بیت‌العدل اعظم؛ بن‌بشت مشروعیت

ضعف سازمانی، به مثابۀ جلوۀ بارز ضعف اندیشه و سستی رفتار بهائیان، در بیت‌العدل انعکاس یافته است. بیت‌العدل، که سعی می‌کند همچون حزبی فراگیر عمل ‌نماید، فاقد انسجام سازمانی و ارتباطات لازم میان اعضای خویش است. مقالۀ حاضر ضعف این جریان انحرافی، و تضادها و پرسش‌های ناشی از آن برای بهائیت را بررسی نموده است.
سازمان اداری بهائیان که شوقی افندی آن را «نظم اداری امرالله» نامیده، زیر نظر مرکز اداری و روحانی بهائیان موسوم به «بیت‏العدل اعظم الهی» اداره می‏شود که در شهر حیفا (واقع در فلسطین اشغالی) قرار دارد.
عباس افندی (عبدالبهاء)، دومین رهبر بهائیت، در «الواح وصایا»، که به منشور و میثاق جامعۀ بهائیان شهرت دارد، سازمان رهبری و اداری بهائیان را بر دو رکن ــ «ولی امر» و «بیت‏العدل» ــ بنیان نهاده و ضمن برشمردن حوزۀ اختیارات هر کدام، اعضای سازمان بیت‏العدل، ایادی امرالله و همۀ آحاد بهائیان را به تبعیت از دستورات ولی امرالله فرا‏خوانده است. او ولی‏امر را به عنوان عضو ارشد و ریاست دائمی و عزل‌ناشدنی بیت‏العدل منصوب کرده، و اختیارات گسترده‏ای، نظیر اخراج یا تنبیه اعضای خطاکار بیت‏العدل، برای وی برشمرده است.
بر اساس منشور بهائیان، که عباس افندی آن را در قالب «الواح وصایا» تدوین کرده است، ولی‏امر موجود باید ولی‏امر بعد از خود را معرفی و تعیین کند و سازمان اداری بهائیان در همۀ اعصار باید تحت اشراف و نظارت عالیۀ ولی‏امر اداره شود. با وجود این، از زمان فوت شوقی افندی (سومین پیشوا و اولین ولی امر سازمان بهائیت) تا کنون نزدیک به پنجاه سال است که تشکیلات موسوم به بیت‏العدل، برخلاف منشور و دستورات عبدالبها، جایگاه ولی‏امر را از سازمان اداری بهائیان حذف نموده است و به تنهایی و بی‏حضور ولی‏امر، مدیریت جامعۀ بهائیان را بر عهده دارد و بدین‏سان، سازمان بهائیت را با بحران مشروعیت مواجه ساخته است.
● نحوه تشکیل بیت‌العدل
عنوان بیت‏العدل، اول بار توسط حسینعلی بهاء در کتاب «اقدس» به کار رفت. بر اساس نظر وی، در هر شهر و محله‏ای که حداقل نُه تن بهائی در آنجا ساکن باشند، تشکیل بیت‏العدل واجب است. عباس افندی (جانشین بهاء) به دنبال مسافرت به کشورهای اروپایی و امریکایی، دایرۀ تشکیلاتی بیت‏العدل را بسیار فراتر از آن چیزی که بهاء پیش‏بینی کرده بود، گسترش داد و آن را رکن و مرکز تشریع (یکی از دو رکن و مرکز اصلی سازمان بهائیت) تلقی نمود. رهبری سازمان به عنوان ولی ‏امرالله (رکن اول) مرکز تبیین، و تشکیلات بیت‏العدل (به عنوان رکن دیگر) مرکز تشریع نامیده شد.
پس از عباس افندی به دلایلی همچون ناتوانی و ضعف شخصیتی شوقی افندی، بنیان‌های تهی و سستِ مرام بهائیت، بی‏رغبتی مردم برای گرایش به این مسلک (به‌رغم تبلیغات بسیار گسترده و فراگیر آن)، ریزش تعداد بسیاری از پیروان، و از همه مهم‌تر تجارب مثبت نودینان امریکایی در امر سازمان‌دهی فرقه‏های به ظاهر دینی، و تأکید و توصیۀ دسته‌ای از حکام دولت غاصب اسرائیل بر تأسیس هرچه سریع‏تر بیت‏العدل، سیر شکل‏گیری بیت‏العدل در دورۀ شوقی شدت بیشتری به خود گرفت و بر همین اساس «هیأت بین‏المللی بهائی» (جنین بیت‏العدل) تشکیل، و میسن ریمی امریکایی توسط شوقی به ریاست آن منصوب شد.
شوقی در ۱۹۵۷.م/۱۳۳۶.ش به طور مشکوکی در لندن فوت کرد. هم‌زمان با مرگ مشکوک وی و به‌‏رغم وجود و ادامۀ فعالیت هیأت بین‏المللی بهائی، خانم روحیه ماکسول (بیوۀ شوقی) بدون کمترین توجه به هیأت منصوب شوقی، عملاً مدیریت تشکیلات بهائیت را به عهده گرفت. ماکسول ابتدا هیأتی سه نفره را (متشکل از خود، جان فرابی و حسن موقر بالیوزی) تشکیل داد، سپس هیأت بین‏المللی بهائی را، که در زمان حیات شوقی برای استقرار بیت‏العدل تأسیس شده و میسن ریمی ریاستش را بر عهده داشت، ملغی اعلام کرد. هیأت سه نفره در گام بعدی، اعضای ایادی امرالله را از سراسر جهان دعوت نمود و با حضور آن‌ها (که ۲۷ تن بودند) هیأت نُه نفره‏ای از ایادی به عنوان «هیأت ایادی امرالله مقیم ارض اقدس» انتخاب شد. هم‌زمان با این امر، میسن ریمی (منصوب شوقی) از جمع ایادی امرالله طرد، و به بهائیان مقیم کشورهای جهان نیز اعلان شد که از هرگونه تماس با او و طرفدارانش خودداری کنند. محفل ملی بهائیت در فرانسه نیز، که از طرفداران میسن ریمی تشکیل می‏شد، منحل گشت و سایر حامیانش از عضویت سازمان بهائیت اخراج شدند.
هیأت ایادی امرالله مقیم ارض اقدس به مدت شش سال (۱۹۵۷ــ۱۹۶۳.م) ادارۀ تشکیلات بهائیت را بر عهده داشت و طی این مدت، تعداد محافل ملی از نٌه به ۵۶ محفل افزایش یافت. سرانجام در ۱۹۶۳ (۱۳۴۲.ش) با حضور نمایندگان ۵۶ محفل ملی، نخستین انتخابات بیت‏العدل برگزار و طی آن سه ایرانی، چهار امریکایی، یک انگلیسی و یک ایرلندی، جمعاً نُه نفر به عنوان اعضای بیت‏العدل انتخاب شدند.
بر اساس قانون اساسی بیت‏العدل، اعضای آن هر پنج سال یک بار با حضور نمایندگان محافل ملی کشورها و اجتماع آن‌ها در قالب «انجمن شورای بین‏المللی بهائی»، با رأی اکثریت این شورا انتخاب می‏شوند و تاکنون طی سال‌های ۱۹۶۳ــ۲۰۰۳.م نُه دورۀ انتخاب بیت‏العدل برگزار شده است. اختیارات و وظایف بیت‏العدل نسبت به جوامع و آحاد بهائی، نامحدود و فاقد هر نوع قید و شرط است، همچنان که تسلیم بودن جوامع و آحاد بهائی در قبال اوامر و تصمیمات بیت‏العدل نیز مطلق و فاقد قید و شرط می‏باشد.
بیت‏العدل به لحاظ ساختار، دارای واحدهای سازمانی گسترده‏ای است که از طریق این واحدها، تمامی عرصه‏های فردی و اجتماعی بهائیان جهان را پوشش می‏دهد. در واقع، ساختار بیت‏العدل همانند ساختار حزبی فراگیر است که اعضای آن، خود را در هر حال ملزم به رعایت اصول حاکم بر حزب می‌دانند و هر کدام از اعضا در یک یا چند واحد سازمانی حزب مشغول فعالیت‌اند. به علاوه، تمامی بهائیان باید طیّ تشریفات خاصی، به عضویت سازمان بهائیت درآیند و کسانی که این تشریفات را رعایت، و تعرفۀ عضویت در سازمان بیت‏العدل را تکمیل نکنند، بهائی شناخته نمی‌شوند و از مزایای حزبی و حمایت‌های سازمانی محروم خواهند بود.[۱]
درخور ذکر است که پس از مرگ شوقی، جمعی از بهائیان که بر لزوم حضور و استمرار ولایت امر باور داشتند، یکی از ایادی امر به نام چارلز میسن ریمی را (که شوقی او را به ریاست هیأت بین‏المللی بهائی منصوب کرده بود) به عنوان ولی‏امر دوم خود برگزیدند. میسن ریمی در ۱۹۷۴.م مرد و پس از وی جوئل مارانژلا به عنوان ولی‏امر سوم و در حال حاضر نیز نصرت‏الله بهره‏مند در جایگاه ولی‏امر چهارم قرار دارد. مقرّ اصلی طرفداران میسن ریمی فعلاً در کشور استرالیاست. این گروه، که خود را بهائیان راستین می‏خوانند، تحت عنوان بهائیان ارتودکس در کشورهای مختلف از جمله امریکا، هند، استرالیا، و کانادا فعال، و دارای مراکز تبلیغی و محافل تشکیلاتی می‏باشند.
● بحران ناشی از خلأ وجود ولی‏امر
طبق دستور رهبران بهائیت، مدیریت جامعۀ بهائیان بر عهدۀ ولایت امر (سازمان تبیین) و تشکیلات بیت‏العدل (سازمان تشریع) می‌باشد. از منظر شوقی افندی، اولین ولی‏امر بهائیان، «این نظم بدیع ــ سازمان مدیریت بهائیان ــ بر دو رکن استوار است رکن اول و اعظم رکن ولایت الهیه است که مصدر تبیین است ــ سازمان تبیین ــ و رکن ثانی بیت‏العدل اعظم الهی ــ سازمان تشریع ــ که مرجع تشریع است.»[۲]
بر اساس این نگرش، سازمان‌های تبیین و تشریع باید در کنار هم وظایف محول‌شده را انجام دهند و هیچ یک نمی‏تواند جانشین دیگری گردد و در حوزۀ وظایف دیگری مداخله کند و «انفصال رکنین نظم بدیع نیز از یکدیگر ممتنع و محال است»[۳] و ثبات، دوام و استقرار جامعۀ بهائی ناشی از وجود ولایت امر می‌باشد و «هرگاه ولایت امر ــ سازمان تبیین ــ از نظم بدیع حضرت بهاءالله ــ سازمان تشریع ــ منتزع شود، اساس این نظم، متزلزل و الی‏الابد محروم از اصل توارثی می‏گردد.»[۴]
در این چارچوب که رهبران بهائیت آن را ترسیم کرده‌اند، هیچ فردی حق اعتراض و اظهارنظر ندارد و همۀ بهائیان مکلّف‌اند در مسیر تعیین‌شده حرکت نمایند. «...و جمیع افنان و ایادی و احبای الهی باید اطاعت او نمایند و توجه به او کنند... . این کلمات را مبادا کسی تأویل نماید و مانند بعد از صعود، هر ناقض ناکسی بهانه‏ای کند و عَلَم مخالفت برافرازد و خودرأیی کند و باب اجتهاد باز نماید، نفسی را حق رأیی و اعتقاد مخصوصی نه. باید کل، اقتباس از مرکز امر ــ ولی‏امر ــ و بیت عدل نمایند و ماعَداهُما کل مخالف فی ضلال مبین.»[۵]
بر اساس نوشتۀ رهبران بهائیت، سامان‏یابی، همبستگی درونی و نیز تأمین مصالح جامعۀ بهائی در سایۀ توافق، استمرار و تداوم همکاری نهاد ولی‏امر و سازمان بیت‏العدل محقق می‏شود. این دو باید در حوزۀ اختیارات دیگری مداخله و همدیگر را تضعیف نکنند و «چون این دو مؤسسه ــ سازمان تبیین و سازمان تشریع ــ لاینقسم متفقاً به اجرای وظایف پردازند، امور تمشیت پذیرد و اقدامات جامعه مرتبط گردد و مصالح امرالله ترویج یابد.»[۶] بر همین اساس، سازمان‌های یادشده «هیچ‏یک نمی‏توانند به حدود مقدسۀ دیگری تجاوز نماید و هرگز نیز تعدی نخواهد نمود. هیچ‏یک درصدد تضعیف سلطه و اختیارات منصوصه مسلمه دیگری، که از طرف خداوند عنایت گشته است، بر نخواهد آمد»[۷] و هر مؤسسه‏ای که بر خلاف منشور بهائیان ــ الواح وصایا ــ ایجاد گردد، ولو نام بیت‏العدل اعظم الهی بر خود نهد، درخور اعتنا نیست و فاقد مشروعیت است: «... هر هیأتی که به نظام الهی و بر حسب تعلیمات و اصول و شرایط سماویه، که در صحف الهیه مشروحاً مثبوت و مسطور است، کاملاً کماینبغی و یلیق لهذا المقام الرفیع و المرکز المنیع انتخاب و تشکیل نشود آن هیأت از اعتبار اصلی و رتبۀ روحانی ساقط، و از حق تشریع و وضع احکام و سنن و قوانین غیرمنصوصه ممنوع، و از اشرف اَسنی‏ و قوه مطلقۀ علیا محروم» است.[۸]
چنان‌که اشاره شد، طبق نظر بنیان‌گذاران بهائیت، ولی‏امر، علاوه بر آنکه رکن اول و اعظم سازمان مدیریت بهائیان است، عضو ارشد و ریاست دائمی و عزل‌ناشدنی تشکیلات بیت‏العدل ــ سازمان تبیین ــ نیز هست. عباس افندی به موجب آنچه در الواح وصایا آمده، ولی‏امر را به عنوان ریاست همیشگی بیت‏العدل ــ سازمان تبیین ــ انتخاب، و ضمن تأکید بر لزوم تبعیت بهائیان در همۀ اعصار از دستورات ولی‏امر تصریح کرده است که «...ولی‏امرالله رئیس مقدس این مجلس و عضو اعظم ممتاز لاینعزل» است[۹] و «جمیع اغصان و افنان و ایادی امرالله باید کمال اطاعت و تمکین و انقیاد و توجه و خضوع و خشوع را به ولی‏امرالله داشته باشد.»[۱۰] افزون بر این، تشخیص تصمیمات غلط بیت‏العدل، و منطبق ساختن این تصمیمات با منصوصات رهبران بهائیت بر عهدۀ ولی‏امر است. به نوشتۀ کتاب دور بهائی، «هر چند ولی‏امرالله رئیس لاینعزل این مجلس فخیم ــ بیت‏العدل ــ است... و لکن هرگاه تصمیمی را وجداناً مباین با روح آیات منزله تشخیص دهد باید ابرام و تأکید در تجدیدنظر آن نماید.»
بنابراین، طبق دستورات دومین رهبر بهائیان ــ عباس افندی ــ اعضای سازمان بیت‏العدل، ایادی امرالله، رجال مؤثر بهائی، و همۀ آحاد بهائیان باید در برابر ولی‏امرالله خاضع، و مطیع دستورات و فرمان‌های وی باشند و بر اساس همین اختیارات گسترده است که او می‏تواند نسبت به تنبیه یا اخراج اعضای خطاکار بیت‏العدل اقدام نماید و «چنانچه عضوی از اعضا ــ بیت‏العدل ــ گناهی ارتکاب نماید که در حق عموم ضرری حاصل شود، ولی‏امرالله صلاحیت اخراج او را دارد.»[۱۱] بر اساس همین نگاه است که ولی‏امر به عنوان مهم‏ترین کانون این جماعت، مسئولیت دریافت و توزیع اموال عمومی بهائیان را نیز برعهده دارد و «...حقوق‏الله راجع ولی‏امرالله است تا در نشر نفحات‏الله و ارتفاع کلمه‌الله و اعمال خیریه و منافع عمومیه صرف گردد.»[۱۲]
همچنین، طبق دستورات رهبران بهائی، وجود مُبیّن (یعنی تبیین و تفسیرکننده متون مقدس بهائیان) برای تبیین و تفسیر متون بهائی در همۀ اعصار، از منصوصات و تصریحات انکارناپذیر است و این وظیفه در طی زمان از ولی‏امر موجود به ولی‏امر بعدی منتقل می‏گردد و هیچ نهاد و سازمان دیگری حق تفسیر، توجیه و تبیین متون را ندارد. شوقی افندی در کتاب «دور بهائی» از قول عبدالبها در خصوص اهم وظایف ولی‏امر گفته است: «اوست مبیّن آیات‌الله» و عبدالبهاء نیز تصریح کرده است: «ای احبای الهی، صریح کتاب این است که اگر دو نفس در مسائل الهیه جدال و بحث نمایند و اختلاف و منازعه نمایند هر دو باطل‌اند... اگر اندک معارضه‏ای به میان آید، سکوت کنند و حقیقت حال را از مبیّن ــ ولی‏امر ــ سؤال کنند.»[۱۳] عبدالبها در این فراز از سخن خود، ولی‏امر را علاوه بر تبیین‏کنندۀ امر الله در کرسی رافع اختلافات و منازعات بهائیان نشانده و همۀ آحاد بهائیان را به تبعیت از وی فرا خوانده است و اینکه: «...ولی‏امر حاضر و ولاه امر در مستقبل ایام باید با اقوال و اعمال خود کاملاً به حقیقت این اصل مهم آیین نازنین ما شهادت دهند و با روش و سلوک خود حقیقت این اصل را بر اساس متین استوار سازند.»[۱۴]
ولی‏امر، از نظر نصوص بهائی، نماد وحدت و همدلی جامعۀ بهائیت است و بدون آن، بهائیان از هدایت و فیض معنوی محروم می‏گردند، و «بدون این مؤسسه ــ و ولی‏امرالله ــ وحدت و اساس در خطر افتد و بنیانش متزلزل گردد و از منزلتش بکاهد و از واسطۀ فیضی که بر عواقب امور طی دهور احاطه دارد بالنده بی‏نصیب ماند و هدایتی که جهت تعیین حدود و وظایف منتخبین ضروری است، سلب شود.»[۱۵]
توجه به این نکته لازم است که مطابق تعالیم بهائی، بیت‏العدل نمی‏تواند وظایف ولی‏امر را انجام دهد، همچنان که ولی‏امر نمی‏تواند وظایف بیت‏العدل را انجام دهد و این دو سازمان به طور مستقل و هر یک با شرح وظایف معین، جامعۀ بهائی را اداره می‏کنند و «قدرت و اختیارات و حقوق و امتیازات این دو مؤسسه هیچ‏یک با یکدیگر متناقض نیست و به هیچ‏وجه از مقام اهمیت دیگری نمی‏کاهد.»[۱۶]
این در حالی است که در حال حاضر تشکیلات، بدون توجه به دستورات صریح رهبران خود، رکن اول و اعظم سازمان اداری بهائیان ــ ولی‏امر ــ را حذف نموده است و به تنهایی بر کرسی مدیریت جامعۀ بهائی یکه‏تازی می‏کند!
بنابراین با توجه به اینکه اختیارات هر دو سازمان (سازمان ولی‏امر و سازمان بیت‏العدل) را به صورت شفاف رهبران بهائیان تعریف و تعیین کرده و بر مداخله‌نکردن هر سازمان در حوزۀ وظایف دیگری تأکید فراوان نموده‌اند، هیچ‏یک از سازمان‌های یادشده بدون وجود سازمان دیگر و به تنهایی نمی‌تواند جماعت بهائیان را اداره کند و در این صورت موضوعیت و مشروعیت خود را از دست می‏دهد و نمی‏تواند وظایف و رسالت خود را تحقق بخشد. مضافاً اینکه هیچ‏یک از این سازمان‌ها نمی‏توانند در جایگاه سازمان دیگر قرار گیرند و وظایف و رسالت آن را انجام دهند.
از منظری دیگر، با عنایت به اینکه در نظامنامۀ اداری بهائیان، ولی‏امر، عضو ارشد و ریاست دائمی بیت‏العدل خواهد بود، در صورتی که با تسامح یا بر اساس مصالح و ضرورت‌هایی ناگزیر از قرار گرفتن یکی از سازمانهای یادشده در جایگاه دیگری باشد، این سازمان ولی‏امر است که می‏تواند متناسب با جایگاه خود، در جایگاه بیت‏العدل قرار گیرد و در غیاب بیت‏العدل وظایف آن را تحقق بخشد، ولی سازمان بیت‏العدل با هیچ فرضی نمی‏تواند به جای سازمان ولی‏امر قرار گیرد؛ اتفاقی که در حال حاضر سازمان بهائیان را دچار بحران فزاینده نموده و این جماعت را با معمایی لاینحل مواجه ساخته است.
علاوه بر نصوص و دستورات یادشده، در ده‌ها نوشتۀ دیگر از رهبران بهائیت تأکید شده که ولی‏امر، رکن اعظم و اول سازمان مدیریت بهائیان و رئیس و عضو ارشد بیت‏العدل است و تبعیت همۀ آحاد و رجال بهائی از وی واجب می‏باشد، اساس سازمان مدیریت بهائیان بدون ولی‏امر متزلزل می‏گردد، سازمان بیت‏العدل فقط با ریاست و حضور ولی‏امر معنا و موضوعیت می‌یابد و بدون وجود و حضور ولی‏امر فاقد مشروعیت می‏باشد؛ اتفاقی که قریب نیم قرن در سازمان مدیریت بهائیان رخ داده، جامعۀ بهائیان را با مشکل اساسی و بنیادی دچار ساخته، ریزش جماعت زیادی از سازمان بهائیت را موجب گردیده، پرسش‌های بسیاری را متوجه سازمان بیت‏العدل نموده و این سازمان را به آشفته‏گویی و تناقض‏گویی وادار ساخته است.
با توجه به توضیحات فوق، حذف سازمان ولایت امر از سازمان مدیریت بهائیان و قرار دادن تشکیلات بیت‏العدل به جای ولی‏امر، در تعارض آشکار با دستورات و نوشته‏های بنیان‌گذاران بهائی قرار دارد، زیرا به پیامدهای مهم و سوء زیر (از نظرگاه بهائیت) می‏انجامد: ۱ــ حذف ستون و رکن اول و اعظم سازمان مدیریت بهائیان؛ ۲ــ حذف تکیه‏گاهی که مانع تزلزل جامعه بهائیت می‏شود؛ ۳ــ حذف وجودی که بهائیان معتقدند به موجب وجود و حضور او کسب فیض می‏کنند؛ ۴ــ حذف عضو ارشد و ریاست دائمی بیت‏العدل؛ ۵ــ حذف مقامی که ناظر بر تصمیمات و اعمال اعضای بیت‌العدل می‌باشد و قرار است از تصمیمات غلط بیت‏العدل جلوگیری کند و به وسیلۀ آن، افراد خاطی در سازمان بیت‏العدل تنبیه یا اخراج شوند؛ ۶ــ حذف مرجع کل جامعۀ بهائیان؛ ۷ــ حذف تنها مرجع مشروع (از دیدگاه بهائیت) برای دریافت و توزیع پول‌هایی که بهائیان (به عنوان حقوق‌الله) به تشکیلات می‏پردازند؛ ۸ــ حذف مقامی که رسماً تبیین متون و نوشته‏های رهبران بهائی را برعهده دارد، و حذف... .
● پرسش‌های بی‏جواب
این تناقض و دوگانگی در رفتار و نظر کارگزاران بهائی، پرسش‌های متعددی را فراروی آنان قرار می‏دهد که باید برای پیروان این مسلک پاسخگو باشند. از جمله:
۱) شوقی در کتاب «دور بهائی» گفته است: «با حذف مؤسسۀ ولایت‏امر، نظم جهانی حضرت بهاءالله تحریف شده و برای همیشه از آن اصل موروثی، که طبق نص حضرت عبدالبها همیشه مورد حمایت قانون الهی بوده است، محروم می‏گردد.» بدین‌ترتیب آیا بیت‏العدل از طریق حذف ولایت امر، بزرگ‏ترین تحریف و انحراف را در مسلک بهائیت ایجاد ننموده و جامعۀ بهائیان را برای همیشه از اصل موروثی مورد نظر شوقی افندی محروم نساخته است؟
۲) با توجه به تأکید شوقی افندی مبنی بر اینکه «هرگاه ولایت امر از نظم بدیع حضرت بهاءالله منتزع شود، اساس این نظم متزلزل گردد. بدون این مؤسسه وحدت امرالله در خطر افتد و بنیانش متزلزل»، آیا مؤسسۀ ولایت امر امروز وجود خارجی دارد و نبود آن بنیان جامعۀ بهائی را متزلزل نمی‏سازد؟
۳) نصوص و دستورات متعدد بر ضرورت وجود و حضور ولی‏امر در میان جامعۀ بهائی چگونه نادیده گرفته شده است؟
۴) چگونه سازمان بیت‏العدل به خود اجازه داده که مهم‏ترین سند و منشور اداری بهائیان ــ الواح وصایا ــ را که موجودیت خود را از آن کسب کرده است، به دور اندازد و به مفاد آن کوچک‏ترین وقعی ننهد؟
۵) آیا آیین بهائیت مطابق نگرش بنیان‌گذاران بهائی، بدون وجود و حضور ولی‏امرالله ارزش و مشروعیتی دارد؟
۶) ولی‏امر (رکن اول و اعظم سازمان بهائیت) در حال حاضر کیست؟
۷) آیا رکن دوم سازمان بهائیت (بیت‏العدل)، بنا به دیدگاه رهبران بهائی، بدون رکن اول و اعظم (ولی‏امرالله) اعتبار و مشروعیتی دارد؟
۸) وظیفۀ تطبیق برنامه‏های بیت‏العدل با تعالیم بهائیت چگونه و به دست چه مرجعی انجام شود؟
۹) چه مرجعی به تخلفات بیت‏العدل از تعالیم بهائیت رسیدگی می‏کند؟
۱۰) عضو ارشد و رئیس دائمی بیت‏العدل در حال حاضر چه کسی است؟
۱۱) مرجع مشروع برای دریافت و توزیع پول‌هایی که بهائیان به تشکیلات می‏پردازند کیست؟
۱۲) تبیین متون و نوشته‏های رهبران بهائی به دست چه مرجعی انجام می‌شود؟
۱۳) دورۀ شش‌سالۀ پس از فوت شوقی، که جامعه بهائی بدون ولی‏امر و بیت‏العدل بوده است، بر اساس تعالیم بهائیت چگونه توجیه می‏گردد؟
۱۴) خانم روحیه ماکسول به دستور چه کسی و بر اساس کدام اختیارات بلادرنگ، پس از فوت شوقی افندی، هیأت بین‏المللی بهائی را، که شوقی افندی آن را تأسیس کرده بود، منحل نمود و گروه دیگری را به جای آن قرار داد.
۱۵ــ میسن ریمی، عضو هیأت بین‏المللی بهائی، که شوقی افندی او را به ریاست این هیأت منصوب کرده بود، به دستور چه کسی و بر اساس کدام اختیارات از مقام خود عزل، و از جامعۀ بهائیان طرد گردید؟
۱۶) آیا جامعۀ بهائیان را گریزی از این تناقض هست که تشکیلات بیت‏العدل از یک‌سو فلسفه و ضرورت وجودی خود را به سخنان حسینعلی نوری ــ بهاءالله ــ و عباس افندی مستند سازد و در همان حال دستورات موکد آن‌ها در خصوص ضرورت حضور و استمرار ولی‏امر را در رأس جامعۀ بهائیان نادیده انگارد؟
اگر رهبران و هادیان بیت‏العدل ذره‏ای به مطالبی که در باب مقام و مرتبۀ رهبران بهائیت منتشر می‏کنند، اعتقاد داشتند، بسیار بدیهی می‏نمود که وضع کنونی را برنمی‏تافتند، اما آنان هیچ وقعی به آرزوهای خانوادۀ میرزا حسینعلی ننهاده‌اند و درحالی‌که بر اساس اظهارات عبدالبهاء در نبود فردی از خانوادۀ میرزا حسینعلی در رأس بهائیت، برای بیت‏العدل هیچ اعتباری منظور نمی‌شود و از مقام عصمت ادعایی نیز ساقط می‏گردد، هم‏اکنون بیت‏العدل به تنهایی جامعۀ بهائیان را رهبری می‏کند.
بیت‏العدل در مقام پاسخگویی به این پرسش، نسبت به رفتار شوقی افندی نیز به نوعی تعریض کرده و گفته است: «حضرت شوقی افندی طی ۳۶ سال ولایت بدون وجود بیت‏العدل اعظم به انجام وظیفه می‏پرداختند، اینک بیت‏العدل اعظم باید بدون ولی‏امر فعالیت کند»! ناگفته پیداست که معنای روشن چنین سخنی، همانا تلافی رفتار نامقبول شوقی افندی در گذشته می‏باشد.
بیت‏العدل، همچنین، از پیروان بهائیت درخواست کرده است در مواجهه با چنین سؤالاتی، ایمان خود را تقویت کنند و به همۀ تعالیم بهائیت یقین داشته باشند تا از انحراف مصون مانند، آنگاه خواهند فهمید که هیچ تناقضی در تعالیم بهائی نیست و «در این زمینه یاران باید اهمیت سلامت فکری و فروتنی را دریابند.... باید از توجهات مصلحت‏آمیز دربارۀ حقایق ضروریه بر حذر بود و از این قبیل کبر و غرور فکری قطعاً اجتناب نمود»!
در هر حال، هادیان بیت‏العدل و مدعیان مسلک بهائیت باید تکلیف خود را با این تناقض روشن سازند و به استناد متون رهبران خویش، به این پرسش‌ها و ده‌ها پرسش مشابۀ دیگر پاسخ گویند و تودۀ بهائیان را از باتلاق تناقض‌ها و آشفتگی‌های موجود نجات دهند.
● تعیین‌نشدن جانشین ولی‏امر توسط شوقی افندی
بر اساس متون منسوب به رهبران بهائی، ولی‏امر موجود باید ولی‏امر پس از خود را معرفی و تعیین کند. عباس افندی ــ دومین رهبر بهائیان ــ در «الواح وصایا» با صراحت بر این امر تأکید ورزیده است که «ای احبای الهی ولی‏امر از زمان حیات خویش من هو بعده را تعیین نماید تا بعد از صعودش اختلاف حاصل نگردد.»[۱۷] عقیم بودن یا مانع دیگری‏ نیز نمی‏تواند باعث شود ولی‏امر بعدی تعیین نگردد، چه آنکه طبق دستور عباس افندی در «الواح وصایا»، اگر فرزند ذکور ولی‏امر، شایستۀ خلافت و جانشینی نباشد باید غصن و فرد دیگری به عنوان محور وحدت، مانع از فروپاشی جامعۀ بهائیان گردد.
این نکته بسی حائز اهمیت است که بر اساس پیش‏بینی رهبران بهائی، سلسلۀ ولایت امر در جامعۀ بهائیان تا ۲۴ نفر استمرار می‏یابد. عباس افندی در تفسیر مکاشفات یوحنا، ضمن مقایسۀ مسلک بهائیت با ادیان آسمانی یهود، مسیحیت و اسلام، و ادعای برتری مسلک بهائیت بر این ادیان، تصریح کرده است: «...در هر دوره، اوصیا و اصفیا دوازده نفر بودند: در ایام حضرت یعقوب دوازده پسر بودند و در ایام حضرت موسی دوازده نقیب رؤسای اسباط بودند و در ایام حضرت مسیح دوازده حواری بودند و در ایام حضرت محمد دوازده امام بودند، و لکن در این حضور اعظم، ۲۴ نفر هستند، دو برابر جمیع، زیرا عظمت این ظهور این چنین اقتضا نماید.»[۱۸]
به‌‏رغم جایگاه ممتاز و اختیارات گسترده‏ای که در کلام رهبران بهائیت برای ولی‏امر تعریف گشته و بر همین اساس بر ضرورت حضور و استمرار سلسلۀ ولایت امر فراوان تأکید شده و ولی‏امر موجود به تعیین و انتخاب ولی‏امر پس از خود مکلف گردیده است، شوق افندی به دستور اجداد و بزرگان خود توجهی ننمود و مطابق نظر بیت‏العدلی‌ها، ولی‏امر پس از خود را انتخاب نکرد و بدین‏ترتیب، جامعۀ بهائیان را از واسطۀ فیضی که خود برای آن‌ها قرار داده بود محروم ساخت.
معین نشدن ولی‏امر بعدی توسط شوقی افندی، نقض صریح منشور اداری، دستورات و نصوص کارگزاران بهائی، و گواه روشنی است بر آشفتگی در مسلک بهائیت. بی‏توجهی و غفلت شوقی از تعیین ولی‏امر پس از خود، درواقع غفلت از تعیین عضو ارشد و رئیس دائمی سازمان بیت‏العدل، بی‏توجهی نسبت به تعیین و انتخاب مرجع کل جامعۀ بهائیان، غفلت از تعیین ستون و رکن اول و اعظم سازمان مدیریت بهائیان، غفلت از تعیین تکیه‌گاهی که مانع تزلزل جامعۀ بهائیت می‏گردد، غفلت از تعیین وجودی که بهائیان به موجب وجود و حضور او کسب فیض می‏نمایند، غفلت از تعیین مقامی که از تصمیمات نادرست بیت‏العدل جلوگیری می‌کند و افراد خاطی در سازمان بیت‏العدل را تنبیه یا اخراج می‌نماید، غفلت از تعیین تنها مرجع صالح دریافت و توزیع حقوق‌الله بهائیان، غفلت از تعیین مقام مبیّن متون و نوشته‏های رهبران بهائی و... است.
● جمع‌بندی:
۱) اگر بپذیریم که شوقی افندی وصیتی نداشته و ولی‏امر پس از خود را تعیین نکرده است؛ این پرسش به جد مطرح می‏شود که چرا و چگونه شوقی به دستورات اکید پدر بزرگش (عباس افندی) و در واقع به مهم‏ترین سند نظم اداری بهائیان (الواح وصایا) عمل نکرده است؟
۲) اگر مرام میسن ریمی امریکایی را بپذیریم که شوقی افندی دارای وصیّت‏نامه بوده و به موجب وصیّت‏نامه‏اش، میسن ریمی ولی امر دوم بهائیان انتخاب شده، در این صورت وجود سازمان بیت‏العدل فعلی، که قریب پنجاه سال است به تنهایی، رهبری بهائیان جهان را به عهده دارد، چگونه توجیه‌پذیر است؟! و آیا در این فرض، مشروعیتی برای بیت‏العدل کنونی تصور کردنی می‏باشد؟!
۳) با توجه به تأکید عباس افندی بر اینکه «اگر بهائیان دو فرقه شوند و هر یک بیت‏العدلی بنا کنند و مخالفت یکدیگر نمایند هر دو باطل است»،[۱۹] تکلیف بهائیان موجود چیست؟ اگر این سازمان، موجودیت و مشروعیتش را از رهبران خود می‏گیرد، طبق دستور صریح عبدالبها، سازمان بهائیت به دلیل انشعابات و اختلافات موجود، مشروعیتش را از دست داده و در تاریکخانۀ بطلان سکنا گزیده است.
۴) آیا اقدام نکردن شوقی افندی به تعیین جانشین خود و معرفی ولی‏امر بعدی، گواه اعتقاد نداشتن وی به جایگاهی که خود و سایر رهبران بهائی به گزاف برای ولی‏امر تعیین کرده‏اند، نیست؟!
۵) آیا وجود تناقضات بی‌شمار در بین گفتار و کردار رهبران بهائیت، تحریف و نوسازی پیاپی متون و نوشته‏های رهبران اولیه،[۲۰] انشعابات متعدد در تمامی ادوار بهائیت و...، همه و همه بیانگر این حقیقت نیست که اساساً در بین کارگزاران و سیاستمداران تراز اول بهائیت، کوچک‏ترین نشانه‏ای از ایمان و اعتقاد مشاهده نمی‏شود و...؟
به‌راستی اگر شوقی افندی ــ اولین ولی‏امر بهائیان ــ به سخنان خود و بنیادگذاران مسلک بهائیت وقعی ننهاده است، آیا سرسپردگی و دلدادگی افراد بهائی به او و دیگر کارگزاران بهائیت، جز فرورفتن در باتلاق انحطاط و ظلمت جهل و تعصب، و محروم ساختن خویش از معنویت و درک حقیقت، و فاصله گرفتن از عقلانیت، توجیه دیگری دارد؟!

سید علی اسماعیلی‏ پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی.
[۱]ــ واحدهای سازمانی بیت‏العدل از دارالتبلیغ بین‏المللی شروع، و به هیأتها و لجنه‏های محلی ختم می‏گردد. بالاترین مرجع تصمیم‏گیری بیت‏العدل، دارالتبلیغ بین‏المللی است، علاوه بر دارالتبلیغ، واحدهای: روابط عمومی، دارالآثار، هیأت مهاجرین، دفتر بین‏المللی بهائی، دارالآثار جامعۀ بین‏المللی بهائی، با شرح وظایف مخصوص مستقیماً زیر نظر بیت‏العدل ادای وظیفه می‏کنند. هیأت مشاورین قاره‏ای، به عنوان یکی از واحدهای وابسته به دارالتبلیغ بین‏المللی، در قالب قاره‏های آسیا، اروپا، امریکا، افریقا و اقیانوسیه، از طریق هیأتهای معاونت خود، مدیریت محافل ملی کشورها را بر عهده دارد. این هیأتها، علاوه بر مدیریت محافل ملی کشورها، دو وظیفۀ عمدۀ، «صیانت» از تشکیلات و جامعۀ بهائی و «تبلیغ و نشر» مرام بهائیت را نیز عهده‏دار می‏باشد.
بخش دیگر تشکیلات بیت‏العدل، محافل ملی و محلی است که در سطح کشورها فعال‌اند. محفل ملی، عالی‏ترین سازمان تصمیم‏گیری و سیاست‌گذاری بیت‏العدل در هر کشور است که هر ساله طی انتخاباتی، با حضور نمایندگان محافل محلی آن کشور، اعضای نُه نفرۀ آن انتخاب می‏شوند. محفل ملی در واقع رابط جامعۀ بهائی هر کشور با تشکیلات بیت‏العدل، و مجری سیاست‌ها و اهداف بیت‏العدل در آن کشور است. تبعیت از دستورات محفل ملی بر بهائیان آن کشور واجب است و تخلف از این دستورات، محرومیت‌های گسترده‏ای در پی دارد و متخلفان به اشد وجه مجازات می‏شوند (اخیراً البته بر اثر فشارهای موجود، در این مجازات‌ها تجدید نظرهایی شده است). محفل محلی، از دیگر واحدهای سازمانی بیت‏العدل اعظم است که در شهرها و محله‏های بهائی‌نشین، برپا می‏گیرد، بهائیان ساکن هر شهر و محله، چنانچه به حد نصاب نُه نفر برسند، ملزم‌اند محفل محلی برپا نمایند. محفل محلی، همانند محفل ملی، مرکب از نُه نفر، و در واقع، زیرمجموعه محفل ملی است و از تمامی اختیارات و وظایف لازم برای اداره و کنترل بهائیان تحت حوزۀ خود، برخوردار می‏باشد. علاوه بر محافل ملی و محلی، هیأت‌ها و لجنه‏ها از دیگر واحدهای سازمانی بیت‏العدل‌اند که زیر نظر محفل ملی و محلی، و متناسب با نیازها و ضرورت‌های ملی و منطقه‏ای بهائیان تأسیس می‌گردند و هر هیأت و لجنه در حوزۀ تعریف‌شده‏ای فعالیت می‏کند. در واقع، ملموس‏ترین واحد سازمانی بیت‏العدل برای آحاد بهائی، هیأت‌ها، لجنه‏ها و محافل محلی‏اند. این واحدها بر کلیه فعالیت‌های اجتماعی، فردی و احوال شخصی بهائیان نظارت و اشراف کامل دارد.
[۲]ــ ولی‌ امرالله، توقیع منیع، ص۲۱
[۳]ــ همان‌جا.
[۴]ــ ارکان نظم، بدیع، ص۴۶
[۵]ــ الواح وصایا، ص۲۷
[۶]ــ دور بهائی، ص۷۶
[۷]ــ همان، ص۷۷
[۸]ــ شوقی افندی، توقیعات، ص۲۴۰
[۹]ــ همان، صص۱۶ــ۱۵
[۱۰]ــ همان‌جا.
[۱۱]ــ همان‌جا.
[۱۲]ــ همان‌جا.
[۱۳]ــ عبدالبها، مکاتیب، ج۳
[۱۴]ــ دور بهائی، ص۸۲
[۱۵]ــ ارکان نظم بدیع، ص۴۶
[۱۶]ــ دور بهائی، ص۷۷
[۱۷]ــ
[۱۸]ــ عبدالبها، مفارضات، صص۴۶ــ۴۵
[۱۹]ــ بدیع‌الآثار، ج۱، ص۱۱۹
[۲۰]ــ نظیر تغییرات و تحریفات آشکاری که در چاپ‌های مختلف کتاب «نظر اجمالی به دیانت بهائی» (نوشته احمد یزدانی، نویسنده و مبلغ مشهور بهائی)، بخش‌های مربوط به مقام ولی امر و مبیّن آیات و ...، روی داده است و شرح آن فرصتی دیگر می‌طلبد.

منبع : ماهنامه زمانه