شب به چله نشسته و یلدا در انتظار

شب به چله نشسته و یلدا در انتظار مهمانانی است تا از پس كوه تاریكی میلاد روشنی را به سرود بنشیند و زادروز مهر را در شب افسانه ای دلدادگی ماه به سپیده پیوند دهند. اهالی مهربان و بی ادعای این مرز و بوم، روزگاری نه چندان دور، در میان همه سردی و سیاهی زمستان، شبی را پاس می داشتند كه پیش از هر چیز نمایشگر انس و الفتی بود كه كودكان سرخوش و بزرگ ترهای سبك خیال آن زمان در زیر لحاف سنگین كرسی و بوی زغال سوخته زیر آن را حس می كردند.
داستان كهنه و دوست داشتنی شب های دوری است كه همه اهالی یك فامیل آن را به نشانه عشق و صداقت نهفته در دل های بی ریا، در جمع ساده ومهربان خود نقل می كردند سوغات آن روزهای دور، یادگاری از همه آیین های فراموش شده ای است كه امروز در كمرنگ ترین وجه خودنمایی می كند.
ایرانیان قدیم شادی و نشاط را از موهبت های خدایی و غم و اندوه و تیره دلی را از پدیده های اهریمنی می پنداشتند. شب یلدا یا «شب چله» شب اول زمستان و درازترین شب سال است و فردای آن با دمیدن خورشید، روزها بزرگ تر شده و تابش نور ایزدی فزونی می یابد. این بود كه ایرانیان باستان، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می كردند.
در سراسر ایران زمین جایی نیست كه خوردن هندوانه در شب یلدا جزو آداب و رسوم نباشد، هندوانه میوه ای است كه هیچگاه از قلم نمی افتد، زیرا عده زیادی از مردم بر این باورند كه اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند، در سراسر چله بزرگ و كوچك در زمستان پیش رو سرما و بیماری بر آن ها غلبه نخواهد كرد.
برگزاری این شب در جای جای ایران از تنوع برخوردار است. یكی از مراسم مشترك بردن هدیه شب چله از سوی خانواده داماد برای تازه عروسان است كه به نشانه پایبندی و علاقه خانواده داماد به وصلت انجام شده است. به این ترتیب یكی دو روز قبل از فرارسیدن شب چله مردهای جوان خنچه های آراسته به میوه را به خانه نامزدهای خود می فرستند و خود به مهمانی خانه عروس می روند، خانواده دختر هم لباس و پارچه نبریده به داماد هدیه می دهند.
در گذشته گرد آمدن شب چله دور كرسی با نقل خاطرات شیرین و خواندن كتاب های داستانی تا نزدیك صبح ادامه می یافت. یكی دیگر از آیین های شب یلدا در ایران، تفال با دیوان حافظ است، مردم دیوان اشعار «لسان الغیب» را با نیت بهورزی و شادكامی باز می كنند و فال دل خویش را از او طلب می كنند.
در برخی دیگر از نقاط ایران «شاهنامه خوانی» رواج دارد، نقل خاطرات و قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیز یكی از مواردی است كه یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می كند.
در فرهنگ كهن ایرانی، این ها همه ترفندهایی است كه خانواده ها گرد هم جمع شوندو بلندترین شب سال را با شادی سحر كنند. برگزاری مراسم شب چله با همه حقایق و داستان های همراه با خود، هنوز در میان ایرانیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
مهری موسی وند

منبع : روزنامه جوان