پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا

افکار عمومی‌، ویترین‌ جوامع‌ توسعه‌ نیافته‌


افکار عمومی‌، ویترین‌ جوامع‌ توسعه‌ نیافته‌
بازتاب‌ اتفاقات‌ ریز و درشت‌ زندگی‌ همه‌ انسان‌ها بستگی‌ به‌ افكار آنها دارد و به‌ جرات‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ رفتارهای‌ انسان‌ها و رنگ‌ و شكل‌های‌ برگرفته‌ از هر موضوعی‌ تحت‌ تاثیرات‌ تفكرات‌ هر فردی‌ شكل‌ می‌گیرد.
گاهی‌ این‌ تفكرات‌ مثبت‌، گاهی‌ منفی‌ و گاهی‌ نیز از سر تخیلات‌ و تبلیغات‌ در جامعه‌ نشات‌ می‌گیرد، تفكراتی‌ كه‌ در یك‌ كلام‌ زندگی‌ انسان‌ها را شكل‌ می‌دهد و به‌ سوی‌ اهدافش‌ پیش‌ می‌برد.
افكار عمومی‌ می‌تواند یك‌ جامعه‌ را به‌ سوی‌ خوشبختی‌، ركود یا بدبختی‌ و تحرك‌ پیش‌ ببرد. گاهی‌ اوقات‌ شایعاتی‌ در جامعه‌ به‌ وسیله‌ عده‌یی‌ شكل‌ می‌گیرد كه‌ افكار عمومی‌ را در برمی‌گیرد به‌ شكلی‌ كه‌ تمام‌ افراد جامعه‌ دیگر به‌ حقیقت‌ اعتنایی‌ نمی‌كنند و به‌ سوی‌ شایعه‌های‌ بیشتر پیش‌ می‌روند.
هدیه‌ موسوی‌ دانشجو كامپیوتر در این‌ باره‌ می‌گوید: گاهی‌ اوقات‌ یكسری‌ از خبرها كه‌ از سوی‌ منابع‌ مختلف‌ خبری‌ و نادرست‌ ارسال‌ می‌شود می‌تواند تاثیر بسیار زیادی‌ بر افكار عمومی‌ داشته‌ باشد و آنها را در برهه‌یی‌ از زمان‌ دچار خشم‌ یا نفرت‌ كند و این‌ می‌تواند در جامعه‌ آثار سوئی‌ داشته‌ باشد.
گاهی‌ نیز پیش‌ می‌آید كه‌ یك‌ عده‌ اخبار نادرست‌ را در جامعه‌ اشاعه‌ می‌دهند و افكار عمومی‌ را تحت‌ تاثیر كلام‌ خود قرار می‌دهند، تا به‌ اهدافی‌ كه‌ در سر دارند، برسند. مثلا در مورد ایدز در كشور ما ارقام‌ و آمار متفاوتی‌ در سطح‌ جامعه‌ وجود دارد و شاید نگفتن‌ واقعیت‌ سبب‌ می‌شود تفكرات‌ عده‌ زیادی‌ از افراد تحت‌ تاثیر قرار بگیرد و باعث‌ شود در مردم‌ ترس‌ به‌ وجود بیاید.
سامان‌ مرادی‌ نیز در این‌ باره‌ می‌گوید: در جامعه‌ ما مسائل‌ سیاسی‌ جنبه‌ بسیاری‌ از تفكرات‌ انسان‌ها را تشكیل‌ می‌دهد و شاید هركس‌ برداشت‌ خاص‌ خودش‌ را از قضایا داشته‌ باشد. ولی‌ در آخر باید دید افكار عمومی‌ جامعه‌ را به‌ چه‌ سمتی‌ می‌برد. همچنین‌ تبلیغات‌ تاثیرات‌ فراوانی‌ بر افكار عمومی‌ در هر برهه‌ از زمان‌ می‌گذارد بطوری‌ كه‌ تبلیغات‌ بسیار وسیع‌ در مورد چیزهایی‌ مثل‌ كلاس‌های‌ كنكور یا مدارس‌ غیرانتفاعی‌ و قبولی‌ بی‌حد آنها در كنكور باعث‌ می‌شود افكار عمومی‌ تحت‌ تاؤیر این‌ تبلیغات‌ واقع‌ شود و بسیاری‌ از مراكز آموزشی‌ اینچنینی‌ برای‌ سودجویی‌ كلان‌ به‌ وجود آیند. در هر صورت‌ افكار عمومی‌ سیر شكل‌گیری‌ یك‌ جامعه‌ در اعصار متفاوت‌ است‌ و باید دید كه‌ تا چه‌ اندازه‌ مردم‌ از درك‌ و شعور برخوردار هستند و افكار آنها تا چه‌ حد می‌تواند دستخوش‌ اتفاقات‌ بزرگ‌ و كوچك‌ شود.
سودابه‌ راهی‌ دانشجو سال‌ آخر ارتباطات‌ در این‌ باره‌ می‌گوید: افكار عمومی‌ با توجه‌ به‌ نظریه‌های‌ برجسته‌سازی‌ تحت‌ تاثیر رسانه‌ها قرار گرفته‌ است‌ و در عصر فعلی‌ افكار عمومی‌ بر رسانه‌ها و برعكس‌ تاثیر می‌گذارند.
البته‌ به‌ نظر من‌ این‌ تاثیرگذاری‌ مقطعی‌ است‌ و همیشه‌ پایدار نخواهد ماند و در دوره‌ زمانی‌ خاصی‌ تغییر خواهد كرد. مثل‌ حادثه‌ شاهرخ‌ و سمیه‌ كه‌ تاثیر زیادی‌ بر افكار عمومی‌ داشت‌ و با گذشت‌ زمان‌ اگر شاهرخ‌ و سمیه‌ دیگری‌ به‌ وجود بیایند، با توجه‌ به‌ اینكه‌ افكار عمومی‌ طی‌ این‌ مدت‌ تغییر كرده‌ است‌، برای‌ مردم‌ عادی‌ خواهد بود.
با این‌ حال‌ شاخص‌های‌ بسیاری‌ در افكار عمومی‌ دخیل‌ هستند كه‌ به‌ دو بحث‌ سنتی‌ و مدرنیته‌ تقسیم‌ می‌شوند. یكسری‌ افكار از گذشته‌ در میان‌ مردم‌ مانده‌ است‌ و در جامعه‌ در میان‌ افراد سنتی‌ جا افتاده‌ است‌ ولی‌ با این‌ حال‌ با توجه‌ به‌ گستردگی‌ رسانه‌ها افكار مدرنیته‌ بر افكار عمومی‌ غالب‌ می‌شود و افكار سنتی‌ را بسیار كمرنگ‌ می‌كند.
امین‌ رحمانی‌، ۳۰ ساله‌ در این‌ باره‌ می‌گوید: در جوامع‌ توسعه‌ یافته‌ افكار عمومی‌ نقش‌ حایز اهمیتی‌، غالبا بالای‌ ۵۰ درصد نقش‌ غالب‌ و تاثیرگذار را می‌گویند، البته‌ ۱۰۰ درصد مشاهده‌ نشده‌ ولی‌ نقش‌ افكار بر جوامع‌ توسعه‌ یافته‌ ۸۵ درصد است‌.
در جوامع‌ توسعه‌ نیافته‌ و جهان‌ سوم‌ مقاله‌یی‌ كه‌ از آن‌ به‌ عنوان‌ افكار عمومی‌ یاد می‌شود ۱۰ الی‌ ۲۵ درصدی‌ است‌ كه‌ فقط‌ از آن‌ به‌ عنوان‌ ویترینی‌ یاد می‌شود، چرا كه‌ هرم‌ فكری‌ جوامع‌ در حال‌ توسعه‌ از بالا به‌ پایین‌ است‌ و توده‌ مردم‌ از افكار غالب‌ و حایز اهمیت‌ سطوح‌ بالای‌ هرم‌ كه‌ گاها روشنفكران‌ و دولت‌مردان‌ هستند، تبعیت‌ می‌كنند لذا در جوامع‌ توسعه‌ نیافته‌ برآورد افكار و آمار دولت‌مردان‌ یا روشنفكران‌ تحت‌ تاثیرگذاری‌ بر آنها و خط‌دهی‌ به‌ آنها می‌تواند نوعی‌ تاثیرگذاری‌ بر افكار عمومی‌ باشد، بدون‌ اینكه‌ نیاز به‌ هرگونه‌ توجیه‌ و آگاه‌سازی‌ مردم‌ باشد، زیرا مردم‌ در این‌ جوامع‌ بدون‌ تفكر و تعمق‌ صرفا از گروه‌های‌ مرجع‌ تبعیت‌ و الگوبرداری‌ می‌كنند، ولی‌ در جوامع‌ توسعه‌ یافته‌ به‌ علت‌ رشد رسانه‌های‌ گروهی‌ و نقش‌ مطالعه‌ و تجزیه‌ و تحلیل‌ در زندگی‌ افراد براحتی‌ مقولات‌ را به‌ صرف‌ گفته‌ افراد نمی‌پذیرند، بلكه‌ نیاز به‌ اعطای‌ حداقل‌ ظاهری‌ آنها است‌.
به‌ همین‌ دلیل‌ مشاهده‌ می‌شود در جوامع‌ توسعه‌ یافته‌ كاربرد افكار عمومی‌ صورتی‌ پیچیده‌تر و تخصصی‌تر دارد و بالطبع‌ جایگاه‌ آن‌ نیز در نزد عقلا، تصمیم‌گیران‌ و دولتمردان‌ و حتی‌ حاكمان‌ بیش‌ از آن‌ چیزی‌ است‌ كه‌ در جوامع‌ توسعه‌ نیافته‌ نسبت‌ به‌ مردم‌ حساب‌ می‌شود.

كتایون‌ دارابی‌
منبع : روزنامه اعتماد