دموکراسی و انتخابات

زمانی كه پس از هجده سال حاكمیت محافظه كاران در سال ،۱۹۹۷ تونی بلر به خانه شماره ده داونینگ استریت پای گذاشت، این تصور وجود داشت كه نخست وزیر از طریق اجماع حزبی به حل و فصل معضلات جامعه اقدام خواهد كرد. جنگ عراق و ماهیت تصمیم گیری مرتبط با این بحران، به بارزترین شكل تمامی معادلات را در هم فرو ریخت. حضور سربازان انگلیسی در كنار متحدین آمریكایی آنها، نشان داد كه چرا دنباله روی از الگوهای ساختاری به لحاظ الزامات گریزناپذیر هستند. از سوی دیگر ورود انگلستان به جنگ در بطن مخالفت شدید داخلی و بالاخص تشدید تعارضات درون حزبی، این واقعیت را به معرض ظهور گذاشت كه رهبران سیاسی تا چه اندازه از این امكان برخوردار هستند كه واقعیات را براساس باورهای خود حیات دهند و ترسیم كنند. با وجود حضور میلیون ها نفر از شهروندان انگلیسی در تظاهرات گسترده در سرتاسر كشور در مخالفت با سیاست های عراقی دولت و با وجود استعفای چندین وزیر كابینه به لحاظ این سیاست ها، تونی بلر آنچه را كه براساس باورها و ایده آل های او صحیح و بهتر جلوه می كرد به پیش برد. او به كرات و صراحت ذكر كرد كه با وجود آگاهی و وقوف به نگاه های به شدت انتقادی، او به عنوان مسئول سیاست خارجی به این نتیجه رسیده است كه بنا به ضرورت به اقدام نظامی برعلیه عراق دست زد. بسیاری در سطوح بالای حزب كارگر به بیان این واقعیت پرداختند كه در صورت حضور در عراق، تظاهركنندگان در زمان انتخابات در پای صندوق ها با رای خود به تنبیه حزب كارگر و رهبر آن خواهند پرداخت. بدین جهت به تونی بلر توصیه شد كه در جهت تداوم حضور در قدرت به خواسته های تظاهركنندگان كنونی و رای دهندگان آتی توجه كند. اما تونی بلر به كاری دست زد كه درك بسیط از مفهم دموكراسی را می طلبد. دموكراسی در شكل فرهیخته آن به معنای قبول نظرات اكثریت نیست. همان طور كه در این دیدگاه به معنای حاكمیت نظرات اقلیت هم نمی تواند باشد. دموكراسی به معنای وجود یك رابطه دوجانبه بین شهروندان و حكومت است. مردم موظف هستند كه به نقش خود در چارچوب قوانین تدوین شده به وسیله نمایندگانی كه به طور آزاد برگزیده شده اند استوار و پایبند باشند. در این چارچوب راهبران نیز موظف هستند كه به نظرات و خواست های شهروندان «گوش فرا دهند» و به آنها توجه كنند. ضروری است كه در اینجا به این نكته باریك و مهم عنایت شود كه گفته شد رهبران به خواسته ها گوش بسپارند و الزام نشد كه رهبران به خواست های شهروندان عمل كنند. دموكراسی تنها در صورتی تداوم می یابد و نهادینه می شود و از اعتبار فراگستر برخوردار می شود كه نگاه غیرابزاری به مفهوم دموكراسی شود. دموكراسی در معنای قابل فهم و عمیق آن، فراتر از اجابت خواست های هرچند مشروع شهروندان و فراخ تر از تلاش برای كسب مجدد مقام سیاسی به وسیله رهبران باید در نظر گرفته شود. شهروندان به ضرورت این كه از نظر زمانی و حقوقی مقدم هستند باید خواست های خود را مطرح كنند. اما این نكته باید در نظر گرفته شود كه به لحاظ این كه شهروندان، خواستی را مطرح می كنند آن خواست به طور طبیعی حرمت فرهمند و اسمی نمی یابد. این بدان معنا است كه نیازها و خواست های شهروندان هرچند كه برآمده از مطالبات اكثریت باشد از چالش و نقد نباید به دور باشد. در یك فضای دموكراتیك هر زمان رهبران در چارچوب باورها و اعتقادات خود به این نتیجه برسند كه ضرورت نادیده انگاشتن نگاه شهروندان و خواست آنان یك الزام اخلاقی و باوری است پرواضح است كه باید به آن اقدام كنند. با توجه به این نكته كه راهبران سیاسی باید پاسخگوی اعمال و سیاست های خود باشند طبیعی است كه اگر نظرات مردم رعایت نشود شكست انتخاباتی در برابر است. اعتبار دموكراسی به همین نكته است. جامعه دموكرات تنها در صورتی حیات می یابد كه اعتقادات و باورهای دموكراتیك در آن باشد. انسان ها باید برای اعتقادات خود «هزینه دموكراتیك» بپردازند. اگر رهبری به این باور رسید كه خواست شهروندان مطلوب نیست و او باید سیاست هایی مخالف نظرات آنان را پیاده سازد فرهیختگی دموكراتیك حكم می كند كه به آن اقدام كند. باور به اصول و ارزش ها به این معنا است كه باید برای تحقق آنها هزینه پرداخت. هزینه ها است كه باورها را آبیاری می كند و آن را صلابت می بخشد. تونی بلر به نظرات تظاهر كنندگان در خیابان های لندن و لیورپول گوش فرا داد و با چالش های درون حزبی مواجه شد اما در نهایت به این نتیجه رسید كه نمی تواند آنها را پیاده سازد چرا كه ارزش ها و تفكرات او حكم بر صحت حضور در عراق می كردند. پس او پرداخت هزینه را برای اعمال سیاست های غیرمحبوب خود به گردن گرفت و عصبانیت و خشم رای دهندگان را با آغوش باز پذیرفت. او به چیزی فراتر از بقای سیاسی توجه كرد. دموكراسی تنها در جایی به باور تبدیل می شود كه شهروندان و رهبران، چیزی فراتر از صرف تامین منافع خود را معیار قرار دهند. باید برای تحقق آمال و سیاست ها از سرمایه خود پرداخت كرد. تونی بلر اعلام كرد هرچند كه ممكن است بسیاری از تظاهركنندگان به لحاظ عدم توجه او به خواست هایشان برعلیه او رای دهند اما او بر این اعتقاد است كه سیاست هایش برای تامین منافع جهانی بریتانیا ضروری هستند.در یك فضای دموكراتیك رهبران نیازمند تحمیق شهروندان برای حضور مجدد در قدرت نیستند و شهروندان هم همیشه از این اطمینان خاطر درونی برخوردار هستند كه رهبرانشان بهره مند از اصول و ارزش ها هستند. تونی بلر اولی را ثابت كرد و رای دهندگان هم با رای خود دومی را نشان دادند.

منبع : باشگاه اندیشه