پنجشنبه, ۱۹ مهر, ۱۴۰۳ / 10 October, 2024
مجله ویستا


فانتزی نو تصویری واژگونه از جهان


نویسندگان با جابه جایی در یك یا چند ویژگی از واقعیت های روزمره فانتزی نو می آفرینند. آفریدن دنیایی یكپارچه نو، تجربه های نو و شگفت انگیز برای شخصیت های دنیای واقعی، گام نهادن شخصیت واقعی به دنیای غیرواقعی و یا بهره گیری از شخصیت های غیرواقعی، از جمله راه هایی است كه به فانتزی نویسان اجازه می دهد تا وارد قلمروهای تخیلی امكان پذیر شوند. در این میان فانتزی نو از باارزش ترین مجموعه های ادبی است كه بزرگسالان برای كودكان می نویسند. برخی از فانتزی نویسان بر این باورند كه فانتزی نویسی به گسترش كنجكاوی كودكان كمك می كند، آنها را مشاهده گر می سازد و به آنها می آموزد امكانات تازه ای فراتر از چارچوب های قواعد ذهنی وجود دارد. در حقیقت فانتزی نویس با زیر پا گذاشتن قوانین دنیای واقعی، قوانینی جدید می آفریند و با منطقی جدید داستان را پی ریزی می كند. در این میان با چنین شرایطی بال های پرواز را برای مخاطبش به وجود می آورد، تا در دنیای داستان به پرواز درآید در عین حال باید شخصیت هایی باورپذیر در داستان باشد تا خواننده بتواند بر ناباوری خود غلبه كند. در این خصوص شخصیت های داستان فانتزی باید علاوه بر انسجام درونی برای خواننده هم قابل فهم باشد و نویسنده در استفاده از زبان و با ایجاد زبان های ویژه و خلق آن شخصیت های داستان فانتزی را باورپذیر می كند. جهان داستان فانتزی باید قابل دیدن، شنیدن و حس كردن باشد حتی اگر نویسنده از فضایی جادویی بهره گیرد و اتفاقات در جهانی فراواقعی روی دهد، با ارائه تصاویر واضح خواننده می تواند وارد فضا شود، صداها را بشنود و حتی بو بكشد. از دیگر موارد مهم در فانتزی نویسی درونمایه این داستان ها است درونمایه های مرتبط با كشمكش ها، ارزش ها و عواطف جهان شمول هنگامی كه با طرحی باورپذیر و شخصیت پردازی و فضاسازی و زاویه دید مناسب پرورانده شود می توان انتظار یك فانتزی نو را داشت. البته فانتزی موفقیت آمیز آن است كه بر ناباوری مخاطب غلبه كند. نویسنده با انتخاب راوی مناسب و به كارگیری زاویه دید صحیح می تواند بهترین امكان را برای باورپذیر ساختن روایت خود ایجاد كند. داستان های فانتزی دارای سه بخش موثر هستند. بخش نخست مربوط به قوانین شخصی است كه همیشه به كار گرفته می شود، دوم، قهرمانی سرگشته، درمانده، دوست نداشتنی یا گاهی ناشناس كه به دلیل هم ذات پنداری در خواننده كودك- نوجوان امكان درك و ملموس بودن را ایجاد می كند و سوم آنكه پایان خوش الزامی نیست. پیوندهای فانتزی های سنتی و نو در بسیاری از داستان های امروز نیز دیده می شود. بسیاری از نویسندگان فانتزی نو درونمایه ها، بن مایه ها، فضاسازی ها و شخصیت پردازی های مشترك در ادبیات سنتی را به كار برده اند.در بسیاری از موارد فانتزی نویسان درونمایه های سنتی را در داستان های خود تكرار كرده اند و از همان قصه سازی قومی سنتی (شفاهی) بهره گرفته اند. درونمایه هایی سنتی چون خوبی ها پاداش و بدی ها كیفر دارند در قصه های شفاهی همچون بن مایه های درگیر شدن با جادو رواج دارد. از طرفی دیگر درونمایه های دینی پیوندهای نیرومندی بین فانتزی سنتی و نو فراهم می آورد.قصه های سنتی در همه نقاط جهان بازتاب سرچشمه زمانی و مكانی دین های مهم و پرآوازه هستند. تقسیم بندی های خاصی را می توان در فانتزی نو ارائه داد كه از آن جمله می توان به جانوران سخنگو، اسباب بازی ها، جهان های شگفت و غریب، موقعیت ها و شخصیت های مضحك- آدم كوتوله ها، ارواح مهربان و ترسناك- زمان گسست و داستان های علمی و تخیلی اشاره كرد. نویسندگان بارها شگرد زمان گسست را به كار می برند تا به شخصیت های شان اجازه دهند كه به كشفیاتی درخصوص خود، خانواده یا گذشته دست یابند و به این ترتیب به كشف جدیدی از خود نائل شوند. برخلاف بسیاری از فانتزی های نو كه پلی بین دنیای گذشته و نو است، فانتزی های زمان گسست بیش از نیروهای خیروشر بر پیشرفت های انسانی متمركز است و گره مشكلات به دست شخصیت های واقعی گشوده می شود و گاه نویسنده این مجال را به شخصیت اصلی داستانش می دهد كه زمان دیگری را تجربه كند. در داستان های علمی- تخیلی نویسندگان به فرضیه های علمی و فناوری تخیلی توجه بیشتری نشان می دهند و طرح داستان های شان نیز بر همین اساس است و در این راستا از توصیف و ریزپردازی فناوری استفاده می كنند و شخصیت هایی می آفرینند كه به این فناوری و نتایج آن باور دارند و جهانی خلق می كنند كه در تمام اجزای آن ارتباطی علمی وجود دارد. داستان های علمی- تخیلی كه برای نوجوانان نوشته شده بیشتر به ماجراهای مربوط به سفرهای فضایی به كهكشان های دور و تماس با موجودات فضایی می پردازد و داستان ها برای سنین بالاتر در این خصوص بیشتر بر فرضیه پردازی درباره آینده انسان و حل مشكل فشارهای روحی و تنش استوار است. درخصوص اسباب بازی ها نیز نویسندگان هنگامی كه از دید یك اسباب بازی سخن می گویند، كودكان خردسال را به تجربیات خیالی شان با اسباب بازی ها و كنار گذاشتن باورهای شان ترغیب می كنند. در عین حال كودكان عاشق اغراق، موقعیت های مسخره آمیز و بازی های زبانی هستند. داستانی می تواند كودكان را جلب كند كه معمولاً رنگی از طنز كه شامل تكرار، بازی با واژگان و مجازهای كلامی بدیع و ظریف هستند را در خود داشته باشد. در داستان های عجیب و غریب نویسنده با بهره گیری از توصیف شخصیت هایی كه به روشنی از پوشش و چهره یا رفتارهای آنها یاد می شود این فضا را ایجاد می كند. در نهایت آنكه قرار گرفتن كودكان در قلمروی افسونگر فانتزی كمكی به گسترش كنجكاوی آنها است و سبب به چالش كشیدن هوش كودك خواهد شد، تخیل او را برمی انگیزد و گستره عاطفی اش را می پروراند.
منبع: شناخت ادبیات كودكان
گونه ها و كاربردها از روزن چشم كودك

هیربد كهن
منبع : روزنامه شرق