رسانه ملی و مخاطب‌گریزی در سینما

هر سال با فرا رسیدن ماه فوریه و زمان برگزاری مراسم اسکار که برجسته‌ترین رویداد سینمایی جهان است، ده‌ها و شاید صدها خبرنگار و شبکه تلویزیونی و رسانه‌یی در سالن کداک هالیوود گرد هم می‌آیند تا این مراسم را که برگزاری آن حتی خود سینما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، پوشش دهند. اینجا مکانی است که دوربین تلویزیونی هنر سینما را دنباله‌روی خود می‌کند و آن چنان پوشش تصویری زنده این مراسم قابل توجه است که حتی کسانی که توجه خاص و حرفه‌ای به هنر سینما نیز ندارند، فرصت دیدن این رویداد جشنواره‌ای را از دست نمی‌دهند.
برگزاری مراسم اسکار هر ساله به گونه‌ای است که به واقع می‌توان لفظ «جشنواره» را برای آن به کار برد. از نمایش مد روی فرش قرمز اسکار گرفته تا ضیافت‌هایی که با حضور بازیگران و دست‌اندرکاران سینمای آمریکا و جهان برگزار می‌شود، همه و همه با پوشش تصویری تلویزیونی به عرصه‌ای برای واکاوی و ارضای امیال فروخورده انسان‌هایی تبدیل می‌شوند که خدایگان و الهه‌های باستانی را در ستارگان سینما می‌بینند و المپ‌نشینان مدرن نیز در ایفای نقش رب‌النوعی خویش کم نمی‌آورند و زندگی در عیش و مردن در خوشی را ترویج می‌کنند.
اما اینها همه به مدد جادوی تلویزیون میسر است. مسلما میلیون‌ها مشتاق این شوی رنگارنگ امکان حضور در هالیوود و مراسم پرزرق و برق آن را ندارند و این تلویزیون و تصویر است که این مراسم و حواشی فراوان آن را به خانه‌ها می‌آورد و ساعت پخش این برنامه را در هرزمانی از روز به پربیننده‌ترین ساعت پخش تبدیل می‌کند.
پوشش تصویری و خبری جشنواره‌های سینمایی در جهان تنها محدود به اسکار و هالیوود نیست و جشنواره‌های دیگر نقاط جهان نیز کم و بیش نظر و توجه بسیاری را به خود جلب می‌کنند و همین امر نقش تلویزیون را در پوشش برنامه‌های سینمایی بسیار پررنگ می‌کند. جشنواره‌های مطرح سینمایی چون کن، برلین، ونیز و ... هر یک جاذبه‌های خاص و طرفداران خود را داشته و همین امر پای خیلی افراد از حوزه‌های دیگر را به این عرصه باز می‌کند و این فستیوال‌ها را به محافلی برای ارائه هرچیزی که شاید ربطی هم به سینما نداشته باشند، تبدیل می‌کند. آرایش مو، طراحی لباس، ماشین‌های مجلل، تبلیغات پوستری و دیواری، بیان دیدگاه‌های عقیدتی و سیاسی، حتی دفاع از حقوق بشر و آزادی بیان و ... همه و همه این مراسم سینمایی را به مکانی جذاب برای مخاطبان و درنتیجه تلویزیون‌ها تبدیل کرده تا با پوشش تصویری آن نقش خود را به عنوان تاثیرگذارترین وسیله ارتباط جمعی حال حاضر بازی کنند.
در کشور ما نیز جشنواره فیلم فجر به عنوان مطرح‌ترین رویداد سینمایی کشور در سال، مخاطبان پر و پا قرص خود را دارد و صف‌های طویل در ورودی سالن‌های سینما بیانگر همین مسئله است. ارتقا و تاثیرگذاری سینمای ملی پس از انقلاب و حضور خیل گسترده جوانان در کشورمان دست به دست هم داده و سینما را در قالب و محتوا به جذاب‌ترین هنر عمومی تبدیل کرده که بسیاری سودای آن را در سر دارند.
با این حال سینما با صبغه ضدفرهنگی‌ای که از آن در اذهان برخی باقیست، از مرکزگرایی در کشور مصون نمانده و در بسیاری از شهرها و شهرستان‌های کشور اثری از سینما و سالن‌های آن نیست و علاقه‌مندان ناچارند به فیلم‌ها و سی‌دی‌های ضبط‌شده و دیدن آن در خانه روی آورند.
برگزاری جشنواره فیلم فجر همزمان با تهران در معدودی از مراکز استان‌ها نیز نتوانسته خلاء موجود در این زمینه را پر کند و پرده‌ نقره‌ای همچنان دور از دسترس بسیاری از مخاطبان قرار دارد.
در چنین شرایطی است که تلویزیون به عنوان رسانه‌ای فراگیر می‌تواند به عنوان یار کمکی سینما وارد شده و کمبودهای سخت‌افزاری آن را جبران کند. تلویزیون است که می‌تواند با پوشش رویدادهای این رشته هنری تمرکز استانی و عدم دسترسی عمومی به سینما را برطرف کند. تلویزیون است که می‌تواند سینما را به خانه‌ها آورده و کام مخاطبانش را شیرین کند.اما با وجود تمام این توصیفات و کارکردهایی که می‌توان برای تلویزیون به عنوان جانشین سینما قائل شد، رسانه‌ ملی امسال نیز همانند سال‌های پیش نه تنها به ایفای نقشی اصلی در جشنواره ده‌روزه فیلم فجر نپرداخت، که مانند هرسال با به اصطلاح ویژه‌ برنامه‌های ظاهری‌اش در ساعت‌های پایانی شب تنها رفع مسئولیت کرد. مسلما در کشور ما مقایسه با سیستم هالیوودی که در آن سرمایه و سکس غالب است، امری ناصواب است و نمی‌توان از تلویزیون انتظار داشت به مسائل حاشیه‌‌ای سینما آنچنان که گفته شد، بپردازد. با این حال نگاه جامع‌تر به محتوای سینمایی و هنری و حاشیه‌های وطنی آن نه فقط خواسته‌های طرفداران حرفه‌یی که نظر عامه مردم است و این کمرنگ شدن حضور تلویزیونی در عرصه سینماست که باعث رویگردانی از رفتن به سینما و ترجیح دادن به دیدن فیلم در خانه شده است؛ امری که در جامعه ما همزمان با نازل شدن کیفیت فیلم‌ها، روز به روز پررنگ‌تر می‌شود.
نمایش مراسم پایانی جشنواره فیلم فجر از تلویزیون نیز طبق هرسال نقطه اوج این رفع مسئولیت و سینماگریزی بود که توهین به مخاطب و اجبار در نمایش در آن موج می‌زد.
جشنواره‌ فیلم فجر محصول یک سال کار فرهنگی سینمای ملی کشور است، سینمایی که به عنوان شاخص‌ترین دستاورد هنری انقلاب اسلامی، بر آن می‌بالیم و مسلما در پخش تلویزیونی این مراسم برخورد‌های سلیقه‌ای، بی‌توجهی، تاکید بیش از حد بر عدم نمایش بازیگران زن، ساعت پخش بد و رفع تکلیف چیزی است که تنها به مخاطب‌گریزی و در نهایت انزوای خود سینما منجر خواهد شد.

مهران ثنایی

منبع : روزنامه فرهنگ آشتی