه باشند كار را به بخش دیگری از قوه مقننه كه شورای نگهبان است واگذار كرده است و به نظر می رسد این امر كه مجری خودش را جزو ناظرین قرار نداده است از منطق لازم برخوردار است.
البته اجرای انتخابات برعهده دولت است اما باز هم سنگینی كار در قوه مقننه باقیمانده با این فرض كه شورای نگهبان ابزارهای بیشتری را برای نظارت به واسطه انتخابات ریاست جمهوری از مجلس دارد لذا در این تركیب بیشتر به چشم می خورد.
نكته منفی كه ممكن است به ذهن برسد این است كه چون افراد فراوانی از روستاها و شهرهای مختلف داوطلب انتخابات شوراها می شوند رد صلاحیت آنها به وسیله شورایی كه اكثریتش با شورای نگهبان است شاید اندكی ناخواسته وجهه شورای نگهبان را خدشه دار كند اما این هزینه ای است كه در قبال كارآمدی بیشتر این نظارت باید پرداخته شود.
▪در مجموع می توان گفت كه شما از واگذاری این نظارت از مجلس به شورای نگهبان راضی هستید؟
-البته این نظارت كاملاً برعهده شورای نگهبان نیست اما می توان گفت كه تا حدودی اكثریت به این شورا داده شده است.
استیضاح هیأت رئیسه
▪ نظرتان در خصوص عملكرد هیأت رئیسه مجلس هفتم و بحث هایی كه در خصوص استیضاح هیأت رئیسه وجود دارد چیست؟
- هیأت رئیسه مجلس برای اداره مجلس براساس ماده ۱۷ آیین نامه سوگند می خورد، یعنی شأن هیأت رئیسه اجرای آیین نامه داخلی مجلس است.
تجربه ای كه من در سه دوره مجلس دارم نشان می دهد كه عمدتاً هیأت رئیسه به تمام و كمال آیین نامه را اجرا نمی كند.
می توانم بگویم در این مجلس میزان تخلفات از آیین نامه و عدم اجرای آن بیشتر از مجالس پنجم و ششم است. به عنوان مثال در آغاز هر جلسه علنی ۶ تذكر شفاهی از طرف نمایندگان ارائه می شود كه قریب به اتفاق این ۶ تذكر غیرقانونی است چرا كه در این تذكرات مباحثی مطرح می شود كه به مذاكره ای از مجلس معطوف نیست. كسانی كه به عنوان مثال با استناد به بند ۱۱ از ماده ۲۳ آیین نامه به عنوان حفظ شئونات مجلس تذكر می دهند و هیأت رئیسه كه این تذكرها را می پذیرد و گوش می كند باید توجه كند كه ماده ۲۵ می گوید اگر كسانی به طرز كار هیأت رئیسه اعتراض داشته باشند باید به یك كمیسیونی كه در ماده ۲۵ تعیین شده مراجعه كنند. می خواهم عرض كنم كه حداقل ۲ سال است كه ۶ تذكر كه به معنای نقض صریح آیین نامه مجلس شورای اسلامی است، مطرح می شوند. فرض كنید كه سؤال از وزیر باید به فاصله ۱۰ روز بعد از اعلام وصول در جلسه علنی مطرح شود این اتفاق در حال حاضر مدتهاست كه رخ نمی دهد و اصولاً جزء خاطرات تاریخی شده است كه نماینده ای سؤالش را در موعد قانونی به سامان برساند، بنابراین فكر می كنم هیأت رئیسه، مجلس را براساس آیین نامه اداره نكرده است و اگر نمایندگانی معترض به عملكرد هیأت رئیسه باشند و بخواهند اعتراض خود را مطابق ماده ۲۵ مطرح كنند یكی از طبیعی ترین حقوق نمایندگان است و هیأت رئیسه باید خوشحال باشد كه نمایندگان می خواهند از این طریق به آن كمك كنند تا آیین نامه را بهتر اجرا كنند.
▪آیا فكر نمی كنید تعداد نمایندگانی كه استیضاح هیأت رئیسه را امضا كردند در برابر تعداد كل نمایندگان چشمگیر نیست؟
- به نظرم دست هایی در كار است تا این استیضاح را استیضاح گروهی از نمایندگان كه با اكثریت نمایندگان مجلس مشكل دارند تلقی بكنند تا برای هیأت رئیسه مظلوم نمایی كنند و نتایج انتخابات هیأت رئیسه مجلس تحت الشعاع قرار بگیرد.
عقبه های مطبوعاتی و ذهنیت هایی كه اینجا و آنجا برملا می شود نكته ای را كه عرض كردم تأیید می كند، البته تعداد امضا بیانگر تعداد واقعی معترضان نیست بسیاری از افراد ممكن است معترض باشند، اما به دلایلی امضا نكرده باشند.
این امر هم كه عده ای استیضاح را امضا می كنند و بعد مجدداً آن را پس می گیرند پدیده خوبی نیست.
می تواند حكایتی از این باشد كه لابی های پشت پرده، افراد را از استمرار تقاضای استیضاح بازمی دارد، یا آنها را به جایی می رسانند كه منصرف می شوند. این رفتارها متأسفانه در سیاست، رایج و عادی است هر چند كه اخلاقی نباشد.
▪ در صحبت هایتان اشاره كردید كه ۲۴ امضا بیانگر این نیست كه تنها این تعداد معترض به عملكرد هیأت رئیسه هستند، بلكه عده ای دیگر از نمایندگان معترض هم وجود دارند كه به دلائلی اعتراض خود را عنوان نمی كنند، این دلایل چیست؟
- هر نماینده بر اساس ملاحظاتی كه دارد ممكن است ترجیح دهد مخفیانه آرا خودش را دنبال كند و از طریق امضای نامه خودش را در مظان برخی اتهامات، رودرواسی ها و پافشاری های سیاسی قرار ندهد.
دغدغه های انتخابات خبرگان
▪بسترهای مناسب برای برگزاری انتخابات خبرگان چیست؟
-انتخابات كشور ما كه شامل انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری و تا حدودی شامل انتخابات ریاست جمهوری هم می شود، از كمبود زمینه توجیهی لازم در مردم رنج می برد و آن این است كه مردم از فردی كه انتخاب می شود انتظار منجی بودن دارند و بعضاً نمی توانند بین تكالیفی كه آنها باید به عهده بگیرند و مسئولیت و توانمندی هایشان تفاوت قائل شوند.
به نظر من باتوجه به اینكه ما یك نظام منحصر به فردی داریم كه بر محور ولایت فقیه و قانون اساسی اداره می شود و این نظام منحصر به فرد آماج حملاتی از سوی دشمنان سیاسی است و نسل ما هم نسل جدیدی شده كه نسبت به سال های ابتدایی پیروزی انقلاب از دانسته های بیشتری نسبت به این موضوعات برخوردارند نه فقط در دوران منحصر به انتخابات بلكه باید در طی زمان طولانی با شیوه های روانشناسانه به تبیین نقش رهبری و اینكه مجلسی هست كه رهبری را انتخاب و بر كار او نظارت می كند و تكالیف و وظایفی در قبال حسن فعالیت رهبری دارد و این امر باعث افتخار یك نظام سیاسی است باید تبلیغ و تدبیر بیشتری صورت بگیرد تا افراد انتخابات خبرگان را یك انتخابی كه به طور مستقیم در زندگی آنها نقش ندارد تلقی نكند. به نظر من زمینه های نظری تبیین اهمیت خبرگان و اهمیت بالای نقشی كه آنها برعهده دارند كاملاً در جامعه ما مغفول مانده است.
▪تصور می كنید چند جریان در انتخابات خبرگان وارد عرصه شوند؟
-نمایندگان مجلس خبرگان از آنجا كه باید مجتهد باشند و ویژگی های تعریف شده ای دارند و حائزین این ویژگی ها خیلی زیاد نیستند باید گفت كه عمدتاً به یك جریان برمی گردد. برخلاف ادعاهای موجود و خط كشی هایی كه جناح های سیاسی معمولاً بین نخبگانی كه برای مجلس خبرگان خبره شناخته می شوند می كشند. من معتقدم كه عمده اصلاح طلبان و كسانی كه حائز این شرایط هستند در خط بندی های موجود نمی گنجند. ممكن است كه برخی اظهارنظرها و برخی سلایقی كه به مناسبتی مطرح می شود، كسانی را دچار این شبهه بكند كه فلان فرد تابع فلان جریان است اما من احساس می كنم كه مجتهدین و خبرگان عمدتاً اگر رفتار سیاسی شان به طور جریانی و در گذر زمان مورد مطالعه قرار بگیرد كمتر به خطوط و جریانات سیاسی رایج می توان آنها را منتسب كرد و عمدتاً به محوریت ولایت فقیه در اداره نظام سیاسی كشور قائل هستند .به كاندیداهای خبرگان از این حیث كه آنها را به خط و خطوط سیاسی رایج نسبت دهیم جفا می شود.

زهرا محمدزاده

منبع : روزنامه همشهری