وزیر معلمان

وزیر آموزش و پرورش در كابینه هر دولتی از مهمترین پست های مدیریتی به شمار می رود و به واسطه ارتباطی كه می تواند با ۱۷ میلیون نفر دانش آموز و ۵/۱ میلیون نفر فرهنگی برقرار كند، از اهمیت مهم راهبردی در روابط دولت- ملت برخوردار است. در آستانه معرفی اعضای كابینه، به قلم یكی از فرهنگیان، نگاهی داریم به ویژگی هایی كه وزیر آموزش و پرورش می باید از آن برخوردار باشد.در آغاز قرن ۲۱ هنوز علی رغم تمامی تلاشهایی كه در خصوص رشد كمی و كیفی آموزش و پرورش به عمل آمده، شاهد نقایص و كاستی های فراوانی در این آوردگاه حیاتی و عامل اساسی در سرشتن آینده جهت همسوسازی و همساز شدن انسانها با توجه به خصیصه بارز هزاره سوم یعنی تغییر و تحولات شگرف هستیم و اگر با نگاهی دقیق و موشكافانه و به دور از تعصب و با نقدی كارشناسانه به مقوله سرنوشت ساز تعلیم و تربیت بپردازیم، به طور قطع به لحاظ جهانشمول بودن آن و تعامل و ارتباط تنگاتنگ با مسائل و عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هنری و عدم توازن با این مؤلفه های تأثیرگذار در عملكرد نهایی امر تعلیم و تربیت، به طور منصفانه می توان به آثار پس لرزه ها و دست اندازهای اتوبان سریع السیر آموزش پی برد كه چگونه رهپویان آرزومند آینده ساز سوار بر مركب علم و ایمان در این مسیر پرتلاطم به پیش می روند و اكنون این سؤال مطرح می شود كه چه بایستی كرد و راه كدام است؟
مرحبا طایر فرخ پی فرخنده پیام
خیرمقدم، چه خبر، دوست كجا، راه كدام؟
با توجه به پیچیدگی و اهمیت امر تعلیم و تربیت، به نظر می رسد در روزهایی كه رئیس جمهور منتخب در حال تشكیل و چینش كابینه است، حساسیت وی در مورد همكاران فرهنگی خود به ویژه وزیر آموزش و پرورش بیش از دیگر حوزه ها باشد و مسئولیت خطیر خردورزی و دانایی جامعه و پرورش نسل جوان را بر اساس معیارهای تخصص، ایمان و تعهد، پاكدامنی، كارآمدی، شجاعت، مردمی بودن و شیفته خدمت به مردم بودن را در سرلوحه برنامه خود قرار داده تا پس از سالها، شاهد گزینش شاخص ترین و كارآمدترین وزیر كابینه كه همانا سكان دار كشتی انسان سازی كشور خواهد بود، باشیم. به همین دلیل این انتخاب از جهات مختلف حائز اهمیت است. از یك سو رشد و توسعه آموزش و پرورش و به تبع آن ارتقاء سطح كمی و كیفی فعالیتهای آموزشی یكی از اقدامات ارزنده و پیش نیازهای اساسی جهت توسعه و بالندگی كشور در تمامی عرصه ها به شمار می رود و از سوی دیگر تربیت نیروهای كارآمد و خلاق نسل جوان از مؤلفه های مهم توسعه و پیشرفت هر كشوری محسوب می شود.
بی شك اكنون برای مردم فرهنگ دوست، نخبگان و فرهیختگان، كارشناسان ارشد وزارت آموزش و پرورش و مراكز علمی كشور، خاصه قاطبه فرهنگیان معزز و حتی اولیاء دانش آموزان، یك سؤال مهم مطرح است و آن این كه وزیر آموزش و پرورش باید بر اساس چه معیارهایی انتخاب شود؟
تخصص
امروزه ارزش و جایگاه مدیریت حرفه ای، كارشناسانه و متخصص در رأس وزارت آموزش و پرورش به عنوان یكی از مهمترین محورهای توسعه و ترقی كشور مطرح است و بیش از هر زمان دیگری، نیاز به حضور وزیری توانمند و نوآور و اقتدارگرا احساس می شود. از سوی دیگر تغییرات پرشتاب فناوری و بحث استفاده از دولت الكترونیك در تكنولوژی آموزشی و پیچیدگی ماهیت آموزش و پرورش و حساسیت بالای كار در آن موجب تغییر مستمر ذائقه آحاد مردم گردیده است و جامعه فرهنگیان نیز در این فضای دگرگون جهانی، نیازهای جدید و انتظارات نوینی را تجربه می نمایند كه به طور قطع پاسخگویی به آن مستلزم داشتن روحیه ابتكار و نوآوری و خلاق و داشتن سعه صدر بالا و وسعت دید لازم، همراه با ژرف نگری و دانش و مهارت بالای شخص وزیر آموزش و پرورش است.
تعهد و ایمان
این هزاره، عصر دگرگونی های متعدد و متنوعی است كه برخی ماهیت بسیار متفاوتی دارند و عملاً بخش مهمی از زندگی را متأثر می سازند. نكته حائز اهمیت دیگر این كه در عصر حاضر علی رغم كوشش های فراوانی كه در جهت دین زدایی مخصوصاً در میان نسل جوان و خاصه در مراكز تعلیم وتربیت از سوی دشمنان قسم خورده اسلام و ایران در شرف انجام است، ما شاهد یك رستاخیز و برپایی یك نهضت عظیم روحانی در سطح كشور از سوی خانواده ها و نسل جوان تحصیل كرده هستیم كه انتظارات مبارك و به جایی را برای متولیان امر آموزش و پرورش كشور ایجاد كرده است. آنان انتظار دارند كه تعلیم و تربیت و نظام آموزشی كشور برای ناكامی ها و سرخوردگی هایشان، برای زوال شخصیت، احساس و بی هویتی فرزندانشان در دنیای كنونی درمانی بیابد و از طریق تربیت دینی در آموزش و پرورش به این سرخوردگی ها و ناامنی ها پایان داده شود و موجباتی فراهم آید تا تحرك دینی و اجتماعی مناسب در نوجوانان و جوانان تحصیل كرده ایجاد گردد. اینك آنچه كه در تحقق كامل این خواسته ملی در وحله نخست مطرح می گردد، مسأله چگونگی انتخاب عالی ترین مقام وزارت است و به طور قطع و یقین میزان التزام عمل شخص وزیر به تعالیم عالیه اسلام و تقوی و خداباوری و خداترسی و عشق عمیق و پایدار به اسلام و امام (ره) و اعتقاد به اصل ولایت فقیه مطرح است. در یك كلام وزارت آموزش و پرورش در این زمان نیازمند وزیری است كه ذوب شده در اسلام و قرآن باشد تا با پشتوانه محكم دینی و ولایی، تلاش عملی خویش را برای تحقق كامل آرمانهای اصیل مكتب اسلام و تثبیت ارزشها و مبانی انقلاب اسلامی در قالب برنامه ای مدون و قابل اجرا در نظام تعلیم و تربیت كشور پی ریزی كند.
كارآمدی
بی شك یكی از مهمترین مؤلفه های رسیدن به ثروت و قدرت در هر جامعه ای پرداختن به مسأله حیاتی دانش و فناوری است و مطمئن ترین راه ورود در این عرصه ملی و متولی اصلی آن وزارت آموزش و پرورش است. سالهاست تئوریسین ها و كارشناسان تعلیم و تربیت بر این باورند كه راه توسعه پایدار از آموزش و پرورش می گذرد و تجربه جهانی نیز این اعتقاد را تأیید می كند. بر اساس همین نگاه است كه در برنامه چهارم توسعه كشور محور دانایی مبنای تهیه برنامه قرار گرفته است. امروزه اعتقاد به جایگاه ارزشمند مدیریت كارآ و كارآمد در رأس وزارت آموزش و پرورش بر كسی پوشیده نیست و این امر به سبب اهمیت و حساسیت نظام آموزشی كشور و همچنین به علت گستردگی عملكرد آن و برد وسیع آموزشی كه وزارت آموزش و پرورش در اقصی نقاط كشور دارد و تحت پوشش قرار داشتن بیش از ۱۷ میلیون دانش آموز و بالغ بر یك میلیون و هفتاد هزار دبیر و آموزگار و كارمند در هرم اجرایی آن، انتخاب وزیر آموزش و پرورش را از پیچیدگی، حساسیت و ظرافت و دقت بالایی برخوردار می سازد. به همین لحاظ كارایی وزیر و تیم همراه او و عملكرد مدیران رده های میانی در این وزارتخانه، در روند توسعه و پیشرفت كشور نقش به سزایی ایفا می كنند. به همین دلیل تفكر خلاق و سازنده وزیر، ژرف اندیشی توأم با منطق او، سخت كوشی و با برنامه بودن، عمل گرایی و اعتقاد او به كار تیمی و تشكیلاتی، اعتقاد به برنامه ریزی توأم با نظم كاری، داشتن قدرت هدایت و رهبری و پیشتازی در میان خبرگان و اندیشمندان، داشتن اشراف كامل به امور فنی وزارت آموزش و پرورش از ساده ترین مسائل تا عالی ترین سطوح كارشناسی، داشتن طرح و برنامه جامع برای بهبود امور آموزشی و تربیتی، اعتقاد به امر پژوهش و محور دانستن آن، اعتقاد داشتن و اهمیت دادن به تأسیس بانك اطلاعات حاوی مشخصات و نتایج ارزیابی مستمر علمی عملكرد مدیران، معاونین، مدیران كل و كلیه پرسنل وزارت آموزش و پرورش، داشتن شناخت كامل از چگونگی و روند اجرایی برنامه های گذشته و در دست اجرای وزارت آموزش و پرورش نظیر سند ملی برنامه آموزش برای همه، برنامه چهارم توسعه، سمت گیریهای چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران، اطلاع و آگاهی از تعهدات جهانی دولت جمهوری اسلامی ایران در خصوص برنامه های وزارت آموزش و پرورش، حائز اهمیت است. همچنین اعتقاد به نقش تعیین كننده و سرنوشت ساز تربیت و پرورش قبل از آموزش و تعلیم، احیای مجدد معاونت پرورشی و ارائه برنامه های جامع و كارشناسانه در جهت تقویت، بهبود و كاراتر شدن این نهاد مقدس و حیاتی برای نظام تعلیم و تربیت كشور و داشتن جاذبه مدیریت، وقار و متانت و سنگینی، ابهت و شكوه و اقتدار یك وزیر محبوب و با نفوذ و فاضل و دانشمند شیفته خدمت از دیگر ویژگی های وزیر آموزش و پرورش است.
پاكی و صداقت
یكی از مهمترین معیارها و ضوابط در انتخاب وزراء، مسأله پاكی و صداقت، تقوی و خلوص نیت و رعایت اخلاق اسلامی ایشان است. وزیر آموزش و پرورش نیز به لحاظ نمونه و الگو بودن از منظر فرهیختگی و اهل اندیشه و قلم بودن و اهمیت و حساسیت كار او در حوزه فرهنگ و تعلیم و تربیت، بی تردید بایستی از احترام و ارزش والایی در نزد صاحبان خرد و اندیشمندان جامعه برخوردار باشد. برای تحقق این امر وزیر آموزش و پرورش به جز صفاتی كه اشاره گردید، بایستی از یك فوق العادگی اخلاقی و گشاده رویی و مهربانی و صمیمیت و پاكدامنی توأم با صبوری و سعه صدر بالایی برخوردار باشد تا به مدد این صفات و حسن شهرت در كنار توانمندی های علمی و تخصصی و كارآیی، او را در برخورد با مسائل و مشكلات كلان وزارتخانه آموزش و پرورش یاری رساند.
شجاعت
یكی از مهمترین خصایص ارزشمند مدیران توانمند و خلاق، مسأله شجاعت و جسارت آنان در برخورد با مسائل و مشكلات حوزه مدیریتشان است كه از آنان شخصیت هایی ممتاز و اسطوره ای كارآمد در جامعه ساخته و باعث برانگیختن احساسات احترام آمیز می گردد. با توجه به تنوع فعالیتهای فرهنگی و حضور بیش از صد هزار مدیر در نظام آموزشی كشور و نیاز به دعوت به كار از مدیران جوان و فعال، یكی از مهمترین مؤلفه های شخصیتی برای انتخاب وزیر آموزش و پرورش همین مسأله شجاعت اخلاقی و جسارت مدیریتی است. كوشش در جهت شناسایی نیرو های اهل اندیشه و عمل متعهدانه از مهمترین وظایف یك وزیر كاردان و كارآمد است. همچنین توجه به توانایی نیروهای جوان اما صاحب اندیشه و ابتكار و شناسایی استعدادها و ظرفیتهای موجود برای سپردن مسئولیت های بزرگ، از ویژگی های منحصر به فرد و زیركی و توانایی یك وزیر خلاق و شجاع و كارآمد در رأس وزارت آموزش و پرورش است.
و نكته آخر این كه یك وزیر متخصص، متدین و شجاع در صورت عدم دستیابی به اهداف و برنامه های پیش بینی شده و یا در صورت عدم توفیق در اداره و مدیریت وزارتخانه خویش با تقدیم استعفا، راه را برای ورود چهره های مستعد و مدیران توانمند جوان آماده سازد.
عاشق خدمت به مردم
از مهمترین معیارها و ضوابط در انتخاب مدیران ارشد، عشق خدمت به مردم و داشتن انگیزه لازم جهت احراز سمتهای كلیدی است. از دیگر اركان می توان به آمادگی شخص برای قبول چنین مسئولیتی نام برد. همچنین علاقه مندی به پیشرفت و آبادانی كشور، ارزش قائل شدن برای افكار عمومی، احترام قائل شدن به دیدگاه جمع، داشتن ایمان و اعتقاد راسخ به توانمندی خویش، داشتن اعتماد به نفس بالا و ایمان و اعتقاد راسخ به ایران و ایرانی و این كه ما می توانیم، از مهمترین مؤلفه هایی است كه در انتخاب وزیر آموزش و پرورش می تواند به عنوان ملاك های ارزشمدار مورد تأكید قرار گیرد.
مردمی بودن
مردمی بودن ویژگی منحصر به فردی است كه تنها آن را در رجال سیاسی كشورمان، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می توان یافت و این خصیصه ارزشمند را در هیچ كجای دنیا نمی توان پیدا كرد. وزارت آموزش و پرورش با توجه به مخاطبین آن كه از قشر نوجوان و جوانان پرشور می باشند و بر اساس خصلت نیكوی مشهور:
درس معلم ار بود زمزمه محبتی
جمعه به مكتب آورد طفل گریزپای را
در برشمردن یكی از معیارهای اصلی جهت انتخاب وزیر آموزش و پرورش بایستی به مردمی بودن و از جنس مردم بودن شخص وزیر تأكید نمود و از سایر مؤلفه های تعیین وزیر می توان به مردم دوستی، محبوب و با نفوذ بودن در عین فروتنی و بی تكبری و علاقه مندی به سرنوشت كشور اشاره كرد.

دكتر محمدمهدی باقرزاده

منبع : روزنامه همشهری