مصدق، شیر بزرگ شرق

هرساله به دوران حكومت محمدمصدق و كودتای ۲۸ مرداد كه منجر به بركناری مصدق، دستگیری و اعدام بـسـیـــاری از ایـــرانــیـــان، فــعــالان و هــواداران دولــت وی و نهضت‌ملی ایران و همچنین ظهور مجدد دیكتاتوری در ایـران شـد نـگـاهـی بـیـفـكـنـیـم. نـهـضـت مـلـی ایـران در ادامـه‌ انـقـلاب مـشـروطـیـت گـام دیـگـری در جـهـت احیای حق حـاكـمـیـت مـلـت در تعیین سرنوشت خویشتن و تحدید اخـتـیـارات و قـدرت حـا كـمان بود. مصدق در این راستا توانست پیوندی مجدد میان دولت و ملت برقرار كند و رابطه‌ مردم و حاكمان را از رابطه‌ای یك‌سویه و یك‌طرفه و از بالا به پایین، به تعاملی دوجانبه و دوطرفه تبدیل كرد. مـرحـوم بـازرگـان در ایـن‌بـاره گـفـتـه اسـت: مـا مـصدق را بــه‌عـنــوان یـگــانــه ریـیـس دولـتـی كـه در طـول تـاریـخ ایـران، محبوب و منتخب واقعی اكثریت مردم بود و قدم در راه خواسته‌های ملت برداشته و توانست پیوند بین دولت و مـلـت برقرار سازد و مفهوم واقعی دولت را بفهماند و به بـزرگ‌تـریـن مـوفـقـیـت تـاریـخ اخـیـر ایـران یـعـنـی شـكـست استعمار نایل گردید، تجلیل می‌كنیم.
مخالفان مصدق به مـصـدق حـمله می‌كردند كه چرا جراید علیه آنها مطلب می‌نویسد و مصدق جلوگیری نمی‌نماید. ازجمله جمال امامی در جلسه‌ ۲۰۶ مجلس روز یكشنبه ۳ آذرماه ۱۳۳۰ می‌گوید: ما وقتی به این مجلس می‌آییم در زمان حكومت مـصـدق پـیشوای آزادی‌خواهان تأمین جانی نداریم... به جـهـت ایـن‌كـه رادیوی شما علناً به ما فحش می‌دهد... و روزنـــامـــه‌هــایــی كــه طــرفــدار شـمــا هـسـتـنــد مــی‌نــویـسـنــد: مهدورالدم هستند... اما مصدق در همان جلسه مجلس جـواب می‌دهد كه روزنامه‌هایی نیز هستند كه به دولت حمله می‌كنند، فحش می‌دهند، ‌ بد می‌نویسند، اما نباید جلوی آنها گرفته شود. باید آزاد باشند هرچه می‌خواهند بـنـویـسند. اصل آزادی مطبوعات، همچون اصول دیگر دمـوكـراسـی در اندیشه‌‌مصدق از اصولی بود كه در هیچ شـرایـطـی قـابـل اغـمـاض و تـعـطـیـل‌بردار نبود.
این روش برخورد با روزنامه‌های مخالف را مصدق تا پایان دوره‌ ۲۸ ماهه‌ زمامداری خود و كودتای ۲۸ مرداد ادامه داد و هیچ عاملی نتوانست وی را از این كار منصرف كند و به‌قول علی شریعتی مردی كه هفتادسال برای آزادی نالیده بود، هـمـچـنــان مــدافــع آزادی مــانــد. انــواع و اقـسـام فـحـش‌هـا، اهـانـت‌هـا را به جان خرید ولی مانع آ‌زادی افراد و بستن مـطـبــوعــات نـشـد. مـصـدق از هـیـچ‌یـك از فـشـارهـایـی كـه ازسوی مطبوعات مخالف و دشمنان به وی وارد می‌شد، هراسی نداشت و خود را برای تمام توطئه‌چینی‌ها آماده كرده بود. شهید سیدحسین فاطمی، پس از كودتای ۲۸ مرداد و قبل از شهادت در بخشی از سخنان خود به آزموده و افـسـران درحـمـایـت از مـصـدق چـنـیـن می‌گوید: رهبر بزرگ ما هفتادسال سابقه‌ شرافت و تقوا و وطن‌پرستی و جـهـاد و مـبارزه با قلدران و زورگویان داخلی و خارجی دارد. او در راه نجات ایران از همه‌چیز صرف‌نظر كرده و حــاضـر اسـت تـا‌ آخـریـن قـطـره‌ خـون خـود را بـرای ایـران بدهد.‌ ‌نهضت ملی ایران و جنبشی كه مصدق درجهت كـوتـاه‌نـمـودن دسـت اسـتـعـمـار از سـرمـایه‌ها و منابع ایران ایجاد كرد، الگویی برای جنبش‌های ملی و حركت‌های ضـداسـتـعـمـاری در خـاورمـیـانه و سایر كشورهای جهان ســوم شــد. اصــلاحــات و اثــرات مـثـبــت دولـت مـصـدق، عمری بسیار طولانی‌تر از دولت ۲۸ ماهه‌ وی داشته است.
اثرات مثبت و اصلاحاتی كه علاوه بر این كه خود وامدار نـهـضـــت‌هـــای اصـــلاح‌طــلــبـــانـــه‌ پــیـــش از خـــود انـقــلاب مـشـروطـیت بود، بر بسیاری از انقلاب‌‌ها و اصلاحات آزادی‌خـــواهـــانـــه و اســتــقـــلال‌طــلــبـــانـــه‌ پـــس از خـــود نـیــز الهام‌بخش و تأثیرگذار بوده است. با این وجود مصدق از مصائب و مشكلاتی كه در این راه متوجه خود وی، دولت و همكارانش و همچنین مردم و هواداران جنبش می‌شد، آگاهی داشت و به‌خوبی می‌دانست كه دربار و استعمار در برابر این وقایع و اتفاقات ساكت نخواهند ماند و همواره اذعـان مـی‌‌كـرد كـه دولـت و مـردم مـبـارزه‌ بـزرگـی را آغـاز كـرده‌اند كه بدون تحمّل سختی‌ها قادر نخواهند بود در این مبارزه به پیروزی برسند: امروز، مبارزه‌ بزرگی را ملت ما شروع كرده است كه هیچ‌كس از ابهّت آن غافل نیست، الـبـتـه در ایـن‌گـونـه جـنـبـش‌هـای اجـتـمـاعـی بـایـد درمـقـابـل هرگونه محرومیت ایستادگی كرد و در برابر آن آماده بود. هیچ مبارزه‌ای هرقدر كوچك و ناچیز باشد به‌آسانی به نتیجه نمی‌رسد. تا رنج نبریم گنج میسر نمی‌شود. در این راه نـیـز سـعـی نـاكـرده بـه‌جـایـی نـمـی‌تـوان رسـیـد.
آیـت‌الله طـالـقـانی در سخنرانی خویش در احمدآباد در این زمینه گـفـت: نـام و راه و روش مـصـدق، مـجموعه‌ای است از مــبـــارزه‌ بــیـــش از نــیـــم‌قـــرن مــلـــت ایـــران. مــصــدق در پــی نـهـضـت‌هـای پـیـش از خـود و ادامـه‌ نـهـضـت‌هـای پـس از وفاتش حلقه‌ای و واسطه‌ای بود برای ادامه نهضت مردم ایران علیه ظلم و استبداد و استعمار و استثمار. این نام و این مـــزار هــمــیــشـــه مـــورد تـــوجــه مــردم ایــران و دنـیــای آزاد و آزادی‌خـواه بـوده اسـت و خـواهـد بـود. مـصـدق در قـبول پست نخست‌وزیری به‌دنبال كسب ثروت و قدرت نبود. وی هدفی جز اعتلای ایران در سطح داخلی و خارجی نداشت: من مأموریت موكلّین خود را قبول نكردم و به این مـجـلـس پـا نـگـذاشتم. مگر برای یك مبارزه‌ مقدس و آن برای نیل به یك مقصود عالی است. در سیاست داخلی، برقراری اصل مشروطیت و آزادی و در سیاست خارجی، تـعـقـیـب از سـیـاسـت مـوازنـه‌ مـنـفـی.
ایـن هدف من بوده و هست و خواهد بود و تا بتوانم برا رسیدن به آن مجاهدت خـواهـم كرد. به همین جهت بسیاری از كسانی‌كه برای كسب قدرت و ثروت با جنبش و نهضتی كه مصدق آغاز كرده بود همراه شده بودند، بعد از ناكامی در رسیدن به اهـداف خـود بـا دشـمـنـان داخـلـی، دربـار و اسـتعمارگران خارجی همراه شدند و ناجوانمردانه ‌ضربه‌هایی سخت بــه نـهــال نــوپــای نـهـضــت‌مـلــی وارد آوردنــد، امــا مـصـدق هیچ‌گاه از این توطئه‌ها، دشمنی‌ها و خیانت‌ها نهراسید و بـا پـشـتـوانـه‌ مـردمـی بـه مـسـیـر مـورد نظر خویش كه همان رهایی ایران از چنگال استبداد داخلی و استعمار خارجی بـــود‌ ادامــه داد. وی بــه ایــن مــوضــوع ایـمــان داشــت كــه تــا هنگامی‌كه مردم مایل به حضور وی می‌باشند و به راهی كه او در نظر گرفته‌ تمایل و اعتماد دارند، راه و اندیشه‌اش بر پایه‌های استواری قرار دارد كه هیچ قدرت استعماری و توطئه‌ خارجی یا داخلی نمی‌تواند به آن گزندی برساند و این مسأله به نیكی در تاریخ به اثبات رسید، ‌ اگرچه توطئه و دشـمـنـی‌هـای فـراوان تـوانـست مصدق و حكومتش را بركنار كند اما راهی كه مصدق آغاز كرد راهی نبود كه بتوان آن را متوقف كرد و اندیشه و تفكر وی اندیشه‌ای بود كه هماره در مصلحان دیگر احیاشدنی است.

نویسنده : نیلوفر سیاوشی

منبع : روزنامه همبستگی