رهیافت ها به سوی دموکراسی

برای دستیابی به مردم‌سالاری در جوامع بشری به لحاظ نظری و تجربه سه رهیافت به شرح زیر قابل شمارش و تامل می‌باشد:
۱) تاکید بر عوامل اجتماعی و اقتصادی (وجود طبقه متوسط، شهرنشین، سطح سواد، سطح درآمد سرانه و صنعتی شدن،...) دارد که «سیمور مارتین لیپست» مهم‌ترین نظریه‌پرداز این رهیافت است به‌گونه‌ای که توسعه اقتصادی و اجتماعی را اصلی‌ترین عامل ایجاد دموکراسی کارآمد می‌داند و استدلال می‌کند که دموکراسی نیاز به وجود یک طبقه متوسط قوی و مستقل دارد.
۲) نظریه‌‌پردازان بسیاری بر ایجاد اصلاحات در ساختار رسمی (حقوقی و سیاسی) تاکید دارند و معتقدند اصلاح نهادهای رسمی بر عملکرد سیاست و حکومت و اداره کشور تاثیر می‌گذارد. این دسته از نظریه‌پردازان بیشتر به چارچوب نهادی و حقوقی حکومت دموکراتیک بها و اهمیت می‌دهند و مدعی‌اند وجود یک چارچوب دموکراتیک مناسب همراه با رویه‌ها و تقنین‌های لازم خودبه‌خود عملکرد صحیح یک حکومت و توسعه اقتصادی و اجتماعی را به‌دنبال دارد.
۳) تاکید بر عوامل فرهنگی دارد و بر آن است که شرط لازم و اصلی کارایی یک حکومت دموکراتیک قبل از هر عامل دیگر وجود فرهنگ و زندگی مدنی و دموکراتیک است. «الکسیس دوتوکویل» وجود فرهنگ جمعی و تجلی آن یعنی وجود انجمن‌های داوطلبانه انبوه و تنوع مردمی را مهم‌ترین عامل موفقیت دموکراسی در آمریکا می‌داند و از این‌رو توسعه فرهنگی را رهیافت به سوی دموکراسی می‌داند.
حال با توجه به این رهیافت‌ها در ارتباط با شرایط ایران می‌توان در یک جمع‌بندی نتیجه گرفت که در حرکت جامعه ما به‌سوی مردم‌سالاری باید از همه «رهیافت‌ها به‌سوی دموکراسی» بهره برد و برنامه‌ای دربرگیرنده را طراحی کرد که همزمان بتواند به تقویت عوامل اقتصادی، اجتماعی، حقوقی و سیاسی و فرهنگی ممد دموکراسی در جامعه ما دامن زند و نیروهای دموکراسی‌خواه در این مسیر تکمیل‌کننده یگدیگر در عرصه عمل اجتماعی باشند.

علی مزروعی

منبع : روزنامه کارگزاران