ناحیه باستانی بیستون ، هرسین

این كوه در ادوار مختلف به اسامی بغستان، بگستان و بیستون نامیده شده و امروزه نیز به بیستون معروف است. بیستون در كنار شاهراه جاده باستانی ابریشم و در محل تلاقی راه‌های مغرب ایران قرار گرفته است. در این منطقه از دامنه‌ زاگرس سراب‌های فراوانی وجود دارد كه باعث آبادانی و توقف كاروان‌ها و مسافرین در ادوار مختلف شده است.
یاقوت حموی در معجم‌البلدان كه به سال 623 هـ.ق نوشته است می‌گوید : ‌«بهستون قریه‌ای است بین همدان و حلوان، میان آن و همدان چهار منزل راه است. كوه بیستون كوهی است بسیار بلند كه صعود بر فراز آن امكان‌پذیر نیست و راه حاجیان در زیر آن است، بخش پیشین آن از بالا تا پایین صاف و دیواره مانند است، بر پشت كوه نزدیك راه، مكانی شبیه غار است و در آن چشمه آبی جاری است و آنجا صورت اسبی است كه به بهترین صورتی حجاری شده و گمان می‌كنند كه صورت اسب كسری موسوم به شبدیز باشد و كسری بر آن سوار است».
ناحیه بیستون به علّت اهمیت خاصی كه در دوره‌های مختلف باستانی و تاریخی داشته است، تقریباً از هر دوره تاریخی اثری در پهنه آن به جا مانده است. این آثار ساخته شده از دوره جمع‌آوری خوراك آغاز و به سلسله صفویه ختم می‌شود. اهم این آثار عبارتند از :
غار بیستون، كتیبه بیستون، كتیبه‌های كوچك، نقوش داریوش، مجسمه هركول، شیرسنگی، نقش میتریدات اشكانی، نقش گودرز دوم اشكانی، نقش ولگش (ولخش) پارتی، صفه تراشیده شده، فراتاش، بنای پارتی، پل خسروی، قلعه قدیمی، جاده ساسانی، شهر چمچال،‌ كاروانسرای ایلخانی، پل صفوی، كاروانسرای صفوی، قبرستان قدیمی و ... كه در این كتاب هر یك در جای خود مورد اشاره قرار گرفته‌اند.