پاکستان و بحران مناطق قبایلی

همزمان با اعلام تعهد دولت پاکستان در خصوص مبارزه جدی با گروههای غیرقانونی شبه‌نظامی، نیروهای امنیتی ایالت‌ ‌پنجاب این کشور ساختمان مرکزی این گروه را در اختیار گرفت.‌‌‌
نیروهای امنیتی لاهور با مصادره ساختمان مرکزی سازمان <جماعت الدعوه> به اتهام‌‌ ‌ارتباط با حملات ۲۶ نوامبر سال گذشته، مرحله جدیدی از برخورد و مبارزه با گروههای‌ ‌شبه نظامی را آغاز کرده است.‌‌ ‌
‌در همین خصوص <جاوید محمود> از مقام‌های ارشد دولت‌ ‌ایالتی پنجاب به خبرنگاران گفته که دولت بر امور موسسات <جماعت الدعوه> ‌‌و تاسیسات این سازمان در استان پنجاب نظارت خواهد داشت.‌‌ ‌
‌جماعت الدعوه‌ ‌که پیشتر به نام <مرکز طیبه> شناخته می‌شد، در حال حاضر با نام <جماعت الطلاب> فعالیت‌‌ ‌می‌کند.‌‌ ‌
ساختمان مرکزی جماعت الدعوه در استان پنجاب در مساحتی ۳۰ هکتاری شامل‌ ‌یک بیمارستان، موسسات آموزشی، مدرسه دینی و چندین خوابگاه است.‌‌ ‌
پس از آنکه‌ ‌شورای امنیت، گروه جماعت الدعوه را به عنوان سازمانی تروریستی اعلام کرد،‌‌ ‌پاکستان در ماه دسامبر این گروه را غیرقانونی اعلام کرد.‌‌
‌همزمان با توصیه شورای‌ ‌امنیت سازمان ملل متحد به پاکستان برای سخت‌گیری بیشتر علیه گروه جماعت‌الدعوه،‌‌ ‌نیروهای امنیتی این کشور شمار زیادی از اعضای این گروه را بازداشت ‌‌کردند.‌‌ ‌
کمیته فرعی تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای‌‌ ‌اعلام کرد که چهار تن از اعضای گروه <لشگر طیبه> را در ارتباط با حملات بمبئی مقصر ‌‌می‌داند و بر همین اساس ضمن افزودن نام این افراد در فهرست شرکتهای القاعده و ‌‌طالبان، دارایی‌های موسسه جماعت‌الدعوه (شاخه سیاسی لشکر طیبه) مسدود و‌ ‌تحریم‌های دیگری نیز علیه لشگر طیبه اعمال خواهد شد.‌‌ ‌
بعد از توصیه شورای امنیت،‌ ‌دولت پاکستان همه دفاتر این بنیاد در سراسر کشور را مسدود و <حافظ سعید> رئیس‌ ‌سازمان جماعت الدعوه را به سه ماه حبس خانگی محکوم کرد.‌‌ ‌
دولت پاکستان همچنین با‌ ‌مسدود کردن حسابهای بانکی جماعت الدعوه، هرگونه فعالیت این سازمان را در سراسر ‌‌کشور غیرقانونی اعلام کرد.‌
<شهید الله بیگ> سخنگوی وزارت کشور پاکستان نیز اعلام کرد که موسسه خیریه جماعت الدعوه مرتبط با گروهک لشکر طیبه را تحت نظر قرار داده است. وی افزود: به همه دولت‌های ایالتی و مقام‌های مناطق شمالی دستور داده‌ ‌شده دفاتر جماعت الدعوه را زیر نظر بگیرند و در صورت لزوم، این دفاتر را پلمپ کنند.‌
<عبدالله حسین‌ هارون> نماینده پاکستان در سازمان ملل در این نشست شورای امنیت‌‌ ‌تاکید کرده بود که پس از آنکه دولت هند گروه الدعوه را مشمول قطعنامه ۱۲۶۷ دانست، دولت آن کشور نیز این گروه را ممنوع اعلام و تدابیر لازم را‌ ‌در این مورد اتخاذ کرد و اموال سران این گروه را به مرور مصادره می‌کند.‌‌
پاکستان‌ ‌به طور آشکار اعلام کرده که حاضر نیست افراد تحت تعقیب را به هند تحویل دهد و تصریح ‌‌می‌کند که هیچ توافقنامه‌ای برای تحویل افراد تحت تعقیب بین دو کشور وجود ندارد.‌‌ ‌
هند اصرار دارد که اعضای گروهک لشگر طیبه و شاخه سیاسی آن یعنی جماعت الدعوه در حملات‌‌ ‌‌اخیر بمبئی دخالت دارند و اسلام‌آباد باید این افراد را تحویل دهلی نو دهد.‌‌ ‌
مقام‌های آمریکایی در سفر به پاکستان تاکید کردند که اسلام آباد باید بدون قید ‌‌و شرط با هند درباره شناسایی عوامل حوادث بمبئی همکاری کند.‌‌ ‌
آصف علی زرداری، ‌‌رئیس جمهوری پاکستان پیشتر تاکید کرده بود که بازداشت مظنونان حملات بمبئی در‌ ‌پاکستان، ثابت می‌کند که این کشور متعهد به مقابله با تروریسم است.‌‌ ‌
وی افزود: همانگونه که مشاهده شده، پاکستان علیه عواملی که در خاک این کشور در تلاش برای‌ ‌حمله به کشورهای همسایه هستند، اقدام و به عنوان جنایتکار، تروریست و قاتل، برخورد‌‌ ‌خواهد کرد.‌‌
‌‌پاراناب موکرجی وزیر امورخارجه هند بارها تصریح کرده که هیچ‌ ‌تردیدی نیست که این شبه نظامیان از پاکستان آمده‌اند و حملات آنها نیز از پاکستان‌‌‌ ‌‌هماهنگ شده است.‌‌
‌وی با اشاره به درخواست هند از پاکستان برای تحویل دادن ۲۰ ‌‌تروریست مظنون به دهلی‌نو، افزوده که اقدام دولت هند، به واکنش مقام‌های پاکستان به ‌‌این درخواست بستگی دارد.‌‌‌
● لشکر طیبه از نمای نزدیک‌
لشکر طیبه که متشکل از سلفی‌های مستقر در پاکستان است در فاصله میان سالهای ۲۰۰۳ و ۲۰۰۶، با استفاده از بمب، تنها در دهلی‌نو و بمبئی، بیش از ۳۰۰ هندی را کشته است. حمله این لشکر به پارلمان هند در پایتخت در دسامبر ۲۰۰۱، که موجب استقرار یک میلیون سرباز در طول مرزهای آنها شد، کم مانده بود که هند و پاکستان، دو قدرت هسته‌ای را به جنگی جدید بکشاند.‌
لشکر طیبه در سال ۱۹۹۱ با حمایت فعال سرویس‌های اطلاعات نظامی پاکستان، توسط حافظ سعید تشکیل شد و هدف آن آزادسازی آن بخش از کشمیر بود که از زمان تقسیم شبه‌قاره در سال ۱۹۴۷ به هند ملحق شده است.‌
از سال ۱۹۹۳ مبارزان این گروه به شورشیان کشمیر هند می‌پیوندند و حملاتی را از دره‌های پاکستان آغاز می‌کنند. در آنجا، آنها با حمله‌های برق‌آسا به نیروهای امنیتی هند، توانایی خود را نشان می‌دهند.‌
لشکر طیبه که دفاتر ستادی خود را در حومه لاهور مستقر کرده است و با توجه به اینکه مردم منطقه، از طبقه ممتاز شهری تا دهقانان، علاقه زیادی به آزادسازی کشمیر دارند، این گروه از کمک‌های مالی فراوانی برخوردار است. اوایل سال ۲۰۰۲ ژنرال پرویز مشرف، تحت فشار متحدان آمریکایی‌اش، فعالیت لشکر طیبه را ممنوع اعلام کرد. این سازمان خود را تحت عنوان <جماعت‌الدعوه> بازسازی کرد و رسما پشت ایفای نقش یک موسسه خیریه پناه گرفت. در این زمان، مردان لشکر طیبه به کمک شبه نظامیان طالبان برای مبارزه با آمریکایی‌ها در افغانستان شتافتند و تماس‌های خود را با شبکه القاعده گسترش دادند.
آنها اماکنی در پاکستان سازمان دادند تا از جنگجویان بازگشته از صحنه‌های نبرد، حفاظت کنند. لشکر طیبه از نظر ایدئولوژی خود را مبلغ آن نگرش از اسلام می‌داند که هندی و یهودی را دشمنان اسلام به شمار می‌آورند.‌
<جماعت الدعوه> موفق شد با شتافتن به یاری زلزله‌زدگان اکتبر ۲۰۰۵ و جمع‌آوری اعانه‌های قابل ملاحظه که در نهایت هزینه فعالیت‌های لشکر طیبه می‌شود، نفوذ خود را بار دیگر در کشمیر پاکستان و قلب مظفرآباد، پایتخت آن، گسترش دهد.‌
یک مجاهد قدیمی در کشمیر، اظهار عقیده می‌کند: <جماعت‌الدعوه بسیار فعال است. این گروه حتی نفوذ خود را به مناطق دیگر نیز گسترش داده است.>‌این در حالی است که <حافظ سعید> بنیانگذار آن، علیرغم خشم دهلی‌نو، هنوز هم به عنوان یک فرد آزاد، در پاکستان زندگی می‌کند.
● مساله مناطق قبایلی ‌‌ ‌
در چنین شرایطی، همزمان با‌ ‌استقرار دولت جدید در آمریکا، امیدهای رهبران اسلام‌آباد برای توقف حملات‌‌ ‌موشکی به مناطق قبایلی با حملات مجدد هواپیما‌های بدون سرنشین پنتاگون که به کشته شدن ۲۱ تن انجامید، به یاس تبدیل شد.‌‌‌‌
واکنش تند آصف علی زرداری، رئیس جمهوری پاکستان به حملات موشکی اخیر آمریکا علیه منطقه ‌‌قبایلی وزیرستان شمالی و جنوبی که به کشته شدن ۲۱ تن منجر شد، از نظر تحلیل‌گران ‌‌مسائل این کشور، خیلی جدی نیست، چرا که معتقدند این گونه واکنش‌ها با توجه به ماهیت‌‌ ‌سیاست خارجی پاکستان، طبیعی است و فقط جهت اقناع افکار عمومی مطرح می‌شود.‌‌ ‌
<‌‌محمد‌ ‌صادق> سخنگوی وزارت امورخارجه پاکستان نیز با ابراز نگرانی از حملات موشکی ‌‌هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به وزیرستان شمالی و جنوبی تصریح کرد که حمله به ‌‌مناطق قبایلی پاکستان راه‌حل مسائل نیست.‌‌ ‌
مناطق قبایلی بعد از استقرار دولت‌ ‌جدید پاکستان به اندازه تمام دوران پرویز مشرف، ‌‌تحت فشار‌‌ ‌‌دوسوی مرزها (دولت اسلام‌آباد و نظامیان آمریکایی) قرار گرفته و هرروزه شمار زیادی از مردم این مناطق برای حفظ امنیت جانی خود، منازل خود را ترک کرده و آواره‌‌ ‌می‌شوند.‌‌ ‌
‌از اوایل تابستان سال گذشته تاکنون نیز حدود ۲۰هزار پاکستانی برای‌ ‌فرار از درگیریهای مسلحانه و خشونت‌های شدید میان نیروهای امنیتی و شبه‌نظامیان‌ ‌پاکستان، از مرزهای کشورشان عبور کرده و به مناطق شمال شرقی افغانستان پناه برده اند.‌تشدید تنش‌ها و ناآرامی‌ها در مناطق مرزی پاکستان و افغانستان، هزاران‌‌ ‌پاکستانی را وادار کرده تا از خانه و کاشانه خود بگریزند و به افغانستان پناه‌‌ ‌‌ببرند. درگیری‌ها میان نیروهای طالبان و نظامیان ارتش پاکستان در ماه اوت آغاز شد.‌‌‌درواقع، طالبان مسئول بی‌ثباتی در این منطقه است، زیرا اقدامات شبه نظامیان‌‌ ‌طالبان سبب شد که نیروهای ارتش پاکستان باشدت تمام برای مقابله با آنها وارد عمل‌ ‌شوند. نتیجه این وضع، ناامنی شدید در این منطقه است.‌‌‌ ‌
ساکنان محلی از این‌ ‌وضع بسیار خشمگین هستند و به همین علت علیه شبه نظامیان طالبان وارد عمل شده‌اند.‌‌ ‌
آنها تخریب و به‌ آتش کشیدن خانه‌های اعضای طالبان را خواستار هستند و طالبان‌ ‌تلاش می‌کنند مانع از این کار شوند، البته بومیان محلی به این درخواست‌ها توجهی ‌‌ندارند.‌‌
وضعیت مناطق قبایلی در حال حاضر برای مسئولان امنیتی اسلام‌آباد از‌ ‌حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و آنها تمام تلاش خود را برای حل مشکلات امنیتی موجود‌ ‌در این بخش از پاکستان معطوف کرده‌اند.‌‌ ‌
‌از سوی دیگر، مناطق قبایلی پاکستان از‌‌ ‌جمله مناطق راهبردی است که برای آمریکایی‌ها بسیار با اهمیت است و به طور قطع‌ ‌تحرکات آتی نظامیان آمریکایی بین مرز پاکستان و افغانستان و همچنین تحولات پیش رو‌ ‌در کابل (صلح با طالبان) نشان خواهد داد که این مناطق تا چه اندازه از اهمیت ‌‌برخوردار است.‌‌ ‌
● ارزیابی‌
به نظر می‌رسد ادامه حملات موشکی آمریکا علیه‌‌ ‌‌مناطق قبایلی از یکسو و تاکید باراک اوباما برساماندهی مساله افغانستان از سوی دیگر،‌ ‌دو حلقه‌ای هستند که می‌توانند دارای خروجی واحدی باشند و این خروجی ممکن است‌‌ ‌‌به تغییراتی در مرز بین پاکستان و افغانستان منجر شود.‌‌ ‌
‌بسیاری از تحلیل‌‌‌گران بر این عقیده هستند که تغییرات احتمالی در مناطق قبایلی پاکستان و افغانستان‌، ‌‌با تشکیل منطقه‌ای آزاد مرتبط است.‌
این دسته از تحلیلگران معتقدند که‌ ‌طرح آمریکا برای این منطقه، ایجاد منطقه‌ای آزاد است که با حضور طالبان و نیروهای‌ ‌آزاد بین مرز مشترک افغانستان و پاکستان شکل خواهد گرفت.‌‌ ‌
‌سیاست دو گانه آمریکا‌ ‌در پاکستان و افغانستان که از یکسو برای مبارزه با طالبان و القاعده به پاکستان ‌‌فشار می‌آورد و از سوی دیگر، زمینه مذاکرات طالبان با دولت کابل را فراهم می‌کند،‌ ‌نشان می‌دهد که آنها خود را برای ایجاد تغییراتی مهم آماده می‌کنند؛ تغییراتی که بدون‌‌ ‌شک به نفع پاکستان و دیگر کشورهای منطقه نخواهد بود.‌‌ ‌
واگذاری غیررسمی مدیریت‌ ‌ولایت جنوبی افغانستان به طالبان، گامی رسمی و عملی بسوی ایجاد منطقه‌ای آزاد است‌‌ ‌‌که هم اکنون پیش زمینه آن، یعنی فشار به پاکستان با ابزار حملات موشکی به مناطق‌‌‌ ‌قبایلی انجام می‌شود.‌‌ ‌
در مجموع، پاکستان باید متوجه باشد که دولت آمریکا تغییر ‌‌کرده، نه سیاست خارجی آن در منطقه.‌‌‌‌
به عبارت دیگر رهبران اسلام‌آباد ‌‌نباید امید داشته باشند که اوباما بخواهد تغییری در وضعیت فعلی پاکستان ایجاد کند و حملات اخیر هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به مناطق قبایلی، این نکته را ثابت کرد.‌‌‌

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا