مدیریت، حمل ونقل هوایی را زمینگیر کرد!

برکناری محمد رحمتی، وزیر باقی مانده از کابینه دولت اصلاحات در حالی انجام شد که وی همواره بر غیر سیاسی بودن حوزه راه و ترابری تاکید داشت و در برابر شایعات برکناری همواره تلاش می‌کرد تا ایستادگی کند و در پست خود باقی بماند. بررسی عملکرد وی از زوایای متفاوت نشان می‌دهد که وی در برخی بخش‌ها با وجود مشکلات بعضا سیاسی توانسته کارنامه مثبتی از خود به جای بگذارد، زیرا به واسطه کمبود اعتبار در سالیان گذشته این بخش همواره با بهانه‌های بسیاری مواجه بوده است و هیچگاه نتوانسته به اندازه نیمی از پروژه‌های موجود خود اعتبار کسب کند. اینکه کمبود اعتبار در این بخش تا چه حد با مدیریت محمد رحمتی ارتباط داشته است موضوع مطرح در این بحث نیست بلکه به صورت خاص در بخش هوایی که علاوه بر معضل کمبود اعتبار تحریم جهانی را نیز به همراه دارد است. ایران ـ بر خلاف پیمان شیکاگو ـ به روشی نا‌متعارف و خلاف قوانین بین‌المللی در بخش هوایی و مسافری تحریم شده و هواپیماسازان و صاحبان صنایع هوایی حاضر به همکاری مستقیم با ایران نیستند.
با این پیش فرض نیم نگاهی خلاصه، در بخش هوایی طی وزارت محمد رحمتی شامل حوادث بی‌شماری شد که برخی از آن مرور می‌شود. وزیر سابق راه و ترابری در این بخش گفته‌های ضد و نقیضی را طی حدود ۴۰ ماه وزارت خود در اذهان به ثبت رساند. او که هواپیما - این دست ساز بشر- را یکی از علایق شخصی خود می‌داند نشان داد که در این بخش تسلط کافی نداشته و همواره تصمیم گیرنده اصلی کسانی بوده‌اند که هیچگاه عیان نبوده‌اند. چراکه در این مدت این گفته‌ها بارها و بارها تکرار شد و حتی گاهی بر خلاف آن عمل شد. به صورت نمونه، اواخر سال ۸۵ بود که محمد رحمتی گمانه‌‌زنی رسانه‌ها مبنی بر افزایش قیمت بلیت را رد کرد و اعلام کرد که افزایش قیمت بلیت هواپیما برای سال ۸۵ مطرح نیست و طی سال ۸۶ نیز قیمت‌ها افزایش پیدا نمی‌کند. اما اندک زمانی از شروع سال ۸۶ سپری نمی‌شد که وزیر یزدی کابینه با فراموشی گفته‌های خود در برابر تقاضا و طرح موضوع افزایش قیمت بلیت از سوی ایرلاین‌ها سکوت اختیار کرد تا سرانجام پس از بارها به تاخیر افتادن تشکیل کمیته عالی هوانوردی، در اواسط تابستان ۸۶ قیمت بلیت هواپیما بین ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش قیمت پیدا کند. هر چند که بر اساس اعلام مسوولان بخش هوایی این افزایش قیمت، متوسط ۱۷ درصد اعلام شد اما در حقیقت این ارتقای هزینه برای مسافران به صورت متوسط هم بیش از ۲۰ درصد بود. وی هیچگاه تا پایان دوران وزارت خود در این خصوص دیگر گفته‌ای نداشت و هرگز نگفت که چرا این گفته رسمی و موکد خود را نقض کرد. ● فرودگاه امام خمینی(ره)
محمد رحمتی وزیر دوم راه و ترابری کابینه هشتم در حالی روبان افتتاح فرودگاه امام خمینی را برید که مراسم افتتاح این فرودگاه در روز مراسم یک‌بار لغو شده بود تا سرانجام نام وی به عنوان افتتاح‌کننده در تاریخ ثبت شود. این فرودگاه که در وضعیتی نامعلوم، تنها افتتاح شده بود از همان ابتدا با موضوع انتقال پروازها مواجه شد زیرا برخی شرکت‌ها از حضور در این فرودگاه امتناع کردند تا موضوع مهم دیگری که کم از بحران افتتاح آن نداشت بروز کند. در این رابطه عموم مردم به یاد دارند که این فرودگاه در دوران سیدمحمد خاتمی و حضور کابینه هشتم باعث شده بود تا احمد خرم وزیر راه و ترابری در مجلس نتواند به خوبی از خود دفاع کند و برکنار شود. محمد رحمتی که بارها در دوران وزارت خرم در ساختمان دادمان، مدیریت این وزرارتخانه را «فشل» خوانده بود، با رای اعتماد مجلس در برنامه‌های خود راه‌اندازی فرودگاه امام را یکی از محورهای اصلی برنامه خود دانسته بود اما با وجود تاکیدهای چندباره و اعلام زمان‌های متفاوت هرگز نتوانست در این خصوص خوش قول بماند. از سوی دیگر سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان مرجع اصلی کشور در بخش هوایی حدود دو سال بدون رئیس ماند و حتی در دوران وزارت وی نیز تا اواخر سال ۸۵ با حکم سرپرستی اداره شد تا تصمیمات موثر در این بخش کاهش یابد و حتی وعده‌های بی‌مورد و غیر واقعی مسوولان شرکت فرودگاه‌های کشور نیز بیهوده ادامه یابد و وزیر راه نیز تنها عذرهای بدتر از گناه را بروز دهد. وزیر راه که در مدت حضور خود در وزارت راه بارها زمان بهره‌برداری واقعی فرودگاه امام خمینی را با انتقال پروازهای خارجی اعلام کرده بود اما آنچه که مشاهده شد آن بود که این فرودگاه در این سال راه‌اندازی نشد و حتی وعده‌های فروردین، اردیبهشت، آخر تابستان و... هم با شک اعلام شد تا سرانجام عملیات انتقال پروازهای خارجی در آبان ۸۶ اتفاق بیفتد و عملکرد منفی شرکت فرودگاه‌ها تحت رهبری وزیر راه و ترابری باز هم نمود بیشتری بیابد. مرکزیت حمل و نقل هوایی منطقه و هاب شدن فرودگاه امام خمینی با روند مدیریتی بخش هوایی به سرابی تبدیل شد که باعث شد آرزوی هاب شدن فرودگاه امام خمینی دیگر فراموش شود.
● خرید هواپیما
در بخش تجهیز و توسعه ناوگان نیز در این سال‌ها همواره به ازای هواپیما‌های اجاره‌ای وارد شده تعدادی هواپیما از ناوگان خارج می‌شد و بر خلاف ادعای توسعه ۱۵ درصدی وزیر راه و ترابری میزان رشد تقاضای سفر در بخش هوایی همواره از میزان تلاش و بهبود شرایط این بخش جلوتر بوده است. هر چند که وی در سال گذشته در یکی دیگر از همین ادعا‌های خود اعلام نمود که برای خرید هواپیما منابع مالی بدون محدودیت در اختیار ایرلاین‌ها قرار می‌گیرد اما در عمل باز هم خبر قطعی مبنی بر پرداخت اعتبار به ایرلاین‌ها مخابره نشد و وزیر سابق نیز گزارشی از این پرداخت‌های بدون محدودیت به مردم ارائه ننمود. اظهارنظر وزیر راه مبنی بر نبود بهانه در تجهیز و ارتقای خدمات در بخش هوایی از یک سو و گلایه‌های ایرلاین‌ها مبنی بر کمبود اعتبار و مشکلات سیاسی در خرید هواپیما نیز مسئله دیگری بود که همواره در این سال‌ها ادامه داشت و هنوز هم ادامه دارد وحتی سرپرست این وزارتخانه هم ادعای اول خود در این بخش را در همین نکته قرار داد و اعلام کرد بهترین هواپیما‌ها را به ایران می‌آوریم!
● ادغام ایرلاین‌ها
طرح ادغام ایرلاین‌ها نقطه اوج تناقض‌گویی‌ها در بخش راه و ترابری و حمل ونقل هوایی از سوی وزیر راه و ترابری بود که وی اعلام داشت ۱۱ ایرلاین فعال در طرحی به۶ ایرلاین کاهش پیدا می‌کنند اما در ادامه این طرح از سوی رئیس سازمان هواپیمایی ابتدا تایید و سپس تکذیب شد تا باز هم نشان داده شود که احاطه محمد رحمتی در بخش هوایی آنچنان که می‌بایست، نبوده و ادغام فعالیت‌ها تنها یک نظر رد شده است.
● بحران‌های هوایی
بروز بحران تاخیر پروازهای هوایی ایران در تابستان و زمستان ۸۶ و پروازهای حج ۸۵ تنها چند نمونه بزرگ و فارغ از تکرر‌های مستمر سالانه در آزار مردم در بخش هوایی بود که با کم تدبیری این وزارتخانه به بحران تبدیل شده بود. بلاتکلیفی مردم، بسته شدن فرودگاه امام در زمستان، نقص‌های فنی متوالی در هواپیما‌ها، بروز بازار سیاه بلیت در فرودگاه‌ها و آژانس‌های مسافرتی، بی‌توجهی به پاسخگویی به مردم و رجزخوانی‌های ایرلاین ملی در قبال خواسته‌های به حق مردم موضوعاتی بود که بارها در این ایام و طول سال ایجاد شد اما هیچ پاسخی از وزیر داده نشد و تنها پس از گذشت زمان، این فراموشی بود که مردم را آرام می‌کرد. بحران زمستانی و حوادث تلخ فرودگاه امام خمینی که بلاتکلیفی یک هفته‌ای مردم را در پی داشت پس از گذشت سه روز، از سوی وزیر راه پیگیری شد تا ضعف‌های این بخش بیشتر به مردم زیان برساند و نشان داده شود آرزوی توسعه برای جا‌به‌جایی ۲۰ میلیون مسافر با ادامه این روند وجود ندارد. وزیر راه در این بحران تغییر مدیر فرودگاه امام خمینی را برای ایجاد نشاط عنوان کرد تا بر این ادعا صحه‌گذارد که هیچگاه انرژی لازم را مایه نمی‌کند و عبور از حقایق را بیشتر از بررسی و عیب‌یابی حقیقی دوست دارد !
● سوانح بی‌پاسخ
عدم اعلام دلیل سوانح هوایی و سکوت زجرآور و غیرمحترمانه سازمان هواپیمایی کشوری و وزیر راه هم موضوع دیگری بود که در این سال‌ها نشان داد جان مردم برای این وزارتخانه اهمیت چندانی ندارد، چراکه پس از گذشت چند سال هنوز دلیل سانحه توپولوف مشهد که ده‌ها ایرانی در آن کشته شدند اعلام نشده و عدم ‌اطلاع‌رسانی در مشکلات این بخش هنوز ادامه دارد.

محمدرضا طهماسبی

منبع : روزنامه کارگزاران