چهارشنبه, ۱۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 5 February, 2025
مجله ویستا
پارکهای فناوری، پویا و کارآفرین
![پارکهای فناوری، پویا و کارآفرین](/mag/i/2/3oiyx.jpg)
●تعریف پارك فناوری
در حال حاضر تعریف واحدی از پارك فناوری یا شهرك علمی در جهان وجود ندارد اما به طور كلی میتوان گفت پارك فناوری پایگاهی است ملی یا محلی برای جذب، تطبیق، یا ابداع و توسعه و نشر تكنولوژیهای نوین، با تأكید بر توسعه تكنولوژی و یا افزایش قابلیتها و بهینه سازی تكنولوژیهای بومی در جهت تقویت توان نوآوری، از طریق متمركز كردن عناصر اصلی درگیر در چرخه نوآوری، یعنی دانشگاهها، مراكز پژوهشی و صنایع خرد و متوسط متكی بر تكنولوژی پیشرفته، در یك پایگاه و در نقطهای مناسب از كشور. البته پاركهایی با تنوع فعالیتهای بسیاری در جهان ایجاد شده است.
●اهداف عمده پارك فناوری
عمدهترین اهداف پارك فناوری بدین شرح است:
-ارتقا و بهبود موجودی تكنولوژی صنایع كشور، به منظور بسط و توسعه قدرت رقابت آنها در بازارهای داخلی و بویژه بینالمللی
-كاهش زمان مورد نیاز در فرآیند تجاری كردن دستاوردهای پژوهشی، بویژه برای شركتها و صنایع نو پا و آسیبپذیر
-كمك به بسط تخصصهای بین رشتهای
-تشویق به ایجاد شركتهای كوچك و متوسط متكی بر تكنولوژیهای پیشرفته
-ایجاد ارتباط بین صنایع، مؤسسات دولتی، دانشگاهها و مراكز تحقیقاتی
-آسان سازی همكاری و تشریك مساعی بخشهای دولتی و خصوصی
وظایف و نقشهای عمده پارك فناوری
-تسهیل فرآیند انتقال تكنولوژی به صنایع كشور
-تأمین مكانی برای رشد صنایع كوچك و متوسط متكی بر تكنولوژیهای پیشرفته
-ایفای نقش به عنوان وسیلهای برای بسط و توسعه صنایع متكی بر تكنولوژی پیشرفته
-تسریع در روند تجاری كردن دستاوردهای پژوهشی
-ایجاد فرصتهای شغلی مناسب برای جذب دانشمندان و تكنولوژیستها
-ارائه خدمت، به عنوان یك مركز اطلاعاتی برای صنایع متكی بر تكنولوژی پیشرفته
-انجام وظیفه، به عنوان یك مركز نمایشگاهی برای تكنولوژی پیشرفته
-مشاركت فعالانه در اقدامات مورد نیاز به منظور توسعه و بسط فرهنگ نوآوری و تحقیق و افزایش حمایت اجتماعی از علوم و تكنولوژیهای پیشرفته
●انواع پارك فناوری
پاركهای علمی و فناوری از نظر نوع فعالیت به سه گروه تقسیم میشوند:
-مراكز رشد شركتها و مؤسسات (انكوباتورها) كه جهت شركتهای نوپا و start up است.
-پاركهای علمی و فناوری كه بیشتر شركتها و مؤسسات تحقیقاتی و فناوری و انوكوباتورها در آن حضور دارند.
-شهركهای علمی و تحقیقاتی كه متشكل از چندین پارك، دانشگاه و مراكز مسكونی است. هم اكنون تعریف واحدی از پاركها یا شهركها در جهان وجود ندارد و كشورها براساس مقتضیات و نیازهای خود به ایجاد پاركها اقدام میكنند. نامهای مختلفی نیز برای پاركها در كشورهای مختلف از قبیل انكوباتور تجاری، مركز نوآوری، مركز كارآفرینی، پارك فناوری، پارك علمی، پارك تحقیقاتی، قطب فناوری، شهرك علمی، تكنوپولیس، تكنوپل و ... استفاده میشود.
●تاریخچه پیدایش پاركها و شهركهای علمی و فناوری
سابقه پاركها و شهركهای علمی و فناوری به اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل ۱۹۶۰ بر میگردد. از لحاظ تاریخی پیدایش "پارك پژوهشی مثلثی" در كارولینای شمالی و "دره سیلیكون" در كالیفرنیا در همسایگی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی قوی، طلیعه ایجاد پاركها و شهركهای علمی و فناوری و تحقق مدلهای اولیه آنها تلقی شده است. نخستین پاركها و شهركهای علمی و فناوری در اروپا در اواخر دهه ۶۰ شكل گرفتند كه از آن جمله میتوان به "كمبریج" و "هربوت وات" در انگلیس و "گره نویل" و "سوفیا آنتی پولیس" در فرانسه اشاره كرد. اكنون بیش از ۱۰۰۰ پارك علمی و فناوری در بیش از ۶۰ كشور جهان وجود دارد كه بیش از نیمی از آنها فقط در ایالات متحده آمریكا احداث شده است. انگلستان، فرانسه، كانادا، ژاپن و استرالیا به ترتیب در مقامهای بعدی قرار میگیرند. پاركهای علمی از نظر ابعاد كالبدی و جمعیت بسیار متفاوتند. اطلاعات موجود نشان میدهند كه این پاركها از یك و نیم هكتار تا حدود ۳۲۰۰ هكتار وسعت داشته و جمعیت آنها بین ۱۰۰ تا ۳۲ هزار نفر است. البته شهر علمی "تسكوبا" در ژاپن، با مساحت ۲۸۵۶۰ هكتار و جمعیت نهایی بیش از ۲۰ هزار نفر از این مقوله مستثنی است. شهر علمی "دایدوك" در كره جنوبی نیز نهایتاً پذیرای ۵۰ هزار نفر سكنه خواهد بود.
●انگیزههای پیدایش و تأسیس پاركهای علمی و فناوری
انگیزه ایجاد پاركهای تحقیقاتی در كشوهای مختلف تا حدود زیادی به یكدیگر شباهت دارد. اما انگیزههای اصلی ایجاد این پاركها عبارتند از:
-فراهم كردن بسترهای فیزیكی و عینی مورد نیاز برای پرورش و شكوفایی خلاقیت پژوهشگران و نوآوران از ●طریق ایجاد فضاهای مطلوب
-صرفه جویی اجتماعی در وقت و هزینههای ارتباطی از طریق گرد هم آوردن مجموعه عناصر، نهادها، شركتها، سازمانها و حتی افرادی كه در امر خلق، پرورش، تولیدی كردن و ارتقای كیفیت یك یا چند فناوری تعریف شده و مورد نیاز جدی جامعه فعالند.
-تسهیل ارتباطات رو در رو و نزدیكی همه عناصری كه در گردونه تحقیق و توسعه و تولید به كسب و كار اشتغال دارند.
-برگزاری سمینارها، كنفرانسها و نشستهای مختلف تخصصی و آموزشی جهت بسط علمی و توسعه فناوری
-صرفهجویی اقتصادی در سرمایه گذاریهای زیربنایی، استفاده مشترك از امكانات و تسهیلات زیربنایی نظیر تأسیسات شهری، تجهیزات گران قیمت آزمایشگاهی، بانكهای اطلاعاتی و ...
-استفاده بهینه از سرمایههای مالی خرد شركتهای خصوصی كوچك و ظرفیتهای علمی تخصصی آنها و از میان برداشتن موانع توسعه این شركتها از طریق تأمین فضا و امكانات زیربنایی با هزینه كم و تشویق آنها به فعالیت در زمینههای تكنولوژیك مورد نیاز جامعه
-فراهم شدن زمینه اجرایی طرحهای تحقیقاتی میان رشتهای
-ایجاد محیطهایی با روابط و خصوصیات فرهنگی خاص
-سهولت در مدیریت و برنامهریزی، تجمع مراكز تحقیقاتی، امكان برنامهریزی دقیقتر، كنترل بهتر بر تخصیص بودجههای تحقیقاتی و ارزیابی مؤسسات پژوهشی.●ویژگیهای پاركهای علمی و فناوری
سازماندهی مراكزی از این دست، نمیتواند بدون توجه دقیق به ویژگیهای بارز نمونههای موجود در سطح دنیا انجام شود. ویژگیهای بارز و مشترك این گونه مراكز (پاركها) بدین شرح است: "مضمون اصلی فعالیت این پاركها، پژوهش و توسعه در زمینه فناوریهای سطح بالاست، تكیه اصلی روی پژوهشهایی است كه در جهت "توسعه" سازمان داده شدهاند. در این پاركها تولید انبوه جایی ندارد و صنایع بزرگ در آنجا تأسیس نمیشوند. "پژوهش در این پاركها در جهت رفع نیازهای صنایع مشخص انجام میشود. یعنی در این پاركها پژوهش برای این كه مثلاً به فرمولهای خاص فیزیك، شیمی، یا ریاضیات دست یابند انجام نمیشود. بلكه پژوهش میشود تا مشكل خاص و یا تنگناهای علمی یك صنعت مشخصی را حل كنند. به بیان دیگر، فعالیتهای درونی این مراكز به طور مشخص حالت تكنولوژیك دارد. "صنایعی كه در این پاركها تأسیس میشوند، صنایع سبك و تكنولوژیك هستند. این صنایع، ارزش افزوده بالایی را تولید كرده و در عین حال فاقد سر و صدا و آلودگی بوده و به محیط زیست، آسیب نمیرسانند. "این مراكز محل تمركز مجموعهای از فعالیتهای به هم پیوستهاند. یعنی فعالیتهای درون این پاركها با هم رابطه تنگاتنگ دارند و در صورت لزوم میتوانند به یكدیگر خوراك علمی و پژوهشی بدهند. "زایش صنعت از صنعت (Spin off)، این كه یك محقق كار آزموده و آشنا به مسائل عملی و تكنولوژیك از یكی از مؤسسات یا شركتهای در حال كار در پارك بیرون برود و برای خودش یك شركت كوچك درست كند و رقیب شركت مادر شود، یكی از مفیدترین جنبههای پارك علمی است كه به ایجاد صنایع جدید و دامن زدن به فضای رقابت و بهبود كیفیت منجر میشود. چنین پدیده با ارزشی را Spin off میگویند و بسیار اتفاق میافتد كه هدف یك پارك علمی و فناوری دامن زدن به همین معنا باشد. "فضای این مجتمعها، پارك مانند است و محوطه آنها بسیار زیبا، ساختمانها معمولاً با ارتفاع كم و مجهز به انواع امكانات تفریحی و خدماتی است و ساختمانها نیز تراكم ندارند. "این مراكز غالباً در ارتباط و با همكاری مستقیم یك یا چند دانشگاه یا مؤسسه فناوری و سرمایهگذاری مشترك آنها تأسیس میشوند. البته به جای دانشگاه، یك مؤسسه تحقیقاتی مهم هم میتواند این نقش را ایفا كند. به علاوه دولتهای محلی و بخش خصوصی نیز جزو صاحبان اصلی هستند. بنابراین ملاحظه میشود كه مدیریت این پاركها، به اقتضای تركیب، بین بخش دولتی، خصوصی و دانشگاهی مشترك است و این مدیریت دو نقش مهم ایفا میكند:
الف ـ منابع لازم را برای تحقیق در داخل مجموعه فراهم كند (خوراك، امكانات)
ب ـ تمهیدات لازم برای انتقال فناوری به دست آمده را به صنعت، فراهم كند.
"بخش عمدهای از واحدهای فعال در پاركها معمولاً كوچك و نوبنیاد هستند و صاحبان آنها را پژوهشگران تشكیل میدهند. البته بسیار اتفاق میافتد كه شركتهایی همانند آی. بی. ام و سونی هم شعبه تحقیق و توسعه خود را به این پاركها منتقل كنند. "از لحاظ تركیب جمعیتی افرادی كه در این پاركها كار میكنند افراد متخصص و ماهری هستند (نظیر مهندسان، دانشمندان، پزشكان و كارشناسان تحقیق و توسعه) كه عمدتاً در مشاغل تكنیكی، پژوهشی و مدیریتی ممتاز مشغول به كار هستند.
ارائه خدمات ویژه در پاركهای علمی و فناوری
پاركها و شهركهای علمی و فناوری با توجه به ماهیت خود، سرویسهای ویژهای را ارائه میدهند كه از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره كرد. "آموزش: وجود دانشگاهها (یا داشتن پایگاههایی در آنها) و مراكز تحقیقاتی و محققین ورزیده، زمینه را برای برگزاری دورههای آموزش كلاسیك در حد ممتاز (فوق لیسانس و دكترا) و نیز دورههای آموزشی تخصصی در رشتههای مختلف را، با كمترین هزینه ممكن فراهم میكند. "اطلاعات: وجود مركز یا مراكز اطلاع رسانی مدرن، این امكان را به وجود میآورد كه اطلاعات در زمینههای مختلف از طریق نشریات و كتب موجود در كتابخانهها و یا بانكهای اطلاعاتی به روز در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. در اغلب پاركها و شهركهای علمی و فناوری، پست الكترونیكی برای انتقال اطلاعات از طریق شبكههای جهانی، كاملاً فعال است. افزون بر آن مدیریت این شهركها به طور پیوسته برگزاری سمینارها و كنفرانسهای مورد نیاز را در دستور كار خود دارد. "ثبت اختراعات: در پاركها و شهركهای علمی و فناوری، ثبت اختراعات به سهولت انجام میشود و در نتیجه ابداعات و نوآوریهای پژوهشگران به نام خود آنان ثبت و حقوق آنان محفوظ میماند.
●معیارهای مكانیابی شهركهای علمی و فناوری
معمولا محلی كه برای ساخت این پاركها انتخاب میشود بایستی دارای شرایط خاصی باشد كه مهمترین آنها به شرح زیر است:
-وجود ساختار علمی و فنی مناسب؛ كه این مسئله عمدتاً به وجود دستگاهها و مراكز تحقیقاتی در منطقه بستگی دارد.
-وجود زیر ساخت صنعتی و اقتصادی مناسب؛ تحقیق این شرط تابع وجود شركتها و مؤسسات صاحب فناوری بالا و یا شركتهای معمولی (خواهان) فناوری بالاست.
-وجود امكانات مناسب زندگی، تحقیق این شرط منوط به وجود شبكههای حمل و نقل (نزدیكی به فرودگاه، راه آهن سریعالسیر یا بزرگراه)، شبكههای مخابراتی، فعالیتهای فرهنگی و هنری و سرویس های بهداشتی و آموزشی است.
-وجود منابع لازم برای تأمین نیروی كار متخصص و پشتیبانی كننده
-نزدیك بودن به بازارهای منطقهای، ملی و حتی بین المللی.
●حمایت از شركتها و صنایع نوپا در پاركهای فناوری
یكی از انگیزههای احداث پاركهای تحقیقاتی و فناوری، كمك به توسعه و شكلگیری مؤسسات تحقیق و توسعه كوچك و صنایع سبك (توسط بخش خصوصی) است. برای كشورهای در حال توسعه، كه به احداث پاركهای تحقیقاتی اقدام میكنند، این یك انگیزه حیاتی است و هدایت سرمایههای كوچك و سرگردان بخش خصوصی به فعالیت در جهت اموری كه مستقیماً به توسعه فنی كشور مربوط میشوند، ایجاد مشاغل كیفی و اثربخش، ایجاد و توسعه فضای رقابت برای بهبود خدمات، فعالیتها و ارتقای سطح علوم و فناوری ملی، از مهمترین فواید آن است. شركتهای تحقیق و توسعه یا خدمات مشاوره و مهندسی و یا صنایع سبك نوپا كه غالباً توسط كار آفرینانی از سنخ پژوهشگران و توسعهگران ایجاد میشوند، در بدو امر با مشكلات كمبود تجربه، اطلاعات و سرمایه روبرو هستند. پاركها و شهركهای علمی و فناوری، به ویژه آن دسته از شهركها كه با هدف توسعه فضای علمی و رونق بازار تحقیق و توسعه ایجاد میشوند، وظیفه و رسالت خود میدانند كه با حمایت از اینگونه شركتهای نوپا، مجال رشد و توسعه آنان را فراهم كنند. بدین منظور معمولاً فضایی به نام "انكوباتور" در شهرك پیش بینی میشود. ساختمان انكوباتور، معمولاً متشكل از تعدادی واحدهای مستقل چند منظوره و كوچك، برای فعالیت شركتهای نوپاست. مساحت واحدها بین یكصد الی سیصد متر مربع است و كیفیت ساختمانها، طوری است كه هزینه سنگینی را در برنداشته باشد. شركتهایی كه در این واحدها مستقر میشوند، عنوان مستاجر داشته و حداكثر میتوانند تا مدت پنج سال در آنها اقامت كرده و از یارانههای خدماتی ـ مالیاتی و هزینهای برخوردار شوند. وقتی كه نیاز این شركتها به حدود ۴۵۰ متر مربع فضا برسد، معمولاً آنها را به سایر بخشهای پارك منتقل كرده و با آنان همانند یك شركت مستقل و بالغ برخورد میكنند و از آن پس یارانهها تقریباً قطع میشوند. بدین ترتیب ملاحظه میشود كه انكوباتور، یك سرویس فوق العاده ممتاز و با ارزش در پاركها و شهركهای علمی و فناوری است كه میتواند به فرایند زایش صنعت از صنعت، تجسم واقعی بخشیده و به توسعه پارك، منطقه و كشور منجر شود. نمونه مشخص این امر، در فرآیند احداث پارك تحقیقاتی "مثلث پژوهشی" در آمریكا دیده میشود. انكوباتور به دستگاهی گفته میشود كه نوزادان نارس را در آن نگه میدارند وجه تسمیه انكوباتور در پاركهای تحقیقاتی، چیزی مشابه به همین معناست، با این تفاوت كه انكوباتور در پاركها، محلی برای نگهداری و پرورش اولیه شركتهای كوچك و نوپایی است كه نیاز به حمایت مالی و پشتیبانی علمی و خدماتی دارند.
●تأثیر پاركهای فناوری
به دلیل ارتباط علمی و فناوری مراكز تحقیقاتی و صنایع موجود در پاركها با مراكز علمی، همچنین همجواری مراكز فناوری و داد و ستد اطلاعات و تجربیات علمی و فناورانهای كه در پاركها صورت میگیرد، بسیاری از پدیدههای نوظهور فناورانه از درون پاركهاست از سوی دیگر با ارتباطات بینالمللی كه پاركها بستر آن را فراهم میكنند، امكان تبادل تجربیات و داد و ستد علمی و فناوری با دیگر مراكز مشابه و شركتهای دارنده فناوری در پاركها فراهم میشود، به نحوی كه پاركهای فناوری به عنوان ابزار جلب شركتهای مبتنی بر فناوری پیشرفته در سطح بینالمللی شناخته میشوند به هر حال پاركها به عنوان پایگاه و كانون توسعه فناوریهای پیشرفته شناخته میشوند برای مثال تایوان و چین در جلب همكاری شركتهای بزرگ خارجی در همكاری مشترك و سرمایه گذاری خارجی در تحقیق و توسعه بسیار موفق بودهاند؛ فقط در سال ۱۹۹۴، درآمد حاصل از فناوری، صنعت و تجارت در پاركهای چین به ۱۱ میلیارد دلار رسیده كه این عدد نسبت به سال نودویك دو برابر شده است.
●اجزای پاركهای فناوری
اجزای اصلی شامل مراكز تحقیقاتی و تحقیق و توسعه خصوصی، دولتی و عمومی، مراكز مشاوره مهندسی، آزمایشگاه و كارگاههای مشترك، مراكز خدمات و كارگزاری تخصصی از قبیل خدمات اطلاع رسانی، بازاریابی، آموزشی، بانكی و بیمهای، مراكز خدمات عمومی و شهری، سالن نمایشگاه و كنفرانس، انكوباتورها و ستاد مدیریتی پارك است نزدیكی به بزرگراهها، هتلها، فرودگاهها، دانشگاهها، قطبهای صنعتی و شهرها از مزیتهای یك پارك فناوری هستند. بسیاری از پاركها به هدف تمركز بر روی یك فناوری خاص ایجاد شدهاند برای مثال پارك تحقیقاتی بیوتكنولوژیك ویرجینیا در آمریكا از این نوع است؛ اما در پاركهایی كه موضوعات مختلف فناورانه را در دستور كار خود قرار دادهاند، موضوعات مرتبط در نزدیكی و همجوار هم قرار داده میشوند؛ تأثیر پاركهای فناوری در مشاركت بخش خصوصی در پژوهشهای علمی، صنعتی به دلیل ارتباطات نهادینهای كه دانشگاهها و مراكز تحقیقاتی با پاركها و شركتهای مستقر در آن دارند، همچنین مجاورت مراكز تحقیقاتی و مهندسی همكار و امكانات مشترك آزمایشگاهی و كارگاهی تخصصی، خدمات تخصصی، اطلاع رسانی و سمینارها و كارگاههای آموزشی كه در پاركها برگزار میشود، بسترهای مناسبی برای مشاركت بخش خصوصی در پژوهشهای علمی، صنعتی فراهم میشود مدیریت پارك وظیفه مهمی در خصوص ایجاد همكاری و شبكه سازی ارتباطات دانشگاه، صنایع، شركت خصوصی و دیگر مراكز نوآوری ایفا میكند.
منبع:هفته نامه جام ، شماره ۳۱۱
نویسنده: علی اصغر محمدی
منبع : خبرگزاری فارس
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست