گرگرفتی، بپا داغ نشی!

تقریبا ۸۰ درصد از زنان در سه ماهه اول یائسگی طبیعی یا ناشی از جراحی، گرگرفتگی را تجربه می‌کنند و از این میان ۸۵ درصد بیش از یک سال و ۵۰ـ۲۵ درصد به مدت ۵ سال دچار آن هستند. گرگرفتگی در بیشتر زنان قبل از آخرین قاعدگی آغاز می‌شود. برخلاف سایر عوارض یائسگی که با گذشت زمان افزایش می‌یابند، گرگرفتگی از نظر دفعات و شدت با افزایش سن کاهش می‌یابد. گرگرفتگی احساس فرد به صورت گرم شدن ناگهانی و شدید قسمت فوقانی بدن است که به طور متوسط تا ۴ دقیقه طول می‌کشد البته مدت آن بین ۳۰ ثانیه تا ۵ دقیقه متغیر است. این مشکل معمولا به دنبال علائم پیش‌زمینه‌ای از قبیل طپش قلب، احساس فشار داخل سر بوده و می‌تواند همراه ضعف، غش یا سرگیجه باشد و پایان آن با تعریق و احساس سرماست. شیوع گرگرفتگی از چندین بار در سال تا دفعات متعدد در روز متغیر است.
□□□
● علت ایجاد گرگرفتگی
ایجاد گرگرفتگی داغ عمدتا به دلیل قطع ناگهانی استروژن و نه به علت کاهش سطح استروژن است. گرگرفتگی همراه انواع یائسگی از قبیل انواع طبیعی ناشی از جراحی و یا طبی (مانند کاهش استروژن در اثر مصرف دانازول) دیده می‌شود. زنان چاق معمولا کمتر از زنان لاغر از گرگرفتگی رنج می‌برند چرا که آنان از سطح بالاتر استروژن برخوردارند. این پدیده به دلیل افزایش بافت چربی در زنان چاق است که اجازه می‌دهد مقادیر بیشتری از آندروژن‌های آدرنال تبدیل به استروژن شوند. سیگاری‌ها نیز نسبت به غیرسیگاری‌ها بیشتر دچار گرگرفتگی می‌شوند به دلیل آنکه کشیدن سیگار موجب کاهش ترشح هورمون و جریان خون است.
تغذیه غنی می‌تواند تعداد کافی هورمون مورد نیاز این دوره را فراهم آورد. گفتنی است که گرگرفتگی یک موضوع همه‌گیر و جهانی نیست. برای مثال در فرهنگ ژاپنی به این موضوع کمتر اشاره می‌شود و هیچ لغتی که بیانگر این خصیصه دوران یائسگی است وجود ندارد. در حالی که در زبان ژاپنی با دقت و ظرافت خاصی برای حالات مختلف بدن کلمه خاصی وجود دارد. همچنین در قبیله مایای مکسیکو نیز وجود گر گرفتگی گزارش نشده است. براساس مطالعات انجام شده ویژگی این فرهنگ‌ها مصرف مقادیر زیادی از غذاهای حاوی استروژن است.
● عوارض گرگرفتگی
گرگرفتگی به خودی خود بی‌ضرر است، اما اگر به دفعات زیاد تکرار شود ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشد. ممکن است گرگرفتگی در هنگام شب موجب بیدار شدن فرد از خواب شود. نتیجتا کیفیت نامطلوب خواب منجر به خستگی مزمن با علائمی مانند تحریک‌پذیری، تمرکز ناکافی و اختلال حافظه خواهد شد.
به علاوه فلاش وازوموتور علامت عینی فرآیند گرگرفتگی است. به این ترتیب که ابتدا جریان خون محیطی خصوصا در ناحیه انگشتان دست افزایش می‌یابد و ۵ دقیقه بعد حرارت پوست به حداکثر می‌رسد. این افزایش جریان خون محدود به عروق پوست بوده و شامل جریان خون عضله نمی‌شود. بنابراین فشار خون هنگام گرگرفتگی ثابت می‌ماند و از دست دادن حرارت بدن منجر به افت حرارت مرکزی می‌شود.
● عوامل محرک گرگرفتگی
- هوای داغ، نوشیدنی داغ، لباس گرم
- غذاهای حاوی ادویه زیاد
- کافئین (قهوه، چایی، شکلات، کولا)
- ورزش (به‌خصوص اگر آمادگی آن را نداشته باشید)
- داروها (نیتروگلیسیرین، نیفدیپین، نیاسین، فرانکومایین، کلستیوسن)
- الکل
- خوردن غذای زیاد
- خوردن سریع غذا
- استرس یا هیجان
●درمان گرگرفتگی
اغلب زنان دچار گرگرفتگی خفیف، نیاز به درمان ندارند. اما در مواردی که شخص را آزار می‌دهند، درمان دارویی و طبیعی اغلب به بهبود علائم گرگرفتگی کمک می‌کند.
▪ درمان دارویی
از آنجایی که گرگرفتگی در نتیجه قطع ناگهانی استروژن ایجاد می‌شود، درمان انتخابی، جایگزینی استروژن است که بیش از ۹۵درصد موثر بوده است. با از بین رفتن گرگرفتگی، خصوصا مواردی که در شب رخ می‌دهد، جایگزینی استروژن باعث بهبود کیفیت خواب می‌شود. درمان با استروژن نمی‌تواند موجب بهبود فوری گرگرفتگی شود.
کاهش موارد گرگرفتگی تا دو هفته از شروع درمان ایجاد نمی‌شود و تا ۴ هفته نیز به حداکثر نمی‌رسد. درمان جایگزینی استروژن باعث بهبود دائم گرگرفتگی نمی‌شود چراکه با قطع درمان علائم عود می‌کنند. قرص‌های پیشگیری از بارداری با دوز پایین، نتایج عالی می‌دهد. در زنانی که درمان با استروژن در آنها ممنوع است و یا بیماری قلبی ـ عروقی دارند، موثرترین روش پروژستین‌ها هستند یعنی مدروکسی پروژسترون (۳۰ـ۱۰ میلی‌گرم روزانه خوراکی) یا مژسترول‌استات.
▪ درمان طبیعی
ـ ورزش: ورزش‌کردن موجب کاهش شدت و دفعات علائم گرگرفتگی و تعریق از نوع متوسط تا شدید است. ورزش واقعاً موثر است، حتی اگر دیر بدان پرداخته شود. برای به‌حداقل رساندن علائم کهولت و پیری، فعالیت‌های جسمانی‌تان را افزایش دهید.
ـ تنفس عمیق: روش‌های ریلاکسیشن که بر آرامش روح و روان تاکید دارد، علائم گرگرفتگی را کاهش می‌دهد. محققان معتقدند که خانم‌هایی که نمی‌توانند هورمون استفاده کنند، می‌توانند از این تکنیک بهره‌مند شوند. اساس این تکنیک به این شرح است: در وضعیت راحتی بنشینید، چشمانتان را ببندید و تمام عضلات خود را شل کنید. در حالی که به عبور هوا از میان بینی خود توجه کامل دارید، روی آن تمرکز کرده و به‌آرامی هوا را داخل و خارج کنید (دم و بازدم).
ـ رژیم غذایی: عناصر جذب‌شده از غذاها در ساختمان هورمون‌ها نقش دارند و حذف این عناصر حیاتی از غذاها موجب برهم خوردن تعادل هورمونی بدن می‌شود. خوردن غذاهای فاقد ارزش تغذیه‌ای مانند دسرهای شیرین، قهوه و... مناسب حال خانم‌های یائسه نیست. زیاده‌روی در خوردن مواد شیرین در یائسگی باعث بدتر‌شدن اوضاع است.
ـ هورمون‌‌های گیاهی: برخی گیاهان، غذاها و ادویه‌ها حاوی مواد طبیعی هستند که فیتوهورمون نامیده می‌شوند و به بدن در تولید طبیعی استروژن و پروژسترون کمک می‌کنند. چون این هورمون‌های گیاهی به‌طور سیستمیک عمل می‌کنند، طیف وسیعی از ناراحتی‌ها مثل گرگرفتگی، اختلال قاعدگی و تومورهای فیبروئید را درمان می‌کنند. غذاهایی مثل لوبیا، سویا و یام (yam) باعث تشکیل هورمون‌ها شده و بسیاری از مشکلات یائسگی را برطرف می‌کند.
● دستورالعمل‌های طبیعی برای درمان گرگرفتگی
▪ مرتب و به مقدار متوسط ورزش کنید.
▪ از روش‌های تنفس عمیق یا ریلاکسیشن استفاده نمایید.
عوامل محرک را از زندگی روزمره خود حذف کنید مانند قهوه، الکل، غذاهای اوره‌دار نوشابه‌های داغ با لباس گرم
▪ مقدار قند خونتان باید در یک حد ثابت باشد، بدین منظور:
ـ هر ۵ـ۴ ساعت غذا بخورید. از مصرف زیاد قند و قهوه، چای پررنگ و کاکائو خودداری کنید.
ـ هرگز پرخوری نکنید
حداقل یکی از عناصر زیر را به غذای خود اضافه کنید:
ـ ویتامینE م( IUم۱۲۰۰-م۸۰۰ ) منقسم به ۳ـ۱ روز.
ـ ویتامین C به همراه بیوفلاونوئید
(mgم ۳۰۰۰ ـ۱۰۰۰)
ـ گیاهان شامل جین‌سنگ، ریشه شیرین‌بیان، برمادران، مریم گلی، فلفل بری (این گیاه در ایران به صورت قطره‌های ۳۰ میلی‌لیتری با نام ویتاگنوس (vitagnus) فرموله شده است.

الهه متولی

منبع : روزنامه تهران امروز