چهارشنبه, ۱۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 5 February, 2025
مجله ویستا
روند شکل‌گیری شورای انقلاب
شکل‌گیری شورای انقلاب
با اوج‌گیری قیام‌ها و شورش‌های مردم علیه رژیم محمدرضا شاه و خواست همگانی ملت برای تغییر نظام سیاسی از طریق راهپیمایی‌های گسترده و اعتصابات همگانی، در اذهان برخی از رهبران انقلاب اسلامی که دارای روحیه کار گروهی و تشکیلاتی، قدرت سازمان‌دهی، توانایی تفکر عمیق درباره مسائل گوناگون و آینده‌نگری بودند، اندیشه تشکیل نهاد رهبری به منظور سازمان‌دهی انقلاب و هدایت نیروها، به وجود آمد تا انتقال قدرت از نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی، زیر نظر مدیریتی واحد انجام گیرد و نهادها و سازمان‌های رسمی و قانونی کشور ایجاد شوند. تشکیل شورای انقلاب به این صورت بود که امام به گروهی پنج نفره از روحانیون، به سرپرستی آیت‌الله مرتضی مطهری مسئولیت دادند که برای شناسایی افراد لازم برای اداره آینده مملکت، تلاش کنند. این افراد عبارت بودند از: آیت‌الله مرتضی مطهری، آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی، آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حجت‌الاسلام علی اکبر هاشمی و حجت‌الاسلام دکتر محمد جواد باهنر. سپس این افراد با آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی، درباره عضویت ایشان در شورای انقلاب صحبت کردند، ایشان پذیرفت و حضرت امام نیز با عضویت ایشان موافقت کردند. بنابراین هسته اولیه شورای انقلاب، گروهی شش نفره از روحانیون بود. بعدها از روحانیون، آیت‌الله سید محمود طالقانی و آیت‌الله سیدعلی خامنه‌یی نیز به این شورا پیوستند. این گروه شش نفره، شناسایی افراد و مطالعه روی آنها را آغاز کردند و بتدریج مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی و عده‌یی دیگر از شخصیت‌ها را که امام از پیش می‌شناختند و با وی دیدار داشتند، به ایشان در پاریس معرفی کردند و امام نیز آنان را تایید کردند. بنابراین شورای انقلاب از چند روحانی مبارز و چند چهره دارای سابقه مبارزاتی تشکیل شد.
آقای هاشمی رفسنجانی نیز در مقدمه صورت مذاکرات شورای انقلاب همین مطلب را تایید کرده، می‌گوید: «در آن روزها که امام امت در پاریس اقامت داشتند، استاد شهید آقای مطهری در مراجعت از سفر پاریس، دستور رهبر عظیم‌الشان انقلاب را مبنی بر تشکیل شورای انقلاب آوردند. حضرت امام آقایان شهید مطهری و شهید بهشتی و موسوی اردبیلی و شهید باهنر و هاشمی رفسنجانی را به عنوان هسته اولی شورای انقلاب تعیین و اجازه داده بودند که افراد دیگر به اتفاق نظر این پنج نفر، اضافه شوند و در جلسات ابتدایی تصمیم بر این شد که حتی‌الامکان ترکیب شورا از اعضای روحانی و غیرروحانی به نسبت مساوی و نزدیک به هم باشد.»
بعد از مذاکرات اولیه،امام هم از ایشان خواستند که فهرستی از فعالان سیاسی که مورد اعتماد باشند، برای عضویت در شورای انقلاب و دولت موقت تهیه کنند و توصیه کردند، انتخاب افراد به نحوی صورت گیرد که از همه گروه‌ها باشند و صبغه یک گروه را نداشته باشد، حتی مرحوم دکتر سنجابی را خود امام اسم بردند که جزو فهرست باشند. بعد از آن جلسه، با آقای مهندس بازرگان نشستیم و با هم مشورت کردیم و یک فهرست، شامل فعالان همه احزاب سیاسی، گروه‌های مختلف، روحانیون و غیره تهیه کردیم. مهندس بازرگان، همه را نوشت و در جلسه بعد ارایه شد. آقا همه را قبول و تایید کردند و گفتند: «در ایران شما با آن آقایان سه نفر مشورت بکنید و خبر بدهید. منظور مرحوم مطهری، بهشتی و هاشمی بود. بعد مهندس بازرگان برگشتند ایران و با افراد مختلف صحبت کردند.» گفت‌وگو با دکتر ابراهیم یزدی، پشت صحنه انقلاب در پاریس.
به علت سرعت تحولات و حوادث در ایران، تعداد اعضای شورای انقلاب حتی در زمان خروج محمدرضا شاه از ایران، کامل نشده بود و این باعث نگرانی امام خمینی (ره) بود. در نامه‌یی که امام خطاب به سید محمد حسینی بهشتی، در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۷ نوشته بود، این نگرانی و ضرورت تسریع در معرفی اعضای پیشنهادی شورای انقلاب با هماهنگی شهید مطهری، کاملاص مشهود است: «پس از اهدای سلام و تحیت، وقت دارد سپری می‌شود و من خوف آن دارم که با عدم معرفی اشخاص، مفسده پیش آید. بنا بود به مجرد آمدن ایشان شهید مطهری با اشخاص مورد نظر یکی یکی و جمعی ملاقات کنید و نتیجه را فوراً به اینجانب اعلام کنید و نیز مرقومی که معرف باشد با خط و امضای عدد معلوم بفرستید. من در انتظار هستم و باید عجله شود و نیز استفسار از بعضی آنها برای مسافرت به خارج. در هر صورت همه موضوعات که به شما و ایشان تذکر داده شد، لازم است با عجله انجام گیرد و اگر اشخاص دیگری نیز پیدا شد، ملحق شود. والسلام.»
صحیفه امام، جلد ۴، ص ۳۰۷نامه فوق نشان می‌دهد امام چندماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، شخصاً در ماه آبان ۱۳۵۷، فرمان تشکیل شورای انقلاب اسلامی را صادر کرده بود.درباره کندی تکمیل اعضای شورای انقلاب باید گفت که حوادث خیلی سریع پیش می‌رفت و عدم تحقق یکی از برنامه‌های سیاسی امام یعنی تاسیس شورای انقلاب، ایجاد نگرانی کرده بود. علت این امر را باید دقت و احتیاط فراوان آیت‌الله مطهری در انتخاب افراد برای عضویت شورای انقلاب دانست، زیرا مسائل فکری برای ایشان از اهمیت بسیاری برخوردار بود و بسیار مواظبت می‌کردند که خطوط انحرافی فکری به شورای انقلاب راه پیدا نکند. تشکیل شورای انقلاب در زمانی صورت جدی‌تر گرفت که آتش انقلاب روز به روز شعله‌ورتر می‌شد و شاه آخرین تلاش‌ها را برای استمرار رژیم سلطنت انجام می‌داد و قدرت‌های بزرگ در منطقه نیز در پی یافتن راه‌حل‌هایی متناسب با منافعشان، بودند. شاه می‌خواست که به اصطلاح عصبانیت مردم فروکش کند. بدین منظور امتیازهایی به مردم داد و با موافقت وی، مجلس شورای ملی که نمایندگان آن از اعضای حزب رستاخیز و طرفدار شاه بودند، لایحه انحلال ساواک را تصویب کردند و سپس با بختیار که از اعضای جبهه ملی بود و سابقه مبارزات علیه رژیم شاه و مخالفت با آن را داشت و به اصطلاح دارای وجهه ملی بود، برای تشکیل کابینه دولت موافقت کرد.
امریکا که تلاش‌های فراوانی برای حفظ حکومت شاه انجام می‌داد، کوشش داشت با نگهداری بختیار در راس هرم قدرت، به نحوی شعله انقلاب را حتی به صورت موقت خاموش سازد. همچنین بعضی از فرصت‌طلبان که تصور می‌کردند در برنامه حضرت امام از نظر حکومتی و سازمان‌دهی امور، نارسایی وجود دارد، درصدد ارایه طرح و نقشه بودند و همچنین داوطلب شده بودند که عهده‌دار این مرحله باشند. مرحله‌یی که در آن باید حکومت به نیروهای انقلابی انتقال می‌یافت و آنان گمان می‌کردند نیروهای انقلابی و شخا امام خمینی در مقام رهبری انقلاب، در انتقال حکومت و تبدیل آن به حکومتی دیگر ناتوان هستند، اما رهبری انقلاب که در تمامی صحنه‌ها و مراحل مبارزاتی خودشان، با هوشیاری، امور را دنبال می‌کردند، با احساس خطر بموقع، ضربات مهلکی را برپیکره رژیم در حال احتضار وارد ساختند. تشکیل شورای انقلاب یکی از همین ضربات کوبنده بود که رژیم شاه و حکومت بختیار را در موضع انفعالی و در حالت سرگردانی قرار داد. امام خمینی در اعلامیه ۲۲ دی‌ماه ۱۳۵۷ تشکیل شورای انقلاب اسلامی را اعلام کردند و با این کار، تکلیف را روشن ساختند، زیرا تا آن تاریخ نیروهای انقلابی نمی‌دانستند که انتقال قدرت به چه
شکلی خواهد بود و همان‌گونه که اشاره شد، برخی از فرصت طلبان نیز مترصد به دست گرفتن امور حکومت پس از سقوط رژیم شاه بودند و برهمین اساس، دسته‌هایی هم اعلام موجودیت کردند، اما امام بارها گفته بودند که این نهضت و انقلاب، اسلامی است و کسانی که به حکومتی غیر اسلامی می‌اندیشند، از ملت مسلمان ایران جدا هستند. امام خمینی در اعلامیه ۲۲ دی‌ماه که به «پیام امام خمینی به ملت ایران درباره تشکیل شورای انقلاب و احتمال کودتای نظامی شاه» معروف است، برای نخستین بار، بطور رسمی و آشکار از شورای انقلاب اسلامی نام می‌برند و تشکیل آن را اعلام می‌کنند.
ملت مبارز ایران نیز هفت روز بعد، یعنی در تاریخ ۲۹ دی‌ماه ۵۷ در راهپیمایی میلیونی خود در اربعین شهادت امام حسین (ع) در همان سال، حمایت و پشتیبانی خود را از تشکیل شورای انقلاب اعلام کردند و بدین وسیله برحرکت پویای امام خمینی، صحه گذاشتند. در بند سوم قطعنامه راهپیمایی مذکور چنین آمده بود: «ما تشکیل شورای انقلاب اسلامی ایران از طرف مرجع عالی قدر و رهبر مبارزات ملت، امام خمینی را که به موجب رای اعتماد مکرر ملت به ایشان صورت گرفته، تایید و از ایشان درخواست می‌کنیم، هرچه زودتر اعضای شورای انقلاب و حکومت موقت را معرفی کنند تا زمام امور مملکت را به دست گیرند و مقدمات مراجعه به آرای عمومی را برای تعیین آینده ایران فراهم سازد.» این راهپیمایی نشان داد که دولت بختیار از پشتیبانی ملت و وجهه مردمی برخوردار نیست. انتشار بیانیه امام خمینی(ره) از پاریس و اعلام رئوس برنامه سیاسی، علاوه بر متزلزل کردن دولت بختیار، به ظاهر نگرانی جناح‌ها و گروه‌های دیگر و همچنین ارتش را هم سبب شد. این شورا چنان که از نامش بر می‌آید، به اقتضای شرایط انقلاب و با کار ویژه و اهدافی مناسب همین مسائل تشکیل شد که باید با سرعت عمل و تدبیر و درایت انقلابی، اوضاع را کنترل می‌کرد، به تنهایی در مقام قوه مقننه قانونگذاری کند، با دولت موقت که قائم مقام قوه مجریه بود، همکاری کند، در بحران‌های پی‌درپی و مختلف مشاور رهبری باشد و خلاصه مرجع رفع معضلات و عبور از بحران‌ها باشد.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست