حجم موتور شما چقدره؟

شنبه‌ای که گذشت هنوز بسیاری از شهروندان محترم در ترافیک وحشتناک جاده‌های منتهی به تهران بودند که خبر محدودتر شدن مصرف سوخت و ابطال بخشی از کارت‌های سهمیه‌بندی بنزین به گوش آنها رسید. آنهایی که پشت ماشین‌های پرزرق و برق نشسته بودند و از سراتفاق رادیو برای آنها زمزمه می‌کرد بلافاصله صدای آن را رساتر کردند تا ببینند نتیجه ردیف کردن عدد و رقم‌ها چیست. «کارت سوخت فقط برای خودروهای داخلی تا ۲۰۰۰ سی‌سی و خارجی تا ۱۳۰۰ سی‌سی» آنهایی که از این عدد و رقم حجم موتور سردرمی‌آوردند، سری تکان دادند و بقیه فی‌الفور به مکانیک‌شان زنگ زدند که: «فلانی، حجم موتور ماشین من چنده؟»
خلاصه مثل هر نوع اعلام قیمت رسمی که چند روزی همه را به تلاطم می‌اندازد شنیدن طرح جدید عرضه سوخت نیز خیلی‌ها را به محاسبه واداشت. طبق معمول همه به خودروهای انبوه پشت ترافیک مانده نظری انداختند و مثل کارتون‌های دوران کودکی، لامپی بالای سرشان روشن شد؛ «یعنی ماشین داخلی گرون می‌شه!؟»
حالا این محاسبه سرانگشتی و بسیار ساده را می‌توان در میلیون‌ها ضرب کرد و در انتظار عواقب وحشتناک آن نشست. برای بازار ملتهب و ناآرام خودرو همین شایعه کوچک کافی است تا دوباره قیمت‌ها به آسمان نزدیک‌تر شوند. گرچه هنوز اخبار رسمی در مورد افزایش تقاضا و قیمت در بازار خودرو منتشر نشده اما از همین حالا می‌توان حدس زد که قیمت خودروهای داخلی آن هم در بخش موتورهای کم حجم‌تر تکان خواهد خورد.
به‌نظر می‌رسد هدف دولت از اجرای طرح جدید عرضه بنزین، ارائه سوبسید به قشر کم درآمد جامعه و واقعی‌تر کردن قیمت سوخت برای دارندگان خودروهای گران‌قیمت باشد اما به نظر نمی‌رسد این رویه به چنین هدفی منتج شود.
● خلاف جهت دنیا
با افزایش لجام گسیخته قیمت نفت در بازار جهانی در یکی دو سال اخیر، تحولات زیادی در صنعت خودروسازی جهان صورت گرفته و صاحبان این صنعت استراتژیک تمام تلاش خود را برای حفظ سهم بازار به کار بسته‌اند و حتی آمریکایی‌های ثروتمند هم ظرفیت تولید خودروهای پرخور و بزرگ خود را کاهش داده و به دنبال ساخت نمونه‌های کوچک و کم مصرف افتاده‌اند. افزایش قیمت بنزین در دنیا در بازار جهانی خودرو هم تغییرات زیادی ایجاد کرده است و حالا خیلی‌ها به دنبال خودروی ارزان‌تر می‌گردند.
در آمریکا که بزرگ‌ترین بازار خودروی جهان است میانگین استفاده از خودرو افزایش یافته و تعداد مشتریان خودروهای نو رو به کاهش گذاشته است.
اما شگفت‌انگیز است که در ایران و بازار انحصاری خودروی آن تحولات روند معکوسی را طی می‌کنند. سال گذشته و در پی سهمیه‌بندی مصرف سوخت تصور عمومی بر این بود که بازار خودرو با کاهش تقاضا و کاهش قیمت مواجه خواهد شد اما حیرت‌‌انگیز است که خودرو خواب چند ساله‌اش در مورد افزایش قیمت را در عرض چندماه طی کرد و تمام خودروهای ساخت داخل و وارداتی در مقیاس میلیونی گران‌تر شدند.
به‌زعم کارشناسان بازار این عطش می‌بایست به‌زودی فرو می‌نشست اما روند گران شدن خودرو تاکنون ادامه پیدا کرده و حالا ممکن است با اجرای طرح جدید عرضه بنزین باز هم جلوتر برود. با وجود سهمیه‌بندی بنزین ترافیک در ابرشهری مثل تهران شدیدتر شد و صف جایگاه‌های سوخت نیز به‌طور بی‌سابقه‌ای طولانی شده است. به این ترتیب می‌توان به این نتیجه دردناک رسید که طرح سهمیه‌بندی بنزین و تشدید آن تنها و تنها به سود خودروسازان داخلی شده که با استفاده از دستورالعمل‌های دولتی هر روز به گستره استیلای آنها بر بازار افزوده شده و انحصار شدیدتر می‌شود.
طرح جدید عرضه بنزین البته یک ضرر دیگر هم دارد و آن هم افزایش تمایل برای خرید خودروهای ارزان داخلی است که متاسفانه از حیث تکنولوژی، ایمنی، سازگاری با محیط زیست و امکانات رفاهی فرسنگ‌ها با استانداردهای دنیا فاصله دارند. در شرایط فعلی، دارندگان خودروهای لوکس که استطاعت مالی برای پرداخت پول بنزین تا لیتری ۵۴۰ تومان را هم دارند، شرایط تفاوت چندانی نکرده. برای آنها سهمیه ماهانه ۱۰۰ لیتر حدود ۴۰هزار تومان خرج برمی‌دارد که در قیاس با خودروهای چند ده میلیونی عددی نیست.
از طرف دیگر برای طبقه‌ ثروتمند جامعه بسیار آسان است که با خرید یک وانت پیکان دست‌دوم از منبع قابل توجه کارت سوخت آن استفاده لازم را ببرند و باک خودروهای خوشرنگ و لعاب خود را حتی با بنزین معمولی پر کنند. بنابراین عرضه عادلانه سوبسید بنزین به روش فعلی طرحی شکست خورده به نظر می‌رسد.
نکته جالب اینجاست که بنزین آزاد حتی با قیمت ۴۰۰ تومان هم فاصله زیادی با قیمت جهانی آن دارد و عملا برای قاچاقچی‌های بنزین همچنان کالای باارزشی محسوب می‌شود. کافی است سری به بنادر جنوبی ایران بزنید و ملاحظه بفرمایید که هر روزه چه مقدار بنزین روی قایق‌های موتوری سُر می‌خورد و به کشورهای همسایه می‌رود و در قبالش کالای قاچاق وارد می‌شود.
● بازی با اعداد
نکته دیگر در مورد روش جدید عرضه سوخت، انتخاب هوشمندانه حجم موتور خودروهاست که البته هوشمندی به‌کاررفته کاملا در راستای منافع خودروسازان داخلی است. انتخاب حجم ۲۰۰۰ سی‌سی برای خودروهای ساخت داخل در واقع حجم عمده تولید داخل را دربرمی‌گیرد و تنها خودروهای پرحجمی مثل نیسان و ماکسیما را پوشش نمی‌دهد که البته با توجه به قیمت بالاتر از ۳۵ میلیون تومان آن چندان فشاری به دارنده آن وارد نخواهد کرد. در مورد خودروهای وارداتی نیز انتخاب حجم ۱۳۰۰ سی‌سی انتخاب رندانه‌ای است؛ یعنی اگر مجریان طرح کلا خودروهای وارداتی را از دریافت کارت سوخت کنار می‌گذاشتند راحت‌تر بودند. با این سیاق تنها یکی دو خودرو هستند که امکان استفاده از سهمیه ماهانه ۱۰۰ لیتری بنزین را دارند که می‌شود حدس زد آنها هم این کارت را به کس دیگر واگذار می‌کنند و سراغ بنزین سوپر ۵۴۰ تومانی می‌روند که با مزاج خودروی آنها بیشتر سازگار است.
به هر حال طرح جدید عرضه سوخت و محدودتر کردن سهمیه‌بندی کارکرد مطابق انتظار مجریانش را نخواهد داشت اما هرچه باشد به اقتصاد خودروسازان غول‌آسا اما بی‌کیفیت داخلی کمک زیادی خواهد کرد؛ پس زنده باد اقتصاد دولتی...

مانی راهبر

منبع : روزنامه کارگزاران