قلعه سنگی ، سمیرم

این قلعه جزو شهرستان سمیرم است و آب و هوای پایكوهی و معتدل و خشك دارد. رودخانه شش بلوكی از غرب آن می‌گذرد و كوه قلعه‌ سنگی در شمال آن قرار دارد. آثار باستانی موجود در بالای این كوه به شرح زیر است :
- در دامنه‌ شرقی كوه قلعه سنگی، جایی كه دامنه‌های خاكی كوه به پای صخره تاج كوه می‌رسد، دو حوض بزرگ‌ نزدیك به هم به صورت مخزن آب در سنگ كنده شده‌اند كه طول و عرض این حوض‌ها 4/5×11 متر و عمق ‌آن‌ها نیز 4 متر است. حوض‌ها دارای 13 پله هستند كه از سنگ تراشیده شده‌اند و چنین به نظر می‌سد كه در گذشته، این حوض‌ها از آب و برف زمستانی پر می‌شده‌اند و مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند.
- بر روی دو صخره‌ای كه در سمت جنوبی قله و مشرف به پرتگاه قرار گرفته‌اند، دو كتیبه پهلوی ساسانی و چندین كتیبه به خط عربی اوایل اسلام دیده می‌شوند كه با وجودی كه بیش از 1300 سال از قدمت آن‌ها می‌‌گذرد و این سنگ‌نبشته‌ها در معرض باد و باران و تابش آفتاب بوده‌‌اند، بسیاری از آن‌ها سالم مانده و قابل خواندن هستند. سنگ‌نبشته‌های یكی از صخره‌ها به علت جنس سنگ، بهتر و سالم‌تر است. كتیبه بزرگ دیگری در بالای یكی از حوض‌ها بر سینه سنگی وجود دارد كه آسیب دیده و نوع نوشته آن مشخص نیست. به حدس می‌توان گفت كه این محل، قبل از اسلام، پرستشگاه بوده است.
- بر فراز قله، آثار دیوارهای دو قلعه به خوبی دیده می‌شود. آجرهای باقی‌مانده، زمانِ ساخت این دیوارها را به زمان بعد از ساسانیان می‌رسانند. از خرده سفال‌ها و كوزه‌های شكسته فراوانی كه در دامنه‌ این كوه دیده می‌شوند، می‌‌توان تشخیص داد كه دیوارها و بناهای بالای قلعه به دست مهاجمان ویران شده‌اند.
از دیگر آبادی‌های تاریخی استان می‌توان به موارد زیر اشاره كرد :
- روستای قبر كیخا از شهرستان سمیرم كه دارای یك قبرستان قدیمی منسوب به دوره صفویان است.
- روستای جزه از توابع شهرستان اصفهان كه دارای دو امام‌زاده و قلعه‌ای باستانی به نام عاد است.
- روستای دشتی كه از توابع شهرستان اصفهان است و آب و هوای خشك و معتدل دارد. این روستا چهار امام‌زاده دارد، و زاینده‌رود از شمال شرقی آن می‌‌گذرد.
- روستای جَندَق كه از توابع شهرستان نائین است و یكی از روستاهای قدیمی استان محسوب می‌شود. این روستا آب و هوای كویری و گرم و خشك دارد و دارای قلعه‌ای قدیمی و سه مسجد به نام‌های شبستان، بزرگ و درب بادگیر است.