سرچشمه خیال شاعرانه

سرچشمه خیال شاعرانه از کجاست این یک سؤال حیاتی و مهم است. برخی از نظریه پردازان و منتقدان ادبی از ضریب هوشی شاعرانه به عنوان ضریب بالایی نام می برند. حتی گاهی شنیده می شود که ضریب هوشی حافظ با دانشمندی همچون انیشتین یا ادیسون در یک تراز است. منتهی دانشمندان فکر را برای تولیدات علمی آزاد می کنند و شاعران این فکر را به سمت خیال گرایی زیبا و زیبایی شناسی جهان هدایت می کنند.شعرا در آفرینش تصاویر از تجربیات حسی، عقلی و عینی در حیات خود استفاده می کنند. تمرین و ممارست در آثار قدما و پیشکسوتان شعر و ادب، نیز آنها را در این امر دستگیری و یاری می رساند تا کار شان از درجه سخنان عادی به درجه تخیل می رسد و خواننده با ذوق از خوانش آن محظوظ میگردد. فهم و ادراک تصاویر خلق شده در کلام شاعران نسبی است، یعنی به قول مولانا هر کس سپر دانشش بیشتر باشد، دریافتش به آن تصاویر و معانی بهتر است. لازم است چند بیتی از مولانا را که برای علاقه مندان مثنوی خود گوشزد نموده است، اینجا بیاورم:
نکته ها چون تیغ الماس است تیز ‎/ گر نداری تو سپر واپس گریز
پیش این الماس بی اسپر میا ‎/ کز بریدن تیغ را نبود حیا
زان سبب من تیغ را کردم غلاف ‎/ ا نخوانی کج نخواند بر خلاف
گوشزد مولانا برای مخاطب خیلی بجا بوده به گفته او بدون سپر دانش ممکن نخواهد بود کلام رادمردان راه طریقت و حقیقت را که طبیبان دلها اند، فهمید و به تصاویر خلق شده آن پی برد. بعضی ها شاعر و مخاطب را به یک معیار و مقیاس قرار داده به این نظر اند که، داد و ستد تصویری وقتی میتواند سالم و دو جانبه باشد که شاعر از تجارب مشترک خود و مخاطب سخن بگوید. آیا ممکن است شاعری که عمرها عرق آلود تلاش سخن بوده تمام اوقات در کسب و حصول علوم و فضایل خواب را بر خود حرام ساخته، در آفرینش تصویر ذوق مخاطب تن آسا و بی خبر را که بقول ابوالمعانی ، وامانده نیرنگ آسایش است، مد نظر بگیرد تا رابطه سالم دو جانبه برقرار شود.


فرید منصوری

منبع : روزنامه ایران