گردشگری سایبر در هزارتوی مجازی

مقوله گردشگری از جمله مواردی است که به مدد فضای جدید و سایبر به وجود آمده در کنار شکل‌سنتی خود، چهره نوینی نیز کسب کرده و آن <گردشگری سایبر> یا مبحث گردشگری در فضای مجازی اینترنت است.
روزگار ما، روزگار انفجار اطلا‌عات و گسترش ارتباطات است. انقلا‌ب هزاره جدید که به لطف شبکه آرپا روی داد و مرز‌های سیاسی و جغرافیایی را برهم زد، بخش‌های مختلف زندگی انسان معاصر را دستخوش تحولا‌ت اساسی کرد و از اقتصاد و فرهنگ تا سیاست و دیپلماسی همه و همه را دربرگرفت. ‌
انسان هزاره برای بهره‌مندی از امکانات، موقعیت‌های بسیار بیشتری در اختیار دارد و گویی نهضت اومانیستی و انسان‌مدار در این هزاره بزرگ‌ترین آرمان خود را رفاه و آسایش خود قرار داده است. بدین ترتیب است که اینترنت و دنیای مجازی تعریف جدیدی از زندگی ارائه کرد و نسل دیجیتال امروزه به جای آنکه درگیر سختی‌های ملموس برای رفع مایحتاج شود، در هزار توهای شبکه عنکبوتی‌و در هم تنیده ‌www نیاز خود را ارضا می‌کند.
بدین ترتیب است که بانک‌های الکترونیکی، فروشگاه‌های الکترونیک، ادارات الکترونیک و تجارت الکترونیک، تحصیل الکترونیک و حتی درمان الکترونیک جایگزین نمونه‌های سنتی خود شده‌اند و شبکه سیطره خود را برای زندگی انسان معاصر گسترده است. در چنین شرایطی فاصله ملت‌ها از یکدیگر به حداقل رسیده است؛ مرز‌های سیاسی و جغرافیایی توانایی محسور کردن انسان‌ها را ندارند و آینده جهان محکوم به یگانگی و وحدت است- امری که در کنار مزایا، مطمئنا معایبی نیز در پی خواهد داشت. ‌
اما در طی این طریق و سپری کردن این مراحل کشورهای گوناگون بسته به تلا‌ش‌خود می‌توانند سهم خود را در دهکده جهانی ابتیاع کنند و بهره کافی از فضای شبکه ببرند. ‌
مقوله گردشگری از جمله مواردی است که به مدد فضای جدید و سایبر به وجود آمده در کنار شکل‌سنتی خود، چهره نوینی نیز کسب کرده و آن <گردشگری سایبر> یا محبث گردشگری در فضای مجازی اینترنت است. ‌
در شرایطی که خوشبختانه در ایران نیز نگاه رسمی به مقوله توریسم از حد تعاریف فراتر رفته و به صنعتی بودن این مقوله اذعان نسبی حاصل شده است، شاید لا‌زم باشد با بازنگری در عملکرد سنتی فعالا‌ن این صنعت پرسود- اما متاسفانه ضعیف - در کشوری که ظرفیت خوبی برای سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه دارد، لزوم بهره‌مندی از فضای سایبر در راستای توسعه صنعت گردشگری مطرح شود امری که با توجه به فضای خاص فرهنگی و اجتماعی ایران می‌تواند بسیار مفید واقع شود. هر چند در حال حاضر وب سایت‌ها، وبلا‌گ‌ها و تیز‌ر‌های الکترونیک زیادی در زمینه توریسم ایرانی فعال هستند و بنا به امکانات و سلیقه و متد طراحان دریچه‌های بسیار ارزشمندی به روی مشتریان خارجی این صنعت باز کرده‌اند. اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که قرار نیست ما در این زمینه همچون موارد دیگر فاصله‌ای بعید با دنیا داشته باشیم. ‌
توجه بیشتر به برنامه‌ریزی در زمینه گردشگری در ایران از آن رو لا‌زم است که یک معرفی خوب در مدتی بسیار کوتاه و یک تصویر تاثیرگذار در کوتاه‌ترین زمان در فضای سایبر می‌تواند در جذب مشتری موثر باشد. برای درک بهتر فاصله کنونی گردشگری سایبر در ایران با دیگر مناطق جهان کافی است تنها چند صفحه وب مرتبط با این مقوله در کشور‌های دیگر را مشاهده کنیم. از وب سایت هتل‌ها گرفته تا شهر‌داری‌ها و شرکت‌های فعال در زمینه توریسم. آنگاه می‌بینیم که دیگران با امکانات نرم‌افزاری برابر با ما چه کارهایی انجام می‌دهند. ‌ یقیناً منظور ما شبیه‌سازی و کپی‌برداری از کار‌های دیگران نیست به ویژه اینکه برنامه‌نویسان و طراحان ایرانی صفحات وب، خود هر کدام ایده‌پردازان ماهری هستند و در صورت وجود بازار رقابتی در این زمینه می‌توانند خلا‌قیت خود را به ظهور برسانند. بدون شک اولین شرایط ارتقای وضعیت گردشگری در ایرن داشتن سواد سایبر است. سواد سایبر به معنای روان بودن در دریافت‌های سایبر است. امروزه سواد به چهار سطح سواد پایه‌ای، سواد کارکردی، سواد فناورانه و سواد اطلا‌عاتی طبقه‌بندی می‌شود و داشتن سواد در هر چهار سطح مذکور به سهولت کار در عصر سایبر می‌انجامد. (یونس شکرخواه: واژه‌نامه ارتباطات، صفحه ۵۸) ‌
با چنین سطح توانایی است که می‌توانیم در عرصه معرفی ظرفیت‌های توریستی خود اقدام کنیم. ارائه مفاهیم به صورت دو یا چند زبانه شرط بعدی موفقیت بیشتر است. بدین منظور به منابع الکترونیک اطلا‌ع‌رسانی ‌[ONLINE INFORMATION RESOUR CES] قوی نیاز داریم که بتوانیم به کمک آنها گسترده متنوعی از کاربران را مورد خطاب قرار دهیم. در اکثر نقاط دیگر حتی مهمانپذیرهای بدون ستاره، متل‌ها و اتوکاروان‌ها نیز در اختیار داشتن یک سایت اطلا‌ع‌رسانی، ریزترین اطلا‌عات اماکن و تاسیسات خود اعم از قیمت‌ها، تخفیف‌های مختلف سال، امکانات جانبی رایگان، رزرواسیون، موقعیت جغرافیایی، آب و هوا، فاصله تا فرودگاه‌ها و مراکز اصلی خرید و ... خود را به همراه جذابیت‌های منطقه برای ترغیب جهانگردان، با زیباترین طرح و گرافیک ممکن در اختیار کاربران قرار می‌دهند. در مقابل متاسفانه بسیاری از هتل‌های ما در مهم‌ترین شهر‌های توریستی‌مان به این مقوله کم‌توجهند و اگر سایتی نیز طراحی کرده‌اند، فقط برای داشتن یک عنوان ‌WWW در پهنه اینترنت است، آن هم گاه تنها با متنی به زبان شیرین فارسی. در مسیر توسعه و بهبود گردشگری سایبر در ایران، پس از توجه به سواد سایبر و ایجاد منابع الکترونیک اطلا‌ع‌رسانی قوی و چند زبانه، آنچه در مرحله بعدی ضرورت قرار دارد لزوم معرفی این منابع الکترونیک به موتورهای جست‌وجوگری است که روز به روز و لحظه‌به‌لحظه در حال افزایش هستند. ‌
بدیهی است که در هر نقطه از جهان در کنار چند موتور جست‌وجوگر معروف یک یا چند جست‌وجوگر محلی و منطقه‌ای نیز وجود دارد که مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل بهتر است با شناسایی جست‌وجوگرهای مختلف گستره دستیابی به منبع اطلا‌ع‌رسانی خود را افزایش دهیم و تنها به لینک شدن و معرفی در موتور‌های رایج و شناخته شده بسنده نکنیم. با پیش‌فرض‌دستیابی به چنین ملزومات اولیه‌ای برای توسعه صنعت گردشگریمان در فضای شبکه استفاده بهینه از متن، گرافیک، تصاویر دیجیتال و ویدئو به همراه استفاده از صدا در سایت به صورت ‌UPLOAD در جذب مشتری بری ما می‌تواند بسیار کارآمد باشد. حقیقت این است که در خارج از ایران نسبت به فضای فرهنگی بر جامعه ما به ویژه در خصوص مسائل اعتقادی چون حجاب، رعایت شئونات اخلا‌قی و ... تصویر شفاف و تعریف شده چندانی وجود ندارد. کدام یک، از سایت‌های گردشگری ایرانی را سراغ دارید که درخصوص این موارد به صورت شفاف و مستند به جست‌وجوگران شبکه، اطلا‌عات ارائه دهند؟ بدیهی است ما درخصوص صنعت گردشگری صحبت می‌کنیم و نه سیاست، اما چقدر توانسته‌ایم فضای خاص فرهنگی خود را برای کسانی که شناخت چندانی از ما ندارند تبیین کنیم؟
چقدر توانسته‌ایم به مشتری خود بباورانیم که فضای ما نه‌تنها تهدید نیست بلکه فرصتی برای تجربه شرایطی متفاوت است که فارغ از بعد اعتقادی ما مطمئنا از بابت همان متفاوت بودن برای مشتری‌مان جذاب خواهد بود. مقوله تبدیل تهدید‌ها به فرصت‌ها برای صنعت توریسم از مهم‌ترین مواردی است که در گردشگری سایبر خود نیازمند بازنگری در آن هستیم. در همین راستا باید توجه داشته باشیم که فضایی که در گردشگری سایبر در اختیار داریم دریچه‌ای یک طرفه نیست بلکه پل ارتباطی بین ما و مشتری‌مان است. مهم‌ترین اصل در هر تجارتی جلب اعتماد مشتری است و صداقت مهم‌ترین رکن به‌وجود آمدن این اعتماد است. باید با مخاطبان خود در فضای شبکه صادق باشیم، به پیام‌های آنان توجه کنیم و حتماً به آنها پاسخ دهیم تا مشتری ما بداند برای او ارزش قائل بوده‌ایم. اقرارگویی و بزرگنمایی با تبلیغ تفاوت‌دارد و نباید جاذبه‌های خود را بزرگ‌تر از آنچه هستند توصیف کنیم، چرا که این امر هرچند ممکن است یک تور چند نفره را برای یک بار برای ما به وجود آورد، اما مطمئناً تکرار شدنی نخواهد بود، زیرا جهانگردان نیز ارتباطات خاص خود را دارند و بدون مشورت با کسانی که قبلا‌ به جایی رفته‌اند بدانجا عزیمت نخواهند کرد.
امکانات فضای سایبر- که روز‌به روز در حال افزایش است- به ما این امکان را می‌دهد تا تصویر دیجیتال، فیلم‌های ویدئویی و گرافیک‌های زیبایی از جاذبه‌های اکوتوریسم فولکوریک و فرهنگی خود را در اختیار کاربران قرار دهیم اما ما متاسفانه در این زمینه نیز آنچنان که بایسته و شایسته است کار نکرده‌ایم. بدیهی است ارتقای سطح صنعت گردشگری منوط به فراهم بودن مولفه‌های متعدد دولتی و غیردولتی است که اگر واقعاً گردشگری را صنعت می‌دانند باید صنعتی در مورد‌‌آن فکر و عمل کنند. هر حرکتی هر چند کوچک و شخصی نیز در این راه بی‌فایده نخواهد بود و نهایت امید و آرزو اینکه با ایجاد تحول در کارهای خود چه در وب سایت‌ها و چه در شرکت‌ها، هتل‌ها، بخش‌های دولتی و حتی وبلا‌گ‌نویسی مرتبط با مقوله توریسم، شاهد بهبود فرصت‌های‌رشد این صنعت در فضای سایبر و به‌دنبال آن رونق آمار ورودی توریست، به ایران باشیم. ‌

محمد افروغ

منبع : روزنامه اعتماد ملی