از اوشین تا یانگوم

هنوز خاطره پخش سریال سالهای"دور از خانه"یا همان "اوشین" معروف ازخاطر مردم نرفته که چشم‌بادامی‌های شرق آسیا سریال جذاب دیگری با نام"جواهری در قصر" یا "یانگوم" را روی آنتن شبکه‌های تلویزیونی جهان قرار دادند.
جذابیت این سریالها بویژه اوشین در زمان خود به گونه‌ای بود که در زمان پخش، جزو پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی محسوب می‌شد و جایگاه ویژه‌ای را در تبلیغات کالاهای مختلف مصرفی پیدا کرده بود.
در شرایط حاضر نیز سریال "جواهری درقصر" در نظرسنجی‌هایی که تلویزیون از مردم انجام داده،رتبه اول پربیننده‌ترین برنامه را به‌دست آورده و گوی سبقت را از دیگر برنامه‌های سرگرم‌کننده داخلی و خارجی سیما ربوده است.
استفاده از عناصر بصری جذاب مخاطب مانند پوشاک و فضای زیبا،داستان منسجم و جذاب،متناسب بودن تعلیق‌های داستانی با سریالهای طولانی که بیننده را به تعقیب داستان ترغیب می‌کند و ملموس و باور پذیر بودن داستان از مهمترین مولفه‌های جذابیت سریالهایی است که شرح آن در بالا آمد.
اما سووال اساسی این است که براستی ما برای معرفی فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی‌مان با هزاران سال سابقه تاریخی چه کرده‌ایم؟
کدام برنامه جذاب برای معرفی فرهنگ غنی ایران ساخته‌شده که توانسته باشد با بیینده ارتباط نزدیکی برقرار کند و عناصر فرهنگی و پیامهای خود را با استفاده از ابزارهای ارتباطی صوتی و تصویری به بیننده منتقل سازد؟ نکته قابل توجه در نظر سنجی‌های اخیر صدا و سیما کسب رتبه نوزدهم سریال "چهل سرباز" است که ساخت آن به نوعی پاسخگویی به فیلم"‪ "۳۰۰‬قلمداد می‌شد.
با پخش این سریال آن هم پس از مدتها ساخت سریالهای بی‌محتوا با موضوع تکراری ازدواج که در شرایط اقتصادی موجود و بیکاری جوانان، موضوعی نخ نما شده به نظر می‌رسد انتظار استقبال فراوانی از آن می‌رفت،اما این گونه نشد.
یک کارشناس ارشد علوم ارتباطات گفت: تولید برنامه‌های هدفمند از مهمترین مولفه‌های مورد توجه رسانه‌های دیداری و شنیداری در ساخت برنامه است.
"سعید حسینی" افزود: در این راستا صدا و سیمای جمهوری اسلامی در سالهای اخیر با انجام نظرسنجی‌های متعدد، میزان اقبال مخاطبان و جذابیت برنامه‌های مختلف را به صورت مستمر مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
وی اضافه کرد: برآیند این مطالعات می‌تواند جهت‌گیری برنامه‌سازی در این سازمان را تعیین کند، زیرا شناخت ذائقه مخاطبان، به برنامه‌سازان در ساخت برنامه‌هایی که بیشترین جذابیت و اثرگذاری را داشته باشد، مدد می‌رساند.
حسینی تصریح کرد:برغم انجام چنین مطالعاتی،درساخت برنامه‌های سرگرم‌کننده کمتر به ذائقه بینندگان توجه می‌شود و همین نقصیه باعث شده تا شاهد تولید سریالها و برنامه‌هایی با موضوعات تکراری و شبیه به هم باشیم.
وی دلیل استقبال مخاطب ایرانی از سریالهایی مانند اوشین را باورپذیری ، ساختار مناسب و پرداخت قوی داستان دانست وگفت: دنبال کردن سریالهای طولانی بدون این عناصر محقق نمی‌شود و سازندگان سریالهای"جواهری در قصر" و"سالهای دور از خانه"به این مهم آگاه و با بهره‌گیری ازعناصر مختلف دیداری و تعلیق مناسب،تمامی قسمت‌ها را برای بیینده جذاب و خط اصلی‌داستان را نیز تا پایان به صورت زیبایی حفظ کرده‌اند.
کارگردان برنامه "صندلی داغ"و تهیه‌کننده فیلم "روز سوم" در گفت و گو با گزارشگر ایرنا، فقدان قصه خوب را از نقیصه‌های برنامه‌سازی در کشور عنوان کرد.
"حمید آخوندی" گفت: برای نگارش داستان یک مجموعه، ساعتی ‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۲‬هزار تومان به یک نویسنده می‌پردازند که این رقم برای یک نویسنده که باید مدت زیادی را صرف نگارش یک داستان قوی کند،ناچیز است و این امر باعث می‌شود تا داستانها، عمق و کیفیت بالایی نداشته باشند.
وی افزود: پرداخت ارقام‌اندک به نویسنده که مدت زیادی را باید صرف نگارش داستان کند در حالی است که یک بازیگر برای ایفای نقش، چندین برابر هزینه فیلمنامه دستمزد می‌گیرد و این پرداخت‌های غیرمتوازن و غیرمنطقی مانع تولید آثار قوی شده است.
وی، نبود مدیریت در پرداخت هزینه‌های عوامل تولید یک اثر را از مهمترین آسیبهای موجود در عرصه ساخت برنامه‌های تلویزیونی در کشور عنوان کرد.
آخوندی گفت: وقتی کیفیت فدای حجم زمان تولید برنامه شده و پرداخت‌ها بر اساس ساعت تولید انجام می‌شود، این امر باعث می‌شود تا "آب در قصه" کنند و داستان را کش دهند.
این تهیه‌کننده که در کارنامه خود فیلم "سفر به چزابه" را دارد، افزود:
تهیه‌کنندگان به دلیل مشکلات مالی مجبور می‌شوند موضوعات غیرمرتبط را برای طولانی تر کردن کار، وارد داستان کنند.
آخوندی تصریح کرد: گاهی داستان یک سریال خوب آغاز می‌شود اما در ادامه چندشاخه پیدا می‌کند و در نهایت گره‌هایی درکار ایجاد می‌شود که همه‌آنها نیز در قسمت پایانی سریال گشوده می‌شود که این عامل هم، دلزدگی بینندگان را به دنبال دارد.
وی در خصوص دلیل موفق نبودن سریالهای ایران در فرهنگ‌سازی گفت: بسیاری از سریالهای شبانه‌ای که هم‌اکنون پخش می‌شود نه تنها با فرهنگ ما همخوانی ندارد بلکه باعث تخریب آن هم می‌شود.
تهیه‌کننده فیلم "روز سوم" افزود: در اکثر سریالهای تلویزیونی، تصویر خانواده‌های متوسط به‌بالا که انواع وسایل برقی لوکس(برای گرفتن اسپانسر) را دارند، به نمایش درمی‌آید.
آخوندی پرسید: براستی، چند درصد از آحاد جامعه ما در خانه‌های آنچنانی زندگی می‌کنند و خودرو یا وسایل زندگی آنان مانند چیزی است که در سریالهای ما نمایش داده می‌شود.
وی افزود: واقعیت این است که این نوع برنامه‌ها غیر از ترویج تجمل‌گرایی و اشاعه اختلافات به درون کانون خانواده‌ها، پیام دیگری برای مخاطب ندارد.
یک محقق علوم اجتماعی نیز گفت: فاصله برخی از برنامه‌های تلویزیونی با حقایق موجود در جامعه به حدی است که مخاطب نمی‌تواند با آن همذات پنداری کند.
"کوروش نصرآبادی" افزود: برنامه‌های تلویزیونی باید با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی موجود ساخته شود در حالی که در جامعه، شرایط ازدواج به دلیل نرخ بالای بیکاری،گرانی مسکن و هزینه‌های بالای زندگی وجود ندارد، نشان دادن سریالهای متعدد با محوریت ازدواج آنهم درشرایط بسیار مطلوب‌و آرمانی، برای چه کسی پیام دارد؟
وی اضافه کرد: دربرخی سریالها که در ارتباط بامعضلات اجتماعی مانند مواد مخدر ساخته می‌شود،چهره پرابهتی از قاچاقچیان در بهترین شرایط اقتصادی به نمایش درمی‌آید، به گونه‌ای که به جایی ایجاد احساس تنفر نسبت به این افراد نوعی جاذبه و مقبولیت نیز برای خلافکاری ایجاد می‌کند.
این جامعه‌شناس تصریح کرد:در برنامه‌های تلویزیونی ما معمولا انسانهای شریف که دارای مشاغل آبرومندی هستند، در شرایط نامناسب وافراد خلافکار با جلال و جبروت زیاد نشان داده می‌شوند، آیا چنین برنامه‌ای به جوان جامعه امروز ما الگویی برای زندگی قانونمند ارائه می‌کند.
وی گفت: کشور ما در قرن حاضر چهره‌های بزرگی علمی، سیاسی و فرهنگی زیادی به جهان ارائه کرده است که زندگی هر کدام از آنها می‌تواند دستمایه ساخت سریالها و فیلم‌های جذاب و جایگزین برنامه‌های بی‌محتوای تلویزیون شود.
نصرآبادی تصریح کرد:جوان امروز به‌دنبال ریشه‌های قوی برای اتکا می‌گردد تا با اتکای به آنها فردایش را بسازد و رسانه‌ها درتقویت این ریشه‌ها با ارائه برنامه‌های جذاب نقش مهمی برعهده دارند ولی صداوسیما در نمایش این الگوهای بومی موفق عمل نکرده است.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی