چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
مجله ویستا
موج سوم تغییر بنیادی در جهان
فاصله دیجیتالی، نمادی از بی‌عدالتی در جهان را به رخ خواهد كشید وزمینه جنگهای ناخواسته‌یی را ممكن است تحمیل كند. برای تشخیص فاصله دیجیتالی، ذكر فقط این نكته كافی است كه در حال حاضر، حجم اطلاعاتی كه بین اروپا و امریكا جابجا می‌شود ، حدودا ۱۶۲ گیگا بیت در ثانیه و مجموعه اطلاعات جابجا شده بین خاورمیانه و امریكا ۷ درصد گیگا بیت در ثانیه است. همین مثال به تنهایی، فاصله دیجیتالی بین اروپا و خاورمیانه را از نظر دسترسی به اطلاعات ۲۳۱ برابر نشان می‌دهد. به عنوان مثالی دیگر، تعداد كاربران اینترنت در كشور ما ۷/۱ میلیون نفر و در كشور كره جنوبی ۲۷ میلیون نفر است. تغییرات اساسی در طول تاریخ بشر كه تحت عنوان موج از آنها یاد می‌شود را می‌توان به ۴ دوره یا موج تقسیم بندی كرد.
● موج اول: عصر كشاورزی
اولین اختراع بشر آتش بوده است كه تقریبا چهار میلیون سال قبل از میلاد حضرت مسیح شناخته شد. ۲۵۰۰ سال بعد بشر موفق به اختراع دوم خود كه ابزار بود شده است. فاصله بین دو اختراع نشان از بدوی بودن بشر اولیه دارد بعدها اختراعات جدیدتری به تناوب رشد و تمدن بشر به‌وجود آمد تا اینكه زمینه تغییر اساسی یعنی موج اول فراهم شد و جامعه كشاورزی شكل گرفت. جمعیت جهان در سالهای قبل از میلاد حضرت مسیح بسیار كم بود و حتی هزار سال بعد از میلاد آن حضرت به ۳۰۰ میلیون نفر رسید اولین تغییر در جامعه انسانی كه به موج اول یا جامعه كشاورزی یا عصر كشاورزی لقب یافته است، قبل از میلاد حضرت مسیح شروع شده و عمری ۲۹۵۰۰ ساله‌یی داشته است. هدف از ایجاد این موج حل مشكلات معیشتی و غذایی بشر آن زمان بوده است.
● موج دوم: عصر صنعت
اما بعد از ایجاد موج اول و گذشت تقریبا سه هزاره از آن، موج بعدی كه انقلاب صنعتی بود آغاز شد. هدف از موج دوم یعنی عصر صنعت یا انقلاب صنعتی تولید مواد و ابزار كار بوده است. در موج اول كه نیروی كار متكی بر بازوان افراد بود، بشر از پس مشكلات بزرگ برنمی‌آمد و نیاز جدیدی در جامعه به‌وجود آمد كه تغییرات اساسی را می‌طلبید عمر موج دوم هم كه دوران موفقی را سپری كرده است به ۵۰۰ سال می‌رسد و دوران آن از نظر تئوری سپری شده است. با این وجود متاسفانه بسیاری از كشورهای جهان كه نتوانسته‌اند توسعه موفقی را در طول انقلاب صنعتی بگذرانند هنوز در این عصر صنعتی بسر می‌برند و درگیر رفع مشكلات خود از طریق توسعه و بكارگیری صنعت هستند.
در موج دوم بشر، موفقیتهای شگرفی بدست آورد و اختراعات مهمی در این عصر در خدمت بشر قرار گرفت و باعث شد تا وضعیت آموزش، بهداشت، اقتصاد و فرهنگ جوامع نسبت به جامعه كشاورزی شكل بهتری بگیرد و توسعه كمی و كیفی خوبی داشته باشد. یكی از تاثیرات مهم این موج افزایش جمعیت جهان همراه با رفاه بیشتر و جلوگیری از مرگ و میر زیاد مردم بوده است كه سابقا در اثر وبا، بیماریهای فراگیر، بلاهای آسمانی و امثال آن جان خود را از دست می‌دادند. اختراعات درصدسال پایانی موج دوم و بخصوص از سال ۱۹۰۰ میلادی به بعد باعث تغییرات وسیعی در مشاغل كشاورزی كه تا آن زمان تقریبا ۹۰ درصد كل مشاغل را شامل می‌شد را چنان تغییر داد كه بعضی از كشورها مانند ایران این تعداد مشاغل كشاورزی به ۱۷درصد و در كشورهای توسعه یافته به ۴ تا ۷ درصد رسیده است.
در هر صورت اختراعات مهمی مانند ماشین بخار،راه‌آهن، هواپیما، تلفن، برق، رادیو، تلویزیون، پلاستیك، ترانزیستور و دهها اختراع دیگر به همراه ایجاد سازمانها و تشكیلات مدنی و موسسات آموزشی بستری فراهم نمود تا انسان بتواند به اهداف موج دوم كه تهیه ابزار كار بود دست پیدا كند و مشكلات موج اول را برطرف نماید. در موج دوم نیازهای جدیدی دیده شد كه دیگر امكان حل آن با دیدگاه قبلی امكانپذیر نبود.
● موج سوم:عصر اطلاعات
بعد از اختراع رایانه و سرعت توسعه مخابرات و ارتباطات بشر نیاز به تغییر جدیدی را درك نمود و آن چیزی جز دسترسی به اطلاعات و دانش نبود. هدف از موج سوم، دسترسی به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات مانند رایانه، شبكه‌های متنوع محلی و جهانی و اینترنت به همراه توسعه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مورد نیاز عصر اطلاعات بوده است. عمر موج سوم كه آنرا عصر دانش و بعضا جامعه اطلاعاتی نیز می‌گویند، نزدیك به ۵۰ سال است.
همانطور كه ملاحظه می‌شود، نیاز به تغییرات از مقطعی به مقطع بعدی و از موجی به موج بعدی با هدف بوده است و طول عمر ماندگاری آن بستگی به سرعت رسیدن به اهداف آن موج داشته است. به عنوان مثال موج سوم برای آن به‌وجود آمد كه با توسعه صنعت در موج دوم، نیاز بود اطلاعات بیشتری از نقطه‌یی به نقطه دیگر منتقل شود و بشر نیاز بیشتری به دانش داشت و لذا تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات محور این تغییر قرار گرفته و اینترنت و رایانه برای این خدمت بكار گرفته شدند كه توسعه آنها همچنان به جلو می‌رود.
با توجه به اهمیت و سرعت زیاد توسعه موج سوم، بعضی از دانشمندان فكر می‌كردند كه این تغییر اساسی برای سالیانه درازی دوام خواهد داشت. اما رشد فوق‌العاده فناوری و حضور فناوریهای جدیدی مانند اینفوتكنولوژی (فناوری اطلاعات)، نانوتكنولوژی، بیوتكنولوژی، و توانایی بشر در تسلط مطلق براتم باعث شد تا این مرحله با شتاب بیشتری به جلو برود و انتظار جدیدی در حال شكل‌گیری شود. البته برای گذر از موج سوم و رسیدن به موج چهارم مشكلات زیادی وجود دارد كه یكی دیگر از آنها پدیده جدید فاصله دیجیتالی بین كشورهای است. این مشكل در جای خود مهم است و درصورت عدم توجه به آن مشكلات بزرگی را برای جهان به‌وجود خواهد آورد و احتمالا از شتاب فوق‌العاده توسعه فناوری اطلاعات خواهد كاست. ورشكستگی شركتهای عظیم رایانه‌یی مخابراتی مانند دات كام (COM) یكی از این نشانه‌ها است.
موج سوم با آمدن رایانه مطرح شد و بخصوص وقتی رایانه‌های شخصی توانستند درخدمت مردم قرار گیرند، فضای تولید وانتشار اطلاعات و تولید دانش توسعه یافت و شكل جدیدی به خود گرفت. بكارگیری رایانه وهمراهی آن با اینترنت، تغییرات مهمی درجهان به وجود آورد. كامپیوتردرسال ۱۹۴۸ میلادی اختراع شد و اینترنت در سال ۱۹۶۸ مطرح و در سال ۱۹۷۰ ارتباط ۵ نقطه را برقرار كرد. در سال ۱۹۷۴ پروتكل(TCP) معرفی شد و در سال ۱۹۸۴ هزار پایگاه در روی آن ایجاد گردید. در سال ۱۹۸۹ نرم‌افزار وب به‌وجود آمد و ۴ سال بعد نرم‌افزار (Mosaic) پا به عرصه تحولات نوین گذاشت. در سال ۱۹۹۵، بحث تجارت الكترونیكی مطرح شد و بعد از آن شاهد سرعت رشد فوق‌العاده این صنعت هستیم. رشد اینترنت بیشتر از تخیل بشر بوده است. زیرا به عنوان مثال در حالی كه در سال ۱۹۷۷ فقط ۱۱۱ پایگاه در اینترنت وجود داشت در سال ۱۹۸۷ این تعداد به ۱۰ هزار پایگاه رسید. این افزایش بصورت نمایی ادامه پیدا كرد بطوری كه در سپتامبر سال ۲۰۰۲ میلادی این تعداد به بیش از ۲۰۰ میلیون پایگاه رسیده است.
تعداد كاربران اینترنت نیز بشدت در حال افزایش است، بطوری كه از سپتامبر ۲۰۰۱ كه تعداد كاربران ۴۰۷ میلیون بوده تا سپتامبر ۲۰۰۲ این رقم به ۸۴۰ میلیون نفر در ۲۱۸ كشور رسیده است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۰۵، این رقم به حدود ۲ میلیارد نفر برسد و تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۰ درصد افراد روی كره زمین، دسترسی به اینترنت داشته باشند. با بررسی آمارهای فوق نتیجه می‌شود كه سرعت گذر موج سوم بسیار زیاد است و تاخیر در همراه شدن با این پدیده عواقب خطرناكی خواهد داشت. لذا اگر مردم كشورما قادر به تهیه رایانه نیستند یا امكان دسترسی برایشان فراهم نیست، این مشكل مشكلی ملی است كه باید مسئولان به فكر چاره كار باشند. بقیه كشورهای جهان منتظر ما نخواهند ماند و به جلو می‌روند. و هر روز فاصله دیجیتالی ما با كشورهای پیشرو بیشتر می‌شود. بنابراین باید هرچه زودتر با اطلاع رسانی مناسب، برای جبران عقب ماندگی موجود، در این زمینه گامهای بلندی برداشت.فاصله دیجیتالی، نمادی از بی‌عدالتی در جهان را به رخ خواهد كشید و زمینه جنگهای ناخواسته‌یی را ممكن است تحمیل نماید. برای تشخیص فاصله دیجیتالی، ذكر فقط این نكته كافی است كه در حال حاضر، حجم اطلاعاتی كه بین اروپا و امریكا جابجا می‌شود ، حدودا ۱۶۲ گیگا بیت در ثانیه و مجموعه اطلاعات جابجا شده بین خاورمیانه و امریكا ۷ درصد گیگا بیت در ثانیه است. با احتساب جمعیت و درنظر گرفتن ضریب نفوذ اینترنت در كره جنوبی كه نزدیك به ۴۲ درصد و در كشور ما ۵/۲ درصد است، حداقل فاصله دیجیتالی ما با آنها حدود ۳۰ برابر است. در چنین شرایطی، قطعا مشخص می‌شود كه برای رسیدن به جامعه مجازی ایده‌ال هنوز راه طولانی در پیش داریم و معلوم می‌شود كه تغییر اساسی، بدون توجه به تاخیر بخشی از جهان به‌وجود خواهد آمد و تا دو دهه دیگر برای قسمتهایی از جهان توسعه یافته، عصر مجازی یا جامعه مجازی قابل لمس خواهد بود. مشكلات سرراه رسیدن به تغییرات اساسی، عموما انسانی هستند و اگر بدون توجه به ظرفیت تغییر در انسان این فناوریها به جلو برود، ممكن است خسارات ناشناخته‌یی داشته باشد و بشریت را تهدید كند و لذا با دقت و آگاهی از فضای موجود گام به جلو گذاشت.
● موج چهارم: عصر مجازی
پیش‌بینی می‌شود كه تا ۲۰ سال آینده بشر در عصر مجازی یا در چهارمین مقطع اساسی تحول تاریخ خود كه موج چهارم نیز نامیده می‌شود، قرار خواهد گرفت. موج چهارم در حقیقت فرم توسعه یافته عصر اطلاعات و دانش است كه دیگر مشكل عمده بشر در زمینه تامین معاش، تهیه ابزار و دسترسی به دانش و اطلاعات حل شده است و نیاز به تغییر و تحول بزرگتری در جامعه به‌وجود آمده است. با شروع موج چهارم، بشر جامعه جدید و عصر نوینی را آغاز خواهد كرد كه اكثر امور در آن جامعه بصورت مجازی خواهند بود، این عصر جدید بنام عصر مجازی شناخته خواهدشد.
در عصر مجازی بیشتر امور بشر بصورت غیر فیزیكی قابل انجام است، مثلا برای خرید از فروشگاهی دوردست و حتی در كشوری دیگر نیاز به حضور فیزیكی خریدار و فروشنده در یك مكان ثابت نیست، برای آموختن دانش، نیاز به رفتن مدارس سنتی و یا دانشگاهایی مانند دانشگاه‌های فعلی نخواهد بود، یك استاد در آن واحد می‌تواند در منزل دانشجو در دهها كشور و مكان دیگر آموزش مجازی دهد این حضور بقدری طبیعی خواهد بود كه دانشجو حضور استاد را در منزلش درك می‌كند و احساس تخیلی حقیقی در دانشجو به‌وجود می‌آید. پول فیزیكی وجود نخواهد داشت، دوربینهای مخصوصی كه به سیستم فتومتریك مجهز هستند، از روی قرنیه چشم، افراد را شناسایی می‌كنند و لذا نیاز به داشتن كارت شناسایی و كارت اعتباری نیز نخواهد بود و بصورت خودكار بسیاری از مسائل روزمره امروزین بشر انجام می‌شود. بازرگانی مجازی رونق زیادی خواهد یافت و امكان عرضه كالا در هر زمان و در هر كجا، در اولین فرصت ممكن امكانپذیر خواهد شد. تولید انبوه محدود می‌شود و تولید كالاهای غیرفیزیكی افزایش چشم‌گیری خواهند یافت.
از جمله كالاهای غیر فیزیكی فروش اطلاعات، موسیقی و فیلم هستند كه هم اكنون بخش بزرگی از درآمد دولت امریكا از همین كالاهای غیر فیزیكی می‌باشد. در عصر مجازی، تمام اموری كه این روزها با پیشوند (e) مطرح می‌شوند دارای پیشوند مجازی (Cyber) خواهند شد. مثلا بانكداری مجازی جایگزین بانكداری الكترونیكی، پول مجازی جایگزین پول الكترونیكی، بازرگانی مجازی جایگزین بازرگانی الكترونیكی، آموزش مجازی جایگزین آموزش الكترونیكی و نهایتا دولت مجازی جایگزین دولت الكترونیكی كه در موج سوم مطرح شده‌اند، خواهد شد. هزاران شغل جدید مجازی جایگزین شغلهای سنتی و الكترونیكی امروزه خواهند شد و تعداد مشاغل مورد نیاز بیشتر از جمعیت روی كره زمین خواهد شد. نتیجه ابتدایی این تحول آن است كه فردگرایی و دیكتاتوری از جوامع حذف و كار گروهی و تفكر جمعی كه از طریق رسانه‌یی مانند وب سازماندهی خواهدشد، جایگزین می‌شود. دانش محوری، اساس اداره جوامع مجازی خواهد شد. و آموزش در طول عمر به عنوان اولین نیاز اولیه بشر مطرح خواهد شد و تقریبا تمام امور اداره جوامع امروزی تغییر خواهد كرد و جهان جدیدی جایگزین جهان فعلی می‌شود كه در آن امكان انجام عدالت و داشتن رفاه بیشتر برای همه فراهم است.
در عصر مجازی، تغییرات اساسی در رفتار بشر به‌وجود خواهد آمد و بعضی از صفتهای بد مانند دروغگویی، كلاه برداری،قتل و غارت و تجاوز به حقوق دیگران و امثال آن به دلیل علنی بودن همه امور بشر قابل رویت و پیگیری خواهد بود. مردم در جهان مجازی، فرصت شناخت بهتری از جهان و فلسفه وجودی انسان خواهند داشت و به نحو بهتری تربیت خواهند شد و چون از نظر تئوری در عصر مجازی مشكلات معیشتی و تهیه ابزار كار و دانش و اطلاعات وجود ندارد، توجه به مسائل معنوی و مذهب افزایش خواهد یافت.
یكی از مشكلات موجود برای رسیدن به عصر مجازی، مشكل روانی بشر است كه در مقابل تغییر، عموما واكنش منفی نشان می‌دهد. این واكنش، همین حالا هم مشكلاتی را در جهان به‌وجود آورده است و مربوط به یك كشور خاص هم نیست. مثلا در كشور امریكا، فناوری بسیار جلوتر از سواد عمومی جامعه به جلو می‌رود، یعنی مردم امریكا با وجودی كه ابزارهای مناسبی در اختیار دارند، از آنها استفاده مناسب نمی‌كنند. در حقیقت سیستم امریكا عقب‌تر از تحولات تكنولوژیكی حركت می‌كند. لذا، آنها برنامه آموزشهای عمومی در معرفی حتی تكنولوژی‌های موجود را هم ندارند.
برای همین در حالی كه ۷۰ درصد مردم امریكا امكان دسترسی به شبكه‌های با پهنای باند زیاد را هم اكنون دارند و تا پایان سال ۲۰۰۲ این امكانات برای ۹۰ درصد آنها فراهم است فقط ۹ درصد مردم آن هم با ضریب پایین‌تر از این شبكه استفاده می‌كنند.
لذا، مشخص می‌شود كه آموزش و ایجاد فرهنگ یكی از مسائل مهم در توسعه فناوری اطلاعات است كه باید مشكلات مرتبط با آن شناخته و حل شود. مشكل بعدی حتی در كشورهای توسعه یافته، مربوط به افراد سالخورده و مسئولین سابقه‌دار كه تجربیات سنتی را با خود دارند و تسلیم فناوریهای نوین نمی‌شوند و در مقابل تغییر می‌ایستند و مراحل توسعه را با تاخیر مواجه می‌سازند، است. در جوامع سنتی و عقب افتاده، این وضع به مراتب بدتر است و عدم اطلاع حاكمان دولتها از مزایای این پدیده‌ها سبب تاخیر در توسعه دانش و رشد اقتصادی در آن جوامع می‌شود. از اینگونه اشكالات و مسائل، در طول تاریخ بشر فراوان دیده شده و این مشكلات ادامه هم خواهد داشت.
وظیفه دانشمندان و محققین است كه اینگونه مسائل را در جامعه مطرح و در حد توان از مسئولان بخواهند تا استفاده از آنها را در جامعه عملی سازند. برای كشوری مانند ایران كه هنوز در وسطهای موج دوم قرار دارد و موج سوم را هم جذب و درك نكرده است، اطلاع از وضعیت جهان در عصر مجازی بسیار با اهمیت است. باید مسئولان اداره كشور با اطلاع از اتفاق عصر مجازی به بحرانی بودن وضعیت كشورمان در این زمینه پی‌ببرند و با حركت پرشتاب، توسعه فناوری اطلاعات و انداختن اندیشه موج چهارم، برنامه‌یی پرشی برای عبور سریع از موج سوم و رسیدن به موج چهارم را تدارك دید. در صورت موفقیت در چنین برنامه‌یی، می‌توان بخشی از عقب ماندگی را جبران و حتی از بسیاری از كشورهایی كه هنوز با این مفاهیم آشنایی ندارند جلو افتاد.
منبع: سایت آینده نگر
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست