دوران جامعه شناسی هنر

جامعه شناسی دانشی است که طی چند سال گذشته تلاش هایی در باب شناساندن ابعاد مختلف آن در زبان فارسی صورت گرفته است و عبدالحسین نیک گهر و نشر آگه را نیز باید از پشگامان این توجه دانست.
مترجم در مقدمه ای می نویسد؛ «جامعه شناسی هنر دانشی میان رشته ای است که با تاریخ فرهنگی، زیبایی شناسی، تاریخ هنر، انسان شناسی، روان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی انتقادی، جامعه شناسی پیمایشی، ... مرزهای مشترک و نامشخص دارد. این کتاب، نخستین درسنامه جامعه شناسی هنر به زبان فارسی است که درونمایه آن را نه «هنر و جامعه»، نه «هنر در جامعه»، بلکه «هنر به مثابه جامعه» تشکیل می دهد.
کتاب پس از مرور رویکردهای متفاوت به موضوع هنر، ازجمله رویکرد زیبایی شناختی، تاریخی و انتقادی و بیان دستاوردهای هریک از آنها و نقد عالمانه مدل های تحلیلی گذشته، که برخلاف متعارف «شفافیت شان با بهره وری واقعی شان نسبت معکوس دارد»، رویکردهای امروزی را که کمتربار ایدئولوژیکی دارند و نیز کمتر معروف حضور متخصصان هستند، معرفی می کند.
نویسنده، با بررسی نظام مند مطالعات چهل سال اخیر درباره جامعه شناسی هنر در اروپا و آمریکا، بدون آنکه هر آینه مرعوب نام های بزرگ، چون میشل فوکو یا پیر بوردیو گردد که سهم شان در پیشبرد جامعه شناسی هنر مشکور است، با نقدی عفیفانه کاستی های جامعه شناسی سلطه فرهنگی (بوردیو) را مطرح می کند و در پایان چالش های کنونی جامعه شناسی را در رویارویی با مسئله هنر، به عنوان ناب ترین عرصه کنش اجتماعی (میان تولیدکننده، میانجی و مصرف کننده هنر) به زبانی دقیق و روشن تر توضیح داده و چشم اندازهای تحقیقات ممکن در جامعه شناسی هنر را نشان می دهد.
ناتالی هینیک، جامعه شناس «مرکز ملی تحقیقات علمی» (CNRS) فرانسه بیش از ده ها اثر معتبر در زمینه جامعه شناسی هنر دارد، ازجمله شکوه وان گوگ، از نقاشی به هنرمند، جامعه شناسی نوربرت الیاس، سیمای زن در ادبیات داستانی غرب و...».
نویسنده در این باب می نویسد؛ «یافته های تحقیقی که چند سال پیش در ایتالیا صورت گرفته است، نشان می دهد که فقط ۵ درصد از تولید جامعه شناختی به موضوع جامعه شناسی هنر اختصاص دارد.
چنین گزاره ای دو نکته را تداعی می کند که بی واسطه ما را در متن مشکلی که جامعه شناسی هنر با آن روبه رو است، قرار می دهد؛ از طرفی، معیارهای تعیین حدود جامعه شناختی هنر مبهم اند، به نحوی که نمی توان به آسانی بر سر آنچه که از جامعه شناسی هنر است یا نیست به توافق رسید؛ از طرف دیگر، اهمیتش را به هیچ عنوان نمی توان با وزن کمی اش سنجید، زیرا جامعه شناسی هنر برای جامعه شناسی عمومی مسائلی را مطرح می کند که حدود آنها هنوز برایش مشخص نشده اند.
اگر تعیین حدود جامعه شناسی هنر دشوار است، برای آن است که این رشته هم با رشته های که به طور سنتی به موضوع هنر می پردازند (تاریخ هنر، نقد هنر، زیبایی شناسی) ارتباط تنگاتنگی دارد و هم با رشته هایی که با جامعه شناسی در ارتباطند.

ناتالی هینیک
ترجمه؛ عبدالحسین نیک گهر
ناشر؛ آگه
چاپ اول؛ ۱۳۸۴
۲۲۰۰ نسخه
۱۶۵ صفحه

منبع : روزنامه کارگزاران