جمعه, ۲۴ اسفند, ۱۴۰۳ / 14 March, 2025
مجله ویستا
اهم فعالیتها و دستاوردهای بخش صنعت و معدن در دولت نهم(شهریور ۸۴تا پایان آذر ۱۳۸۷)

رشد و شکوفایی کشور در گرو توسعه عادلانه و متوازن صنعتی است. از طرفی، صنعت به مثابه محور اقتدار سیاسی و اقتصادی کشور مطرح است و بر این اساس فعالیتهای وزارت صنایع و معادن در طول فعالیت دولت نهم در جهت حرکت سریعتر و بهینهتر این بخش مهم از اقتصاد کشور تدوین شده است.
با تلاشهای انجام شده، کشور در بسیاری از بخشهای صنعتی و معدنی به ویژه در بخش فولاد و سیمان که محصولات استراتژیک و اساسی در کشور هستند و چرخ بسیاری از صنایع با تولید این کالاها به حرکت درمیآید و نیز در بخشهایی چون بهرهبرداری از معادن و تولید کالاهایی چون آلومینیوم و مس به وضعیت ایدهآل رسید.برای رسیدن به نقطه اوج و حرکتهای جهشی در صنعت و معدن، اولویتهای کاری بر مبنای سیاستهای اصلی دولت، مد نظر قرار گرفت که نتیجه آن بهرهبرداری سریع از صدها طرح و پروژه در نقاط مختلف کشور بود. اولویتهایی که توسط وزارت صنایع و معادن در برنامه کاری تعریف شد بر موارد زیر مبتنی بود:
▪ تمرکززدایی تصمیمگیری
تمرکز بخش قابل توجهی از سرمایههای کشور در تهران یا برخی کلانشهرهای دیگر، موضوعی است که علاوه بر ایجاد ساختارهای نامناسب اجتماعی و اقتصادی، توسعه نامتوازن کشور را در پی داشته است. نتیجه این توسعه نامتوازن، ناهمگونی در بخشهای مختلف در کشور است. لذا یکی از برنامههای اساسی یک دو سال گذشته اجرای طرحهایی در استانها و در نقاط مختلف کشور بوده است.وزارت صنایع و معادن طی دوسال گذشته تلاش نمود تا به تمرکززدایی و اعتماد به مدیران استانی، ضمن حذف فرآیندهای زائد تصمیمگیری و تخصیص بهینه منابع، به روند توسعه کشور شتاب بخشد.
▪ طرح آمایش صنعتی
وزارت صنایع و معادن با درک شعارهای عدالت محورانه دولت نهم تلاش کرد تا با تدوین راهبرد کلان خود در زمینه محرومیتزدایی و هماهنگی فاصله بین مناطق برخوردار و کمتر توسعه یافته، طرح آمایش صنعت و معدن را با حجم بودجه ریالی ۳۰۰هزار میلیارد ریال به اجرا بگذارد، در این طرح سعی شده است با استفاده از مزیتهای نسبی هر منطقه، صنعت لازم مورد حمایت جدی قرار گیرد.
▪ اجرای چند هزار طرح صنعتی و معدنی
با یک برنامهریزی دقیق و پیگیری جدی، بحمدالله بسیاری از طرحهای نیمه تمام در مناطق مختلف اکنون به مرحله بهرهبرداری نزدیک شدهاند. همچنین طرحهای جدید دیگری در حوزههای مختلف صنعت و معدن طی دوسال گذشته تعریف شد که برخی از آنها در ماههای پایانی سال گذشته و ده ماه ابتدای امسال به مرحله بهرهبرداری رسید و صدها طرح دیگر نیز در ماههای باقیمانده امسال راهاندازی خواهند شد.
لازم به یادآوری است وجود طرحهای نیمه تمام از آفتهایی بود که بسیاری از سرمایههای کشور را در حوزه صنعتی زمینگیر کرده بود. تلاش شد تا با استفاده از قابلیتهای حساب ذخیره ارزی، ضمن تکمیل طرحهای مذکور و به فعل درآوردن پتانسیلهای خفته صنعتی، در جهت توسعه ظرفیتهای تولیدی نیز گامهای مهمی برداشته شود.این وزارتخانه بدون اولویت بخشی به منطقهای خاص، ضمن تقویت مناطق کمتر توسعه یافته و تلاش برای کاهش عدد توسعه یافتگی آنها، کوشید که در راستای تحقق شعار عدالت محوری دولت حرکت نماید. با اجرای این طرحها، تحولی اساسی در زمینه ایجاد اشتغال و فرصتهای شغلی در مناطق مختلف کشور به وجود خواهد آمد.
اجرای این طرحها باعث شد تا تولید کالاها و محصولات بخش صنعت و معدن به ویژه در حوزه محصولات راهبردی مانند سیمان و فولاد و نیز کالاهایی چون آلومینیوم و نیز محصولات صنایع نو و با ارزش افزوده بالا، در سطح چشمگیری افزایش یابد.
▪ تاکیدبر ارزش افزوده
ایجاد بسترهای لازم برای توسعه صنعتی از دیگر محورهای کاری وزارت صنایع و معادن بوده است. از اینرو تلاش شد تا ضمن توسعه و تجهیز شهرکهای صنعتی و جلوگیری از بورس بازی زمین، تولیدکنندگان واقعی مورد حمایت قرار گیرند.
آینده کشور در گرو تولید مبتنی بر ایجاد ارزش افزوده است، از اینرو با جهتدهی سرمایهگذاریها به مناطقی که واقعا نیاز کشور است، در زمینه افزایش بهرهوری تلاش شده است.
▪ تامین منابع مالی صنعت
خوشبختانه پس از پیگیریهای مکرر وزارت صنایع و معادن و همکاری قابل تقدیر نظام بانکی کشور، مشکل تامین نقدینگی و سرمایه در گردش بخش تولید و صنعت کشور تا حد زیادی حل شد و با اختصاص ۷میلیارد دلار از محل صندوق ذخیره ارزی، تحولی جدید در حوزه تولید کشور ایجاد شده است.
همچنین مجموعه مشترکی تحت عنوان «ستاد حمایت از تولید» برای بررسی کلیه مسائل مالی بخش تولید و نیز سیاستگذاری و پشتیبانی مالی و توزیع تسهیلات تشکیل شد که نقش موثری در جهت حل مشکلات بخش تولید کشور و گردش بهتر چرخ صنایع ایفا میکند.
با توجه به اهداف سند چشمانداز ۲۰ساله کشور و برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اهم فعالیتها و دستاوردهای بخش صنعت و معدن در طی دوره فوق و مقایسه آن با دوره زمانی قبل بدین شرح است:
الف) سرمایهگذاری
۱) صدور جواز تاسیس صنعتی (تقاضای سرمایهگذاری): براساس آمارهای دریافتی از سازمانهای صنایع و معادن استانهای کشور از شهریور سال ۱۳۸۴ تا پایان آذرماه ۱۳۸۷تعداد ۷/۱۴۴هزار فقره جواز تاسیس با پیشبینی سرمایهگذاری حدود ۷/۴۳۶۱هزار میلیارد ریال و پیشبینی اشتغال ۳/۴۲۶۱هزار نفر صادر شده است. مقایسه ارقام فوق با دوره مشابه قبل نشانگر افزایش ۵۳درصدی در تعداد جواز تاسیس، ۱۴۱درصدی در پیشبینی سرمایهگذاری و ۴۹درصدی در پیشبینی اشتغال میباشد.
۲) پروانه بهرهبرداری: در دوره مورد بررسی تعداد ۲۴۰۲۳فقره به پروانه بهرهبرداری با سرمایه ثابت مندرج در پروانه به میزان ۴/۳۵۲هزار میلیارد ریال (جاری سنوات) و اشتغال ۲/۴۴۱هزار نفر صادر گردیده است. مقایسه ارقام فوق با دوره مشابه قبل نشاندهنده افزایش ۵۴درصدی در تعداد، ۲۱۱درصدی در میزان سرمایه و ۲۲درصدی در اشتغال مستقیم است که بیانگر به بهرهبرداری رسیدن تعداد قابل توجهی از واحدهای جدید در دست اجرا میباشد.
۳) توسعه اکتشاف و معدن: طی دوره مورد گزارش در زمینه شناسایی مواد معدنی تعداد ۵۳۳۰فقره پروانه اکتشاف و ۱۸۲۵فقره گواهی کشف صادر گردید. همچنین در زمینه بهرهبرداری از معادن تعداد ۲۰۳۲فقره پروانه بهرهبرداری صادر شده است. ظرفیت استخراج اسمی پروانههای فوق با رشد ۳۵درصدی به حدود ۵/۱۱۸میلیون تن رسیده است. در همین مدت تعداد ۲۱۹۰فقره اجازه برداشت با میزان استخراج حدود ۴/۳۹میلیون تن صادر شده که رشد ۲۴درصدی را نشان میدهد.
ب) حساب ذخیره ارزی
طی دوره زمانی ۱/۶/۸۴ تا ۱/۱۰/۸۷ از محل حساب ذخیره ارزی تعداد ۴۲۰طرح به مبلغ ۷۳۷۴میلیون دلار در صنایع مختلف تخصیص ارز گردیده است.
ج) تسهیلات اعتباری خارجی (فاینانس)
طی دوره مورد گزارش تعداد ۲۶طرح به مبلغ ۷۲۰۳میلیون دلار مصوب و به بانکهای عامل معرفی گردیده و همچنین ۱۷طرح به مبلغ ۴۲۰۲میلیون دلار جهت صدور گواهی مسدودی ارزی به بانک مرکزی معرفی شدند.
د) توسعه اشتغال
فرصتهای شغلی ایجاد شده از محل طرحهای راهاندازی شده صنعتی، معدنی و پژوهشی طی دوره مورد بررسی (۱/۶/۸۴ تا ۱/۱۰/۸۷) تعداد ۶۲۰۶۸۱نفر میباشد.ضمنا از محل اعتبارات بنگاههای اقتصادی زودبازده تعداد ۲۹۱۹۹۵ فرصت شغلی در دوران بهرهبرداری ایجاد گردیده که حدود ۴۰درصد از آن طی دوره عملیاتی شده است.
ه) طرحهای در دست اجرا
تا پایان آذرماه ۱۳۸۷، تعداد کل طرحهای در دست اجرا با پیشرفت فیزیکی بیش از ۲۰درصد تعداد ۲۱۰۲۵فقره با پیشبینی سرمایهگذاری حدود ۷/۵۵۸هزار میلیارد ریال و ایجاد اشتغال حدود ۲/۷۳۷هزار نفر میباشد.
طرحهای دارای پیشرفت فیزیکی ۴۰-۲۰درصد تا پایان آذرماه ۱۳۸۷ تعداد ۷۶۷۶فقره با پیشبینی سرمایهگذاری بیش از ۷/۲۵۸هزار میلیارد ریال و ایجاد اشتغال حدود ۱/۲۷۵هزار نفر میباشد.
تعداد طرحهای دارای پیشرفت فیزیکی ۶۰/۴۰درصد ۵۹۳۸فقره با پیشبینی سرمایهگذاری بیش از ۵/۱۱۰هزار میلیارد ریال و اشتغال بیش از ۳/۲۰۱هزار نفر است.تعداد طرحهای دارای پیشرفت فیزیکی ۱۰۰-۶۰درصد ۷۴۱۱فقره میباشد که پیشبینی سرمایهگذاری آنها حدود ۴/۱۸۹هزار میلیارد ریال است. با راهاندازی این طرحها که ۳/۳۵درصد از طرحهای در دست اجرا را تشکیل میدهد بیش از ۷/۲۶۰هزار نفر فرصت شغلی ایجاد خواهد شد.
و) سرمایهگذاری خارجی
طی سالهای ۸۴ لغایت شش ماهه اول سال ۸۷ تعداد ۲۲۲ طرح با مشارکت سرمایهگذاران خارجی تصویب و تحت پوشش قانون تشویق و حمایت سرمایهگذاری خارجی قرار گرفته است. حجم سرمایهگذاریهای خارجی طرحهای مصوب مذکور در این دوره بالغ بر ۲۷/۱۹میلیارد دلار میباشد.
ز) عملکرد واگذاری سهام
● عملکرد اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی
▪ سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران
از ابتدای شروع به کار دولت نهم تاکنون تعداد ۲۰۳۰۰میلیون سهم به ارزش ۱۰۱۰۶۳میلیارد ریال به روش بورس و مزایده در قالب عرضه به عموم، سهام عدالت و رددیون واگذار گردیده که ارزش سهام در مقایسه با دوره مشابه قبل حدود ۱۱برابر شده و علت اصلی این افزایش مربوط به عرضه سهام شرکتهای مشمول اصل ۴۴ بوده که سهم ۸۷درصد از ارزش را به خود اختصاص داده است. (بیش از ۱۸۲۳۴میلیون سهم به ارزش ۷/۸۷۸۷۴میلیارد ریال)
▪ سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
از ابتدای شروع به کار دولت نهم تا پایان آذر ۱۳۸۷، مجموعا تعداد ۴۵/۲۷۶۹میلیون سهم به ارزش ۰۴/۵۶۶۵میلیارد ریال واگذار شده که عمدتا مربوط به شرکتهای ماشینسازی اراک، هپکو، تراکتورسازی ایران و ... میباشد.
در نیمه دوم سال ۸۴ فروش سهام صورت نگرفته و کل آمار مربوط به نیمه اول است که در جمع کل منظور نشده است.
ح) تولید
با توجه به اولویت صنایع انرژیبر و متکی بر منابع طبیعی در برنامه چهارم توسعه و سند چشمانداز، طی دوره مورد گزارش (۱/۶/۸۴ تا ۱/۱۰/۸۷) مجموعا بیش از ۳۵میلیون تن فلزات اساسی با رشد ۲۱درصد، ۱/۱۲۹میلیون تن سیمان با رشد ۷/۲۶درصد و همچنین در زمینه صنایع تکنولوژی بر نظیر انواع خودرو (سواری) ۳/۳۶۲۸ هزار دستگاه با رشد ۴۶درصد تولید شده است.
ط) اهم اقدامات انجام شده در راستای تقویت بخش معدن و صنعت معدن
● اصلاح قانون معادن در راستای ابلاغیه اصل ۴۴
▪ کارشناسی با حضور متخصصین و مسوولان دولتی و نمایندگان بخش خصوصی
جمعآوری نظرات و پیشنهادات سازمان صنایع و معادن استانها، سازمان نظام مهندسی معدن استانها، سازمانها و شرکتهای دولتی ذیربط و نمایندگان بخش خصوصی (خانه معدن ایران) جهت اصلاح پارهای از مواد قانون معادن مصوب ۱۳۷۷
▪ ارتقای وضعیت ایمنی معادن کشور
▪ شاخص تولید به فوت
▪ سال ۸۵ به ازای هر فوتی ۹/۶میلیون تن تولید
▪ سال ۸۶ به ازای هر فوتی ۱۰میلیون تن تولید
▪ ارتقای شاخص ایمنی به میزان ۴۵درصد
▪ نظارت و بازرسی در معادن
▪ تدوین سند مدیریتی و دستورالعملهای برنامه بازرسی از فعالیتهای معدنی
اجرای برنامه بازرسی آزمایشی از ۱۴۰معدن کشور واقع در ۱۵ استان با استفاده از مهندسان دارنده پروانه اشتغال نظام مهندسی معدن در سال ۱۳۸۶
ی) صنعت سیمان
۱) هدایت و مدیریت جهت ایجاد ظرفیت ۵۰میلیون تنی در صنعت سیمان کشور به نحوی که با راهاندازی ۱۰طرح جدید و بهینهسازی ۸طرح با سرمایه بیش از دو میلیارد دلار تولید از ۳۲/۲میلیون تن در ابتدای سال ۸۴ به ۲/۴۲میلیون تن در آخر سال ۸۶ رسید.
۲) مدیریت تسهیم ۲۰۰۰میلیارد ریال تسهیلات ریاستجمهوری (بین ۲۴ طرح به منظور ایجاد ۲۰میلیون تن ظرفیتسازی جدید طی ۲۰ماه)
۳) پیگیری خروج سیمان از سبد حمایتی(ارائه طرح جدید)
۴) اقدام در جهت استقرار واحدهای تولید بتن در شعاع ۱۲۰کیلومتری تهران
۵) رفع مشکلات سیمان بوهروک یزد پس از ۱۶سال
ک) صادرات
در دوره مورد گزارش (۱/۶/۸۴ تا ۱/۱۰/۸۷) ارزش صادرات غیرنفتی بیش از ۸/۵۰میلیارد دلار میباشد که مبلغ ۸/۴۰میلیارد دلار آن مربوط به کالاهای صنعتی و معدنی کشور بوده که ۳/۸۰درصد از کل صادرات غیرنفتی را شامل میگردد.
ل) ارائه تسهیلات به بخش خصوصی
از ابتدای شروع به کار دولت نهم تاکنون حدود ۳۴۴میلیارد ریال در قالب تسهیلات به بخش خصوصی ارائه گردیده که این رقم در مدت مشابه قبل ۷۰میلیارد ریال بوده است.
ایجاد و توسعه شهرکها و نواحی صنعتی و توسعه واحدهای صنعتی مستقر در آنها:
توسعه شهرکها و نواحی صنعتی:
تعداد ۱۳۲شهرک و ناحیه صنعتی جدید (۷۶شهرک و ۵۶ناحیه صنعتی) به تصویب رسیده و ۲۰۱ناحیه صنعتی روستایی از وزارت جهاد کشاورزی تحویل گرفته شده که مجموع کل شهرکها و نواحی صنعتی تا پایان آذر ۱۳۸۷ به رقم ۷۸۸رسیده است از این تعداد ۳۸۴شهرک صنعتی و ۱۹۵ناحیه صنعتی به بهرهبرداری رسیده و در حال واگذاری زمین میباشند.
قراردادهای منعقده جهت واگذاری زمین:
در ۴۰ماه گذشته تعداد ۱۷۲۹۷فقره قرارداد واگذاری زمین با متراژ ۶۶۹۴هکتار با متقاضیان منعقد گردیده که نسبت به مدت مشابه قبل به ترتیب ۳۳درصد و ۸درصد رشد داشتهاند.
م) تحقیق و توسعه:
زمینه فعالیتهای تحقیق و توسعه (R&D) و خدمات مهندسی در طی دوره مورد گزارش مجموعا تعداد ۳۶۵۳فقره مجوز صادر گردیده است. همچنین طی دوره مورد بررسی تعداد ۵۸۶قرارداد طرح تحقیقاتی جمعا با اعتباری حدود ۶۴۹میلیارد ریال منعقد شده است.
ن) استاندارد و کیفیت
طی دوره مورد بررسی تعداد ۴۶۰۲فقره استاندارد ملی تدوین و تجدیدنظر شده و تعداد ۷۰۲۷فقره پروانههای کاربرد علامت استاندارد جدید صادر گردیده است.
تعداد صدور مجوزهای وارداتی ۲۰۷۷۹۷فقره، صدور گواهینامه صادراتی ۱۰۰۶۶۱فقره که در مقایسه با دوره مشابه قبل به ترتیب رشد ۵۷درصد، ۱۰۲درصد، ۲۹درصد و ۲۷درصد را نشان میدهد.
س) بانک صنعتومعدن
اعطای تسهیلات به بنگاههای کوچک اقتصادی زودبازده و کارآفرین
بانک صنعت و معدن در راستای اعطای تسهیلات به بنگاههای اقتصادی کوچک زودبازده و کارآفرین تا پایان آذر۸۷ به تعداد ۱۶۷۸طرح به مبلغ ۳۸۷۲میلیارد ریال تسهیلات اعطا نموده است. با به بهرهبرداری رسیدن این طرحها برای ۲۸۲۹۹نفر اشتغال مستقیم ایجاد خواهد شد.
مصوبات، قراردادها و پرداختیها به طرحهای کوچک، متوسط و بزرگ از شهریورماه ۱۳۸۴ تا پایان آذرماه ۱۳۸۷ تعداد ۱۰۰۹۳طرح به مبلغ ۷۷۲۵۳میلیارد ریال در بانک صنعت و معدن مصوب گردیده است. هم چنین طی این مدت ۷۸۵۵قرارداد به مبلغ ۴۴۱۹۰میلیارد ریال جهت اعطای تسهیلات منعقد شده است.
ع) طرحهای به بهرهبرداری رسیده در دولت نهم
در طول عملکرد ۴۰ماهه دولت نهم تعداد ۱۹۴۰ طرح با تسهیلات بانک صنعت و معدن به بهرهبرداری رسیدهاند. به این طرحها بالغ بر ۸۵۳۱میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شده که برای ۳۴۷۶۳نفر اشتغال مستقیم ایجاد نموده است.
ف) صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک
طی دوره مورد گزارش (از شهریور ۸۴ تا پایان آذرماه ۱۳۸۷) در خصوص حمایت از سرمایهگذاری ریسکپذیر و خدمات کارشناسی، صدور ضمانتنامه و حمایت مالی و اعتباری از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک در بخش خصوصی و تعاونی به صورت تسهیلات با نرخ ترجیحی و یا اعطای کمکهای بلاعوض به افراد حقیقی و یا حقوقی بوده است. طی این دوره عملکرد ضمانت نامههای صندوق جهت ۱۷۴طرح به مبلغ ۳۹۶/۹۰میلیارد ریال میباشد.
ص) طرح سرمایهگذاری برپایه آمایش صنعت و معدن کشور:
در راستای اهداف سند چشمانداز ۲۰ساله کشور مبنی بر دستیابی به رشد اقتصادی پرشتاب برپایه عدالت اجتماعی و نیل به سایر اهداف کیفی از قبیل دستیابی به تعامل و توازن منطقهای در سرمایهگذاریهای جدید، تقویت سهم صنایع با فنآوری پیشرفته و دارای ارزش افزوده بالا، بهبود نرخ بهرهوری در بخش، کاهش نرخ بیکاری و تورم در کشور، این وزارت طرح آمایش صنعت را براساس تاکید و تایید ریاست محترم جمهوری و هیات محترم وزیران برپایه محورهای زیر در دستور کار خود قرار داده است.
الف) برنامهریزی جهت اجرای طرحهای بزرگ صنعتی و معدنی جدید برپایه آمایش و توجه به اولویتهای صنعتی کشور و مزیتهای نسبی و منطقهای
ب) تلاش در جهت اتمام طرحهای نیمه تمام دارای اولویت و حداقل پیشرفت فیزیکی ۴۰درصد
ج) کمک به تامین سرمایه در گردش واحدهای فعال
د) بازسازی و نوسازی واحدهای موجود
لذا در راستای دستیابی به اهداف فوق ستاد راهبردی در این وزارت تشکیل و با بررسی و مطالعه طرحهای پیش امکانسنجی موجود در ستاد و سازمانهای تابعه و بهرهگیری از نظرات کارشناسان و سازمان صنایع و معادن استانها، طرحهای سرمایهگذاری برای اجرا در یک دوره ۳ساله ۱۳۹۰-۱۳۸۷ برای هر یک از استانها براساس ضرایب و شاخصهای تعادل و توازن منطقهای با هدف کاهش فاصله سرانه سرمایهگذاری بین استانهای توسعه یافته صنعتی کشور و توسعه نیافته در افق برنامه استخراج گردیده که در فرآیند اجرایی آن کارگروه استانی با هدایت استانداران محترم و عضویت دستگاههای اجرایی مرتبط با ماموریتهای این طرح در استان به منظور بررسی و تایید شرایط و اهلیت متقاضیان سرمایهگذاری و نظارت عالیه بر اجرای این طرح از مرحله ایجاد تا بهرهبرداری تدبیر گردیده است.
براساس طرح فوق مقرر است حداقل ۸۰۰طرح صنعتی و معدنی با سرمایهگذاری ۲۰۰هزار میلیارد ریال و جهت تکمیل طرحهای نیمه تمام، کمک به بازسازی و نوسازی کارخانجات و سرمایه در گردش تا ۱۰۰هزار میلیارد ریال سرمایهگذاری درنظر گرفته شود.
انتظار دارد با اجرایی شدن این طرح طی دوره ۷ساله از سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۳۹۳انتهای برنامه پنجم شکاف سهم سرمایهگذاری صنعتی سرانه بین بالاترین رتبه در استانهای توسعه یافته صنعتی با کمترین رتبه در استانهای توسعه نیافته از عدد ۱۸ به نسبت مجموع سرمایهگذاری تا سال ۱۳۸۵ به عدد ۷/۸به نسبت جمع سرمایهگذاریهای جدید طی دوره در سال ۱۳۹۳ کاهش یابد.
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست