تاثیر رسانه های گروهی بر بهداشت روانی

از بین رسانه‌های جمعی و فن‌آوریهای جدید , تلویزیون و رایانه بیشترین نفوذ را بر ذهن تأثیر‌پذیر كودكان و نوجوانان داشته و برای خانواده‌ها و جامعه ایجاد مسائلی كرده است كه شایستهٔ توجّه و عنایت خاصّ متفكّران و متخصّصان علوم انسانی است.
بر اساس آماری كه در ایالات متحده داده شده , تلویزیون در ۹۹% خانواده‌های آمریكایی نفوذ كرده است و كودكان و نوجوانان وقت بیشتری صرف دیدن تلویزیون می‌كنند تا رفتن به مدرسه , آنها قبل از رسیدن به سنّ ۱۸ سالگی حدود دویست‌هزار عمل خشونت‌بار و ۱۴۰۰۰مورد پیام جنسی را دیده و شنیده‌اند .
● تأثیر مثبت و منفی تلویزیون :
تلویزیون به عنوان یكی از قویترین و تأثیر‌گذارترین عناصر زمان , در شكل‌گیری رفتاری ,‌عقاید , عواطف و روابط فردی و اجتماعی ما نقش عمده‌ای بازی می‌كند , از جنبهٔ مثبت آن , تلویزیون به مثابهٔ یك دانشگاه عظیم كه هم تأثیر كوتاه‌مدّت دارد و هم دراز‌مدّت عمل می‌كند . از طریق تلویزیون می‌توان جامعه‌ای را هدایت كرد , آموزشهای صحیح و لازم به كودكان و نوجوانان داد , سرگرمی و اشتغال ذهنی جذّاب و لذّتبخش برای آنان ایجاد كرد , سطح دانش و بینش آنها را نسبت به هویّت و شخصیّت خود افزایش داد از جنبهٔ منفی , تلویزیون می‌تواند بسیار بدآموز ومخرّب باشد . تحقیقات بسیاری كه از دههٔ ۱۹۵۰در جهان و بویژه درآمریكا شده است نشان می‌دهد كه تلویزیون به مقدار زیاد الگوهای اجتماعی و فردی به افراد یك جامعه می‌آموزد و اگر این الگوها مغایر با معیارهای سلامتی یا عقیدتی یا رفتار یك جامعه باشند , نه تنها در كوتاه‌مدّت شكل‌دهندهٔ شخصیّت و رفتار افراد و بویژه كودكان و نوجوانان هستند , بلكه در دراز مدّت نیز تأثیر گذارند.
● تلویزیون و خشونت :
یكی از جنبه‌های منفی تلویزیون كه شاید جهان‌شمول‌ترین آنها باشد و در بسیاری از كشورهای جهان پژوهش‌هایی دربارهٔ آن انجام شده , تأثیر خشونتهای تلویزیونی بر افكار , عقاید , احساسات و رفتار مردم و بویژه كودكان و نوجوانان است .
از سال ۱۹۵۰ تاكنون كه پژوهشها در زمینهٔ تأثیر خشونت تلویزیونی بر كودكان و نوجوانان و در آمریكا شروع شد , مشاهده كردند كه در برابر ۵یا ۶ عمل خشونت‌بار كه بطور متوسّط در برنامه‌های بزرگسالان وجود دارد . ۲۰تا ۳۰عمل خشونت‌بار در برنامه‌های كودكان موجود است . جالب اینكه بیشترین اعمال خشونت‌بار در برنامه‌های كارتونی دیده می‌شود .
پژوهشها در زمینهٔ تأثیر خشونت تلویزیونی بر رفتار كودكان و نوجوانان نشان می‌دهد كه این نوع مشاهدات به رفتار كودك در خانواده, مدرسه و جامعه تعمیم می‌یابد .
یكی دیگر از تأثیر منفی تلویزیون مسئلهٔ خودكشی است .
● رایانه و اینترنت :
رایانه علاوه بر جنبه‌های تفریحی و سرگرمی و بازی رایانه‌ای , مهمترین مورد استفادهٔ آن بخشهای آموزشی آن است . آموزش «تعلیم و تربیت» شامل در دسترس بودن اطّلاعات بصورت قابل استفاده , انگیزه برای یادگیری و فرصت كاربردی از دانش آموخته شده است .
● اینترنت : مهمترین فعّالیت فنآوری جدید برقراری ارتباطات و انتقال و تبادل اطّلاعات در طیف و سطح بسیار گسترده بوده است كه هیچ سقفی هم برای آن متصوّر نیست .
اینترنت بیشترین خدمات اطّلاعاتی را ارائه می‌دهد بعضی‌ها آن را بزرگترین بزرگراه بین‌المللی خوانده‌اند .
از جنبهٔ منفی , می‌تواند كودكان و نوجوانان را با خطرات و ضدّ ارزشها و عوامل مخرّب مربوط كند . مثلاً اطّلاعاتی در دسترس آنها قرار می‌دهد كه به هیچ وجه مناسب اوضاع و احوال آنها نیست .
یكی از نگرانیهای مردم و خانواده و متخصّصان تأثیر زیاد بازیهای رایانه‌ای بویژه در ایجاد خشونت در كودكان و نوجوانان است . تحقیقات نشان می‌دهد كه تأثیر بازیهای رایانه‌ای بر رفتار خشونت‌آمیز كودكان و نوجوانان بستگی به وجود چند عامل دارد . اوّلین عامل اینكه درجهٔ شدّت خشونت در بازی رایانه‌ای چه اندازه است دوّم , توانایی كودك برای تشخیص و تمیز بین دنیای تخیّلی بازی و واقعیّت زندگی است . عامل سوّم قدرت كودك برای مهار كردن تمایلات و انگیزه‌های وجودی است .
عامل چهارم چهارچوب ارزشی است كه كودك در آن رشد كرده است و یا هم‌اكنون زندگی می‌كند و نیز ارزشهایی كه در متن و محتوای بازی مسترد است .
● برای كاستن از مضرّات و خطرات تلویزیون:
۱) خانواده‌ها در درجهٔ اوّل باید نقش فعّالی در كمك به كودكان در فهم و درك آنچه در تلویزیون می‌بیند , داشته باشد .
۲) محدود كردن تعداد ساعتهایی كه كودكان برنامه های تلویزیونی مشاهده میكنند
۳) تلویزیون باید از روان‌شناسان , جامعه‌شناسان و سایر متخصّصان در ساختن برنامه‌ها كمك بگیرند.
۴) مسئولان می‌توانند بعضی از برنامه‌های مفید برای كودكان ونوجوانان را از سایر كشورها خریداری كنند .
۵) مسئولان كشورها باید بكوشند تا از طریق علمی و با مشورت دانشمندان علوم انسانی و متخصّصان فن‌آوریهای جدید از گسترش بعضی از خطرات اینترنت جلوگیری كنند یا حدّاقل بكاهند , زیرا صدمات وارده به بهداشت روانی كودكان و نوجوانان از این راه بسیار شدید و آسیب‌زاست .

گردآورنده:بهرام پیراسته – كارشناس روانشناسی بالینی
منابع:
بهداشت روانی, تألیف دكتر سعید شاملو.
بهداشت روانی, تألیف دكتر حمزه گنجی .
آقازاده - اردبیل