کارون مجرای فاضلاب بسیار بزرگ کشور

اندازه‌گیری آلودگی بر مبنای میزان غلظت یک آلاینده در واحد حجم سنجیده می‌شود. اگر واحد حجم کمتر شود طبیعتا میزان آلایندگی بیشتر خواهد شد. این وضعیت در مورد رودخانه کارون و تمام رودخانه‌های ایران که دچار کم آبی هستند صدق می‌کند و در مورد رودخانه کارون واضح‌تر است چون این رودخانه سال گذشته دچار کم آبی بوده و حجم آب رودخانه به یک سوم تقلیل یافته است یعنی دو سوم حجم آب کم شده است که در نتیجه آن میزان غلظت ‌آلاینده‌ها در آب نسبت به زمانی که دبی کارون نرمال بوده، بیشتر شده است. این اولین عامل بود. ثانیا خیلی از آلاینده‌های آلی مانند فاضلاب‌هایی که وارد رودخانه می‌شوند بر اثر تجربه توسط میکروارگانیزم‌ها، ایجاد بوی بد می‌کنند تولید گازهایی مانند متان و SH۲ باعث می‌شود که محیط زیست اطراف رودخانه بوی تعفن بگیرد. مانند حالتی که برای شهر اهواز پیش‌ آمده و ماه‌هاست که ادامه دارد.
در مواردی بالا دست کناره‌های رودخانه بوی تعفن بسیار بدی می‌دهد و در خیلی از مناطقی که بستر رودخانه راکد و به اصطلاح ماندآبی است، رنگ آب سیاه و کدر شده و بوی تعفن و لجن تمام فضا را پر کرده است.میزان آلودگی آب رودخانه کارون در حال حاضر بسیار بالاست و به مرز هشدار رسیده است، البته آبی که برای آشامیدن برداشته می‌شود، تصفیه شده و از نظر میزان آلاینده‌های میکروبی استاندارد شده است، اما ذرات سنگین و آلاینده‌های خطرناکی مانند جیوه، کارنیوم و سرب که میزان آن در آب بسیار زیاد شده است، دیگر قابلیت تصفیه با روش‌های معمول را ندارند. حتی سموم کشاورزی بسیار خطرناکی در آب کارون مانند انواع حشره‌کش و آفت‌کش‌ها یافت می‌شود که وقتی سطح آب پائین می‌آید میزان آلودگی اینها بالا می‌رود. همچنین زمین‌های کشاورزی هم که در تمام طول مسیر کارون کشیده شده و به عنوان زه‌کش زمین‌ها عمل می‌کند، شیبشان به سمت رودخانه است و موجب می‌شود که مازاد آب‌های آبیاری کشاورزی وارد رودخانه شود و مواد مضر را وارد آب کارون می‌کند که به همین علت آب کارون برای شرب بسیار ناسالم و خطرناک شده است. به جز این عوامل ماهیانی درون رودخانه هستند که عمدتا به مصرف خوراکی می‌رسند، شیریت و نبی دوگونه از ماهی‌های خوراکی رودخانه کارون هستند که مصرف خوراکی بالاتری دارند.
این ماهی‌ها در نتیجه افزایش آلودگی، آلوده می‌شود که در طعم و کیفیت ماهی تاثیر می‌گذارد. همچنین میزان آ‌لاینده در بدن این ماهی‌ها زیاد است. چون آلودگی گوشت این ماهی‌های خوراکی از ماهی به بدن انسان منتقل می‌شود، از نظر بهداشتی نباید مصرف شوند. این معضل کارون است. در خیلی مناطق آب راکد و متعفن شده است مضافا تمام فاضلاب شهر اهواز و روستاهای مجاور، متجاوز از ۳۰۰، ۴۰۰ روستا، شهرهای اطراف کارون مانند خرمشهر، شوشتر، ملاثانی و... وارد کارون می‌شود. ورود فاضلاب‌های انسانی، صنعتی و حتی زباله‌هایی که مردم به داخل آب می‌اندازند، باعث شده تا کارون به مجرای فاضلاب بسیار بزرگی تبدیل شود. به همین علت دولت طرحی را تصویب کرده است تا آب مصرفی را از سرشاخه‌های بالایی کارون بیاورند. از پارسال که خشکسالی شروع شده و بستر رودخانه کارون بالا آمده، در حدود یک سال، کارون آلوده شده است.

دکتر سید محمدرضا فاطمی کارشناس مسائل آب و محیط زیست

منبع : روزنامه فرهنگ ‌آشتی