سابقهٔ درمانی روزه

اگرچه بهره‌گیری از روزه به عنوان یکی از شاخه‌های طب آلترنیتیو، شیوهٔ نسبتاً جدیدی است که به‌تازگی در اکثر جوامع غربی پذیرفته شده، اما روزه از دیرباز مورد توجه بوده‌ و از آن در متون بسیاری از قبیل قرآن، انجیل، کتاب‌های چین باستان و یونان، بسیار یاد شده است. بنابر سوابق ذکر شده در تاریخ، مردم روزه‌ را به عنوان بخشی از آئین مذهبی، روشی برای اظهار اندوه و اعتراض‌های سیاسی به‌کار می‌گرفته‌اند.
یکی از اولین پزشکانی که طرفدار روزه و روزه‌درمانی شد؛ اسیاک جیرینگ از ایالات متحده آمریکا بود. وی روش استفاده از قرص را در درمان بیماری‌های خاص رد کرد و شیوه‌ای درمانی را که شامل روزه‌های دوره‌ای، رژیم گیاه‌خواری، آب مطلق، حرارت خورشید، هوای پاکیزه، ورزش و استراحت بود، برگزید. روش او به عنوان یک نظام بهداشتی طبیعی شناخته شده است.
معروف‌ترین پزشک روزه‌درمانی معاصر (۱۸۹۵ - ۱۹۸۵) هربرت ام شلتون، متخصص درمان طبیعی، نوعی روزه کامل (فقط آب) را در اواخر سال ۱۹۲۰ رواج داد. شلتون در سال ۱۹۲۸ مدرسه سلامتی خود را بنیان نهاد، و در سال ۱۹۴۸ بر تاسیس انجمن بهداشت طبیعی آمریکایی برای ترویج هر چه بیشتر روزه، کمک کرد.
در سال ۱۹۷۸ وی شاخه‌ای در علم پزشکی بنا نهاد، که امروزه به عنوان انجمن بین‌المللی پزشکان علم بهداشت (IAHP) معروف است. این سازمان نتایج تحقیقاتش را در مورد روزه منتشر کرده، و تجویز روزه‌درمانی را برای پزشکان در زمینه‌ بیماری‌های استخوان، کایروپراکتیک و درمان طبیعی توصیه نموده است.
● چگونگی عملکرد روزه
روزه پرهیز از هر نوع غذا و نوشیدنی (به‌جز‌آب) برای یک دوره محدود زمانی، به منظور حفظ، بهبود سلامتی یا درمان بیماری‌های خاص می‌باشد. روزه آب نوعی متفاوت و رایج در روزه است که در آن پرهیز از هر نوع غذا و نوشیدنی به جز آب، آب سبزیجات و آب میوه رعایت می‌شود. یک روزه متعادل میزان کمی غذا از قبیل میوه‌های نارس و سبزیجات بخارپز را شامل می‌شود. برخی از روزه‌‌گیران و طرفداران این امر، موارد دیگری را برای تعدیل هر چه بیشتر روزه به آن اضافه کرده‌اند، مانند آش سبزیجات، چای گیاهی و مکمل‌های غذایی.
اغلب تحقیقات در مورد ارزش درمانی روزه به این نتیجه رسیده‌اند، که روش «‌آب درمانی» و یا به‌طور کلی استفاده از آب به تنهایی، بیشتر جوابگو است.
روزه کوتاه می‌تواند از یک تا سه روز به طول بیانجامد که اغلب مدت آن برای بیشتر افراد قابل تحمل است. روزه طولانی (بیش از سه روز) باید تحت نظر پزشک بوده و ترجیحاً برای درمان باشد.
منتقدین اغلب روزه‌درمانی را با گرسنگی اشتباه می‌گیرند. در روزه، بافت‌های غیرضروری بدن همانند چربی‌ها سوخت می‌شوند. گرسنگی زمانی آغاز می‌شود که بدن ذخیرهٔ چربی‌اش را تمام کرده و شروع به سوخت ارگان‌های طبیعی (حیاتی) بدن می‌کند.
اساساً بدن، برای حفظ منابع انرژی‌زا، تغییرات بسیاری در متابولیسم متحمل شده، و به کارکرد با همان میزان کارآیی ادامه می‌دهد. برای مثال بدون درنظر گرفتن طول روزه‌های قبل سطح قند در خون ثابت می‌ماند. در اوایل روزه، بدن علاوه بر تولید قند، ذخیره‌هایش را از طریق کبد آزاد می‌کند. بدن بعد از چند روز، تری‌گلیسرید را از سلول‌های چربی آزاد می‌کند. این تری‌گلیسرید‌های اکسید شده، اسید‌هایی را شکل می‌دهند که کنتون نام دارد، و برای تولید انرژی به مصرف می‌رسد. تمامی این تغییرات، متابولیسم بدن را تا حد ۷۵ درصد از میزان طبیعی کاهش می‌دهد. به همین علت است که در طول روزه استراحت، توصیه می‌گردد.
● روزه‌های کوتاه مدت
اگر کسی می‌خواهد برای یک تا سه روزه بگیرد، بهتر است به شیوه‌ای عمل کند تا به سلامتی او لطمه‌ای وارد نشود. در صورت باردار بودن یا شیردهی بهتر است از روزه پرهیز کرد. و اگر قصد امتحان روزه طولانی دارد (بیش از سه روز)، بهتر است این‌کار را زیر نظر پزشک انجام دهد. در صورت عدم تمایل به داشتن پزشک ناظر، در مراحل اولیه می‌توان از متخصصان درمان طبیعی، کارشناسان تغذیه و کارشناسان رژیم غذایی بهره گرفت.
قبل از اقدام به روزه سابقه پزشکی فرد باید کاملاً مورد مطالعه قرار گیرد، از او معاینه به عمل آمده و آزمایش‌هایی انجام دهد تا مطمئن شود بدنش برای روزه آماده است. فرد می‌تواند با خوردن غذاهای گیاهی سبک، میوه‌های خام و سبزیجات بخارپز شده خود را برای روزه آماده کند.
در طول مدت روزه، وی باید آب زیاد مصرف کرده و در صورت داشتن روزه طولانی، از آب‌میوه‌های اسیدی پرهیزکند. همچنین بهتر است در روزه‌ از چای گیاهی استفاده کند. طریقه شکستن روزه نیز بسیار مهم است. همان‌طور که روزه با غذایی سبک آغاز می‌شود؛ با غذایی سبک نیز باید شکسته شود. برای شکستن روزه بهتر است از میوه‌‌جات و سبزیجات استفاده کرد. خوردن غذای زیاد ممکن است در به‌کار انداختن سیستم بدن مشکل ایجاد کند.
در ابتدای روزه، فرد احساس می‌کند انرژی‌اش را از دست می‌دهد. و یا ممکن است گرسنگی‌اش منجر به سردرد، سرگیجه، تهوع و تحریک‌پذیری سریع شود. با گذشت زمان فرد آرامش بیشتری می‌یابد، و حتی حسی از یک نوع سلامتی خاص را تجربه می‌کند.
در هنگام روزه سیستم خواب بدن نیز ممکن است مختل گردد. اما پرواضح است که خواب سبک شب، می‌تواند نوید چرت خوب روزانه را بدهد. علاوه براین، در این زمان زبان پرزدار، یا به عبارتی باردار است. همین امر باعث می‌شود، سیستم تنفسی با مشکل مواجه شود. برای تخفیف بروز این علایم، بهتر است فرد دهان خود را با آب خالی یا آب لیمو شستشو دهد. و در صورت احساس هر نوع سرگیجه، تهوع شدید، درد دست و پا، اختلالات بینایی و شنوایی، بهتر است با پزشک ناظر تماس بگیرد.
هیچ‌گاه نباید انتظار داشت که روزه‌دار مناسبت‌های معمول و روز‌مره خود را در طول مدت روزه داشته باشد. اگر در روزهای آخر هفته روزه می‌گیرد، بهتر است در خانه بماند، و از ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی‌های کوتاه، ورزش‌های کششی، یوگا و تای چی بهره گیرد. بهترین حالت گذراندن وقت در زمان روزه‌داری عبارت است از: مدیتیشن، خواب نیم‌روز (چرت)، خواندن کتاب و گوش دادن به موسیقی.
فواید روزه‌درمانی برای نخستین بار در اواخر قرن نوزدهم منتشر شد. تا آن زمان مقالاتی در مجلات پزشکی در ایالات متحده آمریکا و اروپا به چاپ می‌رسید که نتایج مثبت روزهٔ تحت نظر را، در درمان بیماری‌های گوناگون شامل: چاقی، بیماری‌های قلب و عروق و آلرژی‌ها ارائه کرد.
● چگونه روزه برسلامتی تاثیر می‌گذارد
در صورت وجود یک بیماری مزمن و اعتقاد به روزه به عنوان یک درمان طبیعی، بهتر است به پزشک تغذیه یا درمانگر طبیعی مراجعه کنید.
شواهد بسیار کمی مبنی بر عدم تاثیر روزه برافراد سالم داریم. به صورتی که حتی پزشکان طبیعت‌درمان نیز روزه را وسیله‌ای درمانی برای تزکیه درون توصیه کرده‌اند. علاوه براین روزه به عنوان یک عامل سم‌زدا شناخته شده است. روزه‌های دوره‌ای و درمان‌های طبیعی به عملکرد ارگان‌هایی مثل دستگاه گوارش، پوست، کبد و کلیه برای دفع سموم بدن کمک می‌کند.
جای تعجب نیست، تعریفی که متخصصان درمان طبیعی از سم ارائه می‌دهند به طور طبیعی شامل بسیاری از داروهای رایج می‌شود . دو گروهی که زیرمشمول این تعریف قرار می‌گیرند عبارتند‌از: گروه فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، جیوه) و ترکیبات شیمیایی (حشره‌کش‌ها، علف‌کش‌ها،‌ حلال‌ها) که علایم سمی بیشتری از خود بروز می‌دهند. اما متخصصان درمان طبیعی این حوزه را گسترش داده و به آن برخی افزودنی‌های غذایی، مواد مخدر، سیگار، داروهای اعصاب، الکل و موادی که باکتری تولید کرده و فعل و انفعالات شیمیایی روده را تحریک می‌کند، اضافه کرده‌اند.
علاوه بر این، به‌کارگیری روزه در تزکیه نفس بسیار موثر است. افراد سالم بی‌شماری روزه را روشی مفید در ترک عادات خوردن در مصرف غذاهای ناسالم می‌دانند. روزه کمتر از سه روز می‌تواند آغازی باشد برای یک رژیم غذایی خوب، برای مثال تبدیل یک رژیم غذایی گوشتی به گیاهی.
همچنین روزه می تواند عامل موثری برای شروع یک رژیم کم‌کالری باشد. البته گرسنگی ناشی از روزه می‌تواند بعضی از مردم را به زیاده‌روی در خوردن غذا هدایت کند.
به این دلیل که روزه در آموزش طب سنتی گنجانده نشده، تعداد پزشکانی که از این درمان استفاده می‌کنند بسیار کم هستند. یک پزشک عمومی تنها می‌تواند روزه‌های کوتاه را تحت نظر بگیرد. در صورتی که تصمیم دارید بیش از سه روز، روزه بگیرید بهتر است با پزشکان درمان طبیعی، متخصص تغذیه و یا کارشناس رژیم غذایی مشورت کنید.
انجمن بین‌المللی پزشکان بهداشت یانگستون نیز کتابی در همین زمینه منتشر کرده است.
● هشدارها
- حتی اشخاص سالم نیز نباید روزه بیش از سه روز را بدون نظر پزشک بگیرند.
- زنان باردار یا شیرده نباید روزه بگیرند
- در صورت وجود سرطان پیشرفته، بیماری قند، زخم معده، کبد، کلیه، قلب یا بیماری‌های ریوی در فرد، نباید بدون نظر پزشک روزه گرفت.
- روزه به عنوان یک درمان برای بیماری‌های مزمن از قبیل بیماری‌های قلبی و صرع، حتماً باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.
- در صورتی که فرد، با نسخه و تجویز پزشک از دارو‌های اعصاب استفاده می‌کند بدون نظر پزشک نباید روزه بگیرد.
- شکستن روزه بسیار مهم است. خوردن بسیار زیاد بلافاصله بعد از روزه، سیستم گوارش روزه‌دار را دچار اختلال کرده و موجب واکنش‌های ناراحت کننده خواهد شد. پزشک، بهترین کسی است که روزه‌دار را در این امر با توجه به نیازهایش یاری می‌دهد.

ندا ازکیا