نه به طلاهای کثیف

به دلیل رشد خیره‏کننده مصرف طلا در بخش‏های مختلف، روند اکتشاف و استخراج این محصول گران‏قیمت نیز به صورتی صعودی در نقاط مختلف دنیا به ویژه کشورهای فقیر، در حال گسترش است. استخراج این فلز در اکثر موارد به بهای تخریب محیط زیست، تضییع حقوق کارگران، افزایش جنگ و درگیری‏های خشونت‏بار، آوارگی مردم بومی، آلوده نمودن دریاها و اقیانوس‏ها و انتشار گازهای سمی تمام می‏شود. بدین ترتیب نامیدن چنین طلاهایی به عنوان طلای کثیف، نشانگر حقایق تلخ و تکان‏دهنده و فاجعه‏آمیزی است که فراسوی این صنعت پرسود قرار دارد. تدوین ۱۱ اصل طلایی که در جهت اطلاع از شرایط کنونی از سوی کارشناسان و متخصصان بین‏المللی ارایه گردید، نشان می‌دهد که با توجه به مصرف ۸۰% طلای دنیا در ساخت جواهرآلات که فایده‏ای جز ارضای حس فخرفروشی افراد ندارد، باید این بخش با اصلاحاتی بنیادین روبه‏رو گردد.
آیا شما می‏دانید که طلای به کار گرفته شده در ساخت حلقه طلای شما، از کجا تأمین گردیده است؟ به احتمال زیاد، این طلا از معادن زیرزمینی و یا رو باز طلا استخراج شده و دو سوم طلای عرضه شده موجود در بازار دنیا نیز، در دو دهه اخیر استخراج گردیده است. امروزه بخش اعظم طلا از معادن روباز و عظیمی به دست می‏آید که در کانادا و یا گینه نو قرار دارند. پس از استخراج سنگ‏ها و خاک‏های این معادن، آنها خرد شده و پس از تبدیل شدن به خاکی نرم، با اضافه نمودن سیانور، طلای آن استحصال می‏گردد. تولید انواع پسماندهای سمی و خطرناک و سرازیر شدن آنها به رودها و اقیانوس‏ها و منابع آب زیرزمینی، اسیدها و فلزات سنگین موجود در این پسماندها، به آلوده شدن طبیعت می‏انجامد و باید خاطرنشان نمود که برای تولید یک سوم اونس طلا، بین ۱۸ تا ۲۰ تن پسماند معدنی تولید می‌شود.
در سراسر دنیا، شیوه کنونی معدن‏کاری، آسیب‏های زیادی را به سلامت انسان‏ها و محیط زیست وارد می‏نماید. این صنعت یکی از کثیف‏ترین صنایع دنیا به شمار می‏رود. تعدادی از این معادن روباز، ۲/۳ کیلومتر طول دارند که برای تولید یک انس طلا (معادل ۳۵/۲۸ گرم) ۷۶ تن پسماند تولید می‏گردد. در ایالات متحده نیز معادن فلزات مختلف، یکی از منابع اصلی انتشار گازهای آلاینده به شمار می‏روند و در کشورهایی نظیر غنا، رومانی و فیلیپین، معدن‏کاری با ویژگی‏هایی نظیر تضییح حقوق انسان‏ها، آواره نمودن انسان‏ها از خانه‏هایشان و ویران کردن جوامع محلی همراه است.
نکته تأسف‏آور این است که بخش اعظم این طلاهای کثیف، جهت امور غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد. امروزه کمتر از ۲۰ % طلای استحصال شده در تولید محصولات الکترونیکی و بقیه برای ساخت جواهرآلاتی به کار می‏رود که تنها برای ارضای حس فخرفروشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.. در ایالات متحده، قیمت یک جواهر زینتی ساخته شده از طلا، ۴ برابر ارزش طلای به کار گرفته شده در آن است. طلافروشان اندکی می‏توانند با اطمینان برای شما توضیح دهند که طلای مصرف شده در محصولاتشان، از کدام کشور و در چه شرایطی استحصال گردیده است. بدین ترتیب ما نمی‏دانیم که در تولید طلای خریداری شده توسط ما، چه میزان پسماند آلاینده تولید شده، تا چه میزانی حقوق کارگران تضییع گردیده، حیات‏وحش و ذخایر طبیعی آن منطقه با چه آسیب‏هایی روبه‏رو شده ودر نهایت اینکه، استفاده از این جواهرآلات پرزرق و برق، به بهای چه خشونت‏های خونین و جنگ‏های دامنه‏داری به دست آمده است.
● آیا می‏دانید...؟
ـ در سال‏های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ میلادی، نیمی از طلای استحصال شده در دنیا با استفاده از روش‏هایی به دست آمده که باعث تضییع حقوق ساکنان محلی شده است. بسیاری از دولت‏های کشورهای فقیر، با فروش زمین‏های مردم محلی به ابرشرکت‏ها، آوارگی مردم بومی را تسریع نموده‏اند.
ـ در سال ۲۰۰۷ میلادی، ۵ تولیدکننده اصلی طلای دنیا، کشورهای آفریقای جنوبی، ایالات متحده، استرالیا، اندونزی و چین بودند.
ـ فرآیند ذوب طلا و جداکردن آن از سنگ معدن، نیازمند مصرف مقادیر عظیمی انرژی و آلوده نمودن هوا می‏باشد. تولیدکنندگان طلا همه ساله ۱۴۲ میلیون تن دی‏اکسید گوگرد(SO۲) تولید می‏نمایند که این عدد، ۱۳ % کل این گازهای انتشار یافته بر روی کره زمین است.
ـ معادن فلزات، عامل اصلی تولید مواد سمی در ایالات متحده به شمار می‏روند، چرا که ۹۶ % آرسنیک و ۷۶ % سرب انتشار یافته را تولید می‏کنند.
ـ گزارش زمین‏شناسی ملی ایالات متحده نشان می‏دهد که تنها در یکی از معادن نوادا، همه روزه ۳۸۰۰۰۰ مترمکعب آب زیرزمینی مصرف می‌شود. همچنین در شعاع ۳۰۰ متری این معدن، آب‏های زیرزمینی به شدت آلوده بوده است.
ـ اقدامات مخرب شرکت «بینگهام» بر روی زمین، حتی از فضای پیرامون کره زمین نیز قابل مشاهده است. به عنوان مثال، معدن روباز یوتای این شرکت، ۵/۱ کیلومتر عرض و ۴ کیلومتر طول دارد.
ـ معدن طلای «اکتد»ی گینه نو، همه روزه ۰۰۰/۲۰۰ تن پسماند شیمیایی و سمی تولید می‏کند. این رقم هنگفت بیش از کل آلودگی‏های ایجاد شده در همه شهرهای ژاپن، کانادا و استرالیا در یک روز است.
ـ استخراج طلا در کشور غنا، در یک دوره ۸ ساله به آوارگی بیش از ۰۰۰/۳۰ نفر از ساکنان استان تارکوا انجامیده است.
ـ در سال ۲۰۰۰ میلادی، ۰۰۰/۱۲۰ تن از پسماندهای سمی تولید شده در معدن «بایامار» رومانی، به آلوده شدن آب آشامیدنی ۵/۲ میلیون انسان و مرگ میلیون‏ها ماهی انجامید.
ـ در سال ۱۹۹۶ میلادی، وزارت معادن و انرژی آفریقای جنوبی اعلام نمود که در این کشور، استحصال یک تن طلا به بهای مرگ یک انسان و وارد شدن آسیب‏های جسمی شدید به ۱۲ انسان دیگر، تمام می‌شود.
این شرایط اسفبار و فاجعه‏آمیز، باعث گردیده که بسیاری از دولت‏ها و گروه‏های فعال اجتماعی برای بهبود این شرایط، دست به اقداماتی بزنند که تدوین اصول ۱۱گانه قوانین طلایی، یکی از مهم ترین این دستاوردها به شمار می‏آید.
● قوانین طلایی؛ راهی به سوی استحصال طلای پاک:
امروزه و در سایه نیاز به کاهش آثار فاجعه‏آمیز و زیان‏بار صنعت استخراج معادن طلا، دو مؤسسه EarthWorks و Oxfam-USA، نهضتی اجتماعی را با عنوان «نه به طلای کثیف» در سال ۲۰۰۴ میلادی آغاز نمودند. آنان به دنبال پاکسازی اقدامات معدن‏کاری غیرمسئولیت‏پذیر هستند و از طریق برقراری ارتباط با تولیدکنندگان، عرضه‏کنندگان و شرکت‏های معدنی، ایده احترام به حقوق انسانی و استانداردهای زیست‏محیطی را در فرآیند تولید در معادن طلا، دنبال می‏نمایند. تاکنون نیز بیش از ۰۰۰/۱۰۰ نفر به این جنبش پیوسته‏اند تا شرکت‏های فعال، به پذیرش این استانداردها تن دهند. از سوی دیگر، ۲۵ شرکت سازنده جواهرآلات هم حمایت خود را از معدنکاری مسئولیت‏پذیر از طریق پذیرش و اجرای قوانین طلایی مطرح شده از سوی شرکت‏های فعال در این بخش، اعلام نموده‏اند. با توجه به مصرف ۸۰ % طلای جهان در بخش ساخت جواهرآلات، این صنعت از اهمیتی فوق‏العاده برخوردار است.
هدف از ارائه این قوانین، افزایش مسئولیت‏پذیری فعالیت‏های معدنکاری است که بر مبنای تأمین حقوق انسان‏ها و اصول توسعه پایدار طراحی گردیده‏اند. نهضت نه به طلای کثیف، با بررسی همه‏جانبه پژوهش‏های صورت گرفته از سوی صنایع، سازمان‏های اجتماعی، تحقیقات علمی دانشگاه‏ها، تجارب فنی کارشناسان و در نهایت گزارش‏های سازمان ملل متحد و بانک جهانی، این قواعد را تهیه و ارائه نموده است. بدین ترتیب، شرکت‏های فعال در استخراج طلا، با اهتمام به اجرای این استانداردهای پایه‏ای، می‏توانند در تحقق اهداف این نهضت کوشا باشند.
در ادامه با این قواعد ۱۱گانه طلایی، آشنا می‏شویم:
۱) به حقوق اولیه انسان‏ها که در کنوانسیون‏های بین‏المللی حقوقی به آنها اشاره شده، احترام بگذارید.
۲) نسبت به آسیب‏های وارد شده به جوامع، گزارش‏هایی جامع ارائه نمایید.
۳) به حقوق کارگران و استانداردهای کار احترام گذاشته و حق دارا بودن شرایط ایمن برای کار آنان را به رسمیت بشناسید.
۴) اطمینان داشته باشید که فعالیت‏های معدنی شما در مناطقی که در آن درگیری‏های نظامی و جنگ وجود دارد، انجام نگردد.
۵) تنها در مناطقی به فعالیت بپردازید که پروژه‏های شما به آواره نمودن ساکنان بومی نیانجامد.
۶) از سرازیر نمودن پسماندهای معادن در آب اقیانوس‏ها، دریاها و رودخانه‏ها خودداری نمایید.
۷) اطمینان داشته باشید که فعالیت‏های شما در مناطق حفاظت شده، اکوسیستم‏های در حال نابودی و یا سایر مناطقی که از ارزش اکولوژیکی بالایی برخوردارند، انجام نمی‏شود.
۸) پرداخت همه هزینه‏های مربوط به پاکسازی معادن، پس از پایان عملیات استخراج این معادن را برعهده بگیرید.
۹) تأثیرات اجتماعی و زیست‏محیطی و پروژه‏های خود را به صورت کامل انتشار دهید.
۱۰) اجازه دهید که مراکز مستقل، اقدامات فوق را مورد بررسی و سنجش قرار دهند.
بررسی‏های ما در حوزه چند معدن بزرگ طلا، حاکی از آن است که در این معادن، تعدادی از این قواعد زیرپا گذاشته می‏شود. مطمئناً این شرکت‏ها با پذیرش عمل به این قواعد، با مشکلات و مسایلی جدید روبه‏رو خواهند شد، اما سرانجام باید اصلاحات لازم در بخش معادن طلا که از دیرباز به استخراج طلای کثیف از مناطق مختلف به ویژه کشورهای فقیر می‏پرداخته‏اند، آغاز گردد. از سوی دیگر، امروزه ما شاهد افزایش نگرانی‏های مصرف‏کنندگان در مورد محصولات پرزرق و برق عرضه شده در صنعت طلا و جواهر هستیم.
به هرحال، ما در سال‏های اخیر شاهد فعالیت‏های اصلاحی و امیدبخشی در این زمینه بوده‏ایم. چرا که شرکت‏های فعال، جواهر فروشی‏ها، نمایندگان جامعه، اتحادیه‏ها و سازمان‏های غیردولتی، با درک فجایع انسانی و زیست‏محیطی به وجود آمده به وسیله شیوه‏های کنونی استخراج معادن طلا، با عزم راسخ‏تری به اصلاحات چشم دوخته‏اند. از سوی دیگر، تعدادی از شرکت‏ها با عزم جدی به دنبال بازیافت طلای موجود در رایانه‏ها و تلفن‏های همراه هستند. در نهایت نیز همه این اقدامات می‏تواند به بهبود سطح زندگی و سلامت شهروندان و جوامعی که در مناطق دارای ذخایر طلا در سراسر دنیا قرار دارند، بیانجامد.
هدف نهایی همه ما، برقراری یک دیالوگ سازنده و ایجاد اصلاحاتی واقعی و اثربخش در صنعت اکتشاف و استخراج طلا است.

نویسنده: رادهیکا سارین
محسن داوری
منبع: www.WorldWatch.org
ماهنامه سیاحت غرب،شماره۵۹