قهوه

آفریقا خاستگاه قهوه
کالدی، بزچران افسانه‌ای اتیوپی، متوجه شد که بزهایش از یک درختچهٔ قهوه به درختچه‌ای دیگر رقصان در حرکتند و از دانه‌های قرمز تیرهٔ آن می‌خورند. او تعدادی را چید و خورد، سپس او نیز همانند بزهای گلهٔ خود جست‌وجیز می‌کرد. راهبی که از دور شاهد حالت‌های کالدی بود، مقداری دانهٔ قهوه برای هم‌مسلکان خود برد. آنها آن شب برای دریافت الهامات الهی کاملاً هوشیار بودند. آفریقائی‌های همان منطقه از دانه‌های مقوی قهوه و خواص درمانی آن استفاده می‌کردند تا اینکه قهوه از دریای سرخ عبور کرد و وارد عربستان شد.همان‌طور که گفته شد ۱۰۰۰ سال بعد از تولد مسیح قهوه از عربستان سردرآورد، جائی که آن تفت دادند و دم گذاشتند. در قرن سیزدهم مسلمان قهوه را به‌صورت مذهبی می‌نوشیدند. ”آش قهوه“ درویشان را به خلسه می‌برد، عابدان را بیدار نگاه می‌داشت و در دنیای مادی انسان‌ها حلول می‌کرد. هر جا که اسلام وارد می‌شد قهوه نیز همراه آن بود، عرب‌ها دانه‌های قهوه را تفت می‌دادند یا می‌جوشاندند. تا سال ۱۶۰۰ بعد از میلادمسیح می‌گفتند که قهوه فقط در خاک آفریقا و عربستان رشد می‌کند، تا این‌که بابا بودان یک زائر هندی و در خفا یک قاچاقچی به عربستان آمد و مکه را به همراه دانه‌های حاصل‌خیز قهوه که در کمربند خود بسته بود ترک کرد. دانه‌های قهوه در هندوستان رشد کردند و بنیان جدیدی برای توسعهٔ کشاورزی نهاده شد و به زودی قهوه راه خود را به مستعمره‌های اروپائی باز کرد.”ترک‌ها یک نوع نوشیدنی به رنگ سیاه دارند، من کمی از آن را به ایتالیا خواهم آورد“. این‌ها گفته‌های یک تاجر ایتالیائی از ونیز بود که در سال ۱۶۱۵ قهوه را به اروپا آورد. اما اروپائی‌ها با واردات آن مخالف بودند، آنها طرز تهیهٔ قهوه را می‌خواستند. در سال ۱۶۱۶ برای اولین‌بار آلمانی‌ها توانستند در خاک کشور خود یک مزرعهٔ قهوه به‌وجود آورند. و بالاخره در سال ۱۶۹۶ آنها موفق شدند در جاوه یکی از مستعمره‌های خود (در حال حاضر قسمتی از اندونزی است) مزرعهٔ قهوه دائر کنند. آلمانی‌ها یک درختچهٔ قهوه به باغ گیاهان سلطنتی لوئی شانزدهم در پاریس اهداء کردند. یک افسر دریائی جوان گابریل ماتیو دوکلوئه قصد ترک پاریس به مقصد مارتینیک یکی از مستعمره‌های فرانسه را داشت. درخواست او برای بردن دانه‌های قهوه رد شد ولی او در یک شب مهتابی از روی دیوار باغ پرید و نهال کوچکی را با خود برد. او فکر می‌کرد که قسمت مشکل کار را به اتمام رسانیده ولی... گابریل می‌نویسد که یک مسافر حسود که نتوانست نهال از دستش بگیرد شاخه‌ای از آن را کند. دزدان دریائی به کشتی حمله کردند، کشتی دچار طوفان شدیدی شد تا بالاخره آسمان آبی خود را نشان داد، ذخیرهٔ آب به آخر رسیده بود، گابریل نصف سهم آب خود را به درختچه مصیبت دیده می‌داد. پنجاه سال بعد مارتینیک ۱۸ میلیون درختچه داشت.برزیل در نظر داشت که به‌کار پرورش قهوه مشغول شود و این مستلزم قاچاق دانه‌های آن به داخل کشور بود. کلنل پالهتا به گینهٔ فرانسوی اعزام شد تا در مشاجره‌های مرزی میانجیگری کند، او از این فرصت استفاده کرده و از نقطهٔ ضعف دولت یعنی همسر فرماندار گینه‌سو استفاده کرد. همسر فرماندار یک بوته از قهوه به او اهدا کرد و برزیل به یکی از مقتدرترین تولید‌کنندگان قهوه تبدیل شد.
کمربند قهوه
از زمین‌های پست آفریقا قهوه به شرق و غرب سرگردان بود تا اینکه مانند کمربندی به دور مدار رأس السرطان و منطقه‌البروج بسته شد. قهوه در مناطقی که نور خورشید و باران معتدل، دمای یکنواخت ۲۰ درجهٔ سانتیگراد، خاک متخلل و غنی داشته باشد خوب رشد می‌کند. در عوض درختچه‌های ظریف قهوه دانه‌هائی را پرورش می‌دهند که منبع اقتصادی خوبی برای کشورهای زیادی است. ۲۵ میلیون نفر به‌کار پرورش قهوه مشغولند و در بین محصولات طبیعی در دنیا قهوه بعد از نفت جای اول را اشغال کرده است. بین دو نوع درختچهٔ قهوه، عربیکا و ربُوستا، عربیکا دانه‌های بهتری را داشته و ۷۰ درصد کشت به این درختچه تعلق دارد و بقیه مربوط به ربُوستا است.
فرق بین دانه‌های قهوه عربیکا و ربُوستا چیست؟
عربیکا و ربُوستا دو گونهٔ مختلف قهوه هستند که برای تجارت و در نهایت برای مصرف به‌عنوان قهوه استفاده می‌شوند. اختلاف کلی آنها در مزه، شرایط پرورش دو گروه و اختلافات اقتصادی آنها است.
مزه
در بین انواع مختلف قهوه، عربیکا مزه‌های بیشتری را در بر می‌گیرد. مزهٔ آن از شیرین ملایم تا تند زننده متغیر است. گاهی اوقات بوی قهوهٔ بو ندادهٔ عربیکا به بوی زغال‌اخته تشبیه می‌شود. نوع بوداده‌ٔ آن بوی ملایمی از میوه‌ها و شکر دارد. مزهٔ قهوهٔ ربُوستا از خنثی تا زننده متغیر است و اغلب به مزه شوربای جو تشبیه می‌شود. بوی لاستیک سوخته بوئی است که بیشتر از همه مناسب این نوع قهوه است. بوی قهوهٔ بو نداده ربُوستا اغلب به بوی بادام زمینی تشبیه شده است. نوع مرغوب ربُوستا نیز در بازار یافت می‌شود، ولی بسیار نادر است و آنها برای درست کردن اسپرسورهای حاوی ربُوستای عالی مصرف می‌شوند.
شرایط تولید
عربیکا بسیار ظریف است و به آب و هوای خنک استوائی، رطوبت زیاد، خاک غنی، سایه و خورشید نیازمند است، در معرض آفت‌های گوناگون قرار دارند و نسبت به هوای سرد و رسیدگی نادرست بسیار حساس هستند. عربیکا در مراتع مرتفع‌تر (حدود ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا) بهتر رشد می‌کنند.ربُوستاها گیاهان قوی‌تری هستند و در زمین‌های پست به ارتفاع ۲۰۰ تا ۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریا نیز رشد می‌کنند.آنها هم‌چنین نسبت به سایر مشکلات از قبیل آفت‌ها و رسیدگی ناصحیح مصونیت بیشتر دارند. هر جریب (۴۰۴۷ مترمربع) از کشتزارها ربُوستا مقدار بیشتری دانهٔ قهوه با خرج کمتر تولید می‌کند.
اقتصاد
در ۱۵۰ سال اخیر آداب و رسوم، تجارت، عرضه و تقاضا تعیین‌کنندهٔ قیمت نسبی بالاتر قهوهٔ عربیکا نسبت به قهوهٔ ربُوستا بوده است. در کل، بهترین قهوه‌ها از نوع عربیکا درست می‌شوند و دانه‌های خالص عربیکا، کیفیت بسیار عالی داشته و گران هستند.در ایتالیا، وطن اسپرسو، انواع عالی از عربیکای خالص وجود دارد و انواع ارزان آن با دانه‌های ربُوستا درست می‌شوند. قهوه‌ای که شما دوست دارید بنوشید به سلیقهٔ شخصی شما بستگی دارد. ممکن است شما دانه‌های خالص عربیکا را ترجیح دهید یا مزهٔ قهوهٔ ضعیف‌تری را دوست داشته باشید.برخی اوقات دیده شده اگر قهوهٔ آماده شده از دانه‌های پست عربیکا در کنار قهوهٔ تهیه شده از ربُوستا با کیفیت عالی گذارده شود، مصرف‌کننده اولی را قهوهٔ پست‌تر معرفی خواهد کرد. بنابراین زیاد هم در مسئلهٔ اختلاف بین عربیکا و ربُوستا درگیرن نشوید زیرا برای آماده کردن قهوهٔ اسپرسو، از دانه‌های ربُوستا برای قدرت و عصارهٔ آن استفاده می‌کنند.باید متذکر شویم که از ۷۰ درصد قهوهٔ عربیکا که در کل دنیا پرورش داده می‌شود، مقدار زیادی از آن به درد سطل زباله می‌خورد. بنابراین فکر نکنید که اگر قهوهٔ نوع عربیکا می‌خرید حتماً قهوهٔ خوبی گیرتان آمده است.نکتهٔ قابل ذکر دیگر این است که مقدار کافئین موجود در ربُوستا دوبرابر کافئین موجود در همان مقدار عربیکا است. این می‌تواند یک نکتهٔ مهم در انتخاب نوع قهوه باشد.

منبع : مجله بهکام