مراقبت های لازم برای بارداری ایمن

بارداری دوره‌ای است که جنین در رحم مادر رشد می‌کند و با تولد نوزاد پایان می‌یابد.
برای مراقبت از سلامتی جنین و مادر آزمایش‌هایی باید انجام شود؛ تعدادی از این تست‌ها در شرایط خاص و برای تشخیص و درمان مشکلی ویژه در برخی از خانم‌ها انجام می‌شود. اگرچه باید یادآوری شود که عواملی مثل سن مادر هنگام بارداری و یا نحوه زندگی او در انتخاب برخی تست‌ها تاثیر‌گذار است.
● پیش از بارداری
▪ ایمنی در برابر سرخجه
سرخجه یک بیماری ویروسی است که از طریق سرفه و عطسه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.کسی که یک بار به این بیماری مبتلا شده باشد و یا واکسن آن را زده باشد، دیگر دچار این بیماری نمی‌شود. این ایمنی اگر در مادر بارداری وجود داشته باشد، جنین او را هم محافظت می‌کند؛ در غیر این صورت اگر در سه ماهه اول بارداری مادر مبتلا به سرخجه شود بچه در خطر جدی در حد مرگ قرار می‌گیرد.
بنابراین در ابتدا با انجام یک آزمایش ساده خون، خانمی که قصد باردار شدن دارد، ایمنی بدن خود را در برابر سرخجه می‌تواند چک کند.
▪ آزمایش HIV
HIV ویروسی است که باعث بیماری ایدز می‌شود. حداقل۹۰تا۹۵ درصد کسانی که با این ویروس آلوده می‌شوند، طی سه ماه، آنتی‌بادی علیه این ویروس در بدن آنها تشکیل می‌شود، که به این افراد HIV مثبت می‌گویند. یک خانم HIV مثبت می‌تواند عفونت را به بچه‌اش منتقل کند. با انجام یک آزمایش HIV بروش الایزا، می‌توان تولید آنتی‌بادی علیه ویروس را در بدن نشان داد، اگرچه یک نتیجه مثبت می‌تواند آلودگی به این ویروس را مطرح کند، ولی چون این روش به دلایل دیگر هم می‌تواند مثبت شود بنابراین انجام تست تاییدی برای تشخیص قطعی، ضروری است.
توجه داشته باشید که یک نتیجه منفی دلیل بر عدم وجود عفونت HIV نیست، شاید بدن به تازگی با ویروس آلوده شده باشد و فرصت کافی برای تولید آنتی‌بادی نداشته است.
بنابراین در هر صورت، قضاوت روی نتیجه آزمایش را به عهده پزشک خودتان بگذارید.
▪ گونوره‌آ، کلامید یا و سیفلیس
این بیماری‌ها، بیماری‌های عفونی هستند که توسط باکتری‌ها به وجود می‌آید، در صورت ابتلای مادر باردار، احتمال سقط جنین وجود دارد و یا ممکن است موقع تولد نوزاد به این باکتری‌ها آلوده شود. بنابراین قبل از بارداری بررسی لازم و انجام آزمایش در این موارد اهمیت دارد. اگرچه در کشور ما، این بیماری‌ها بسیار کم دیده می‌شوند و به طور معمول از آزمایش‌های بارداری محسوب نمی‌شود. (البته به جز سیفلیس)
برای سیفلیس یک تست خونی ساده وجود دارد. این آزمایش می‌تواند نتایج مثبت کاذب داشته باشد، لذا انجام آزمایش تاییدی در این موارد ضروری است.
▪ گروه خونی و تعیین RH
A، B، AB و O انواع گروه خونی هستند که می‌توانند به صورت Rh مثبت و یا Rh منفی وجود داشته باشند. در شرایط خاص اگر گروه خونی مادر و جنین متفاوت باشد، می‌تواند مشکلاتی به وجود آید؛ شناخته شده‌ترین این مشکل‌ها، وقتی است که مادر Rh منفی و جنین Rh مثبت باشد. در این شرایط سیستم دفاعی بدن مادر، علیه آنتی‌ژن Rh مثبت گلبول‌های قرمز جنین، آنتی‌بادی می‌سازد که نتیجه آن تخریب گلبول‌های قرمز جنین است (البته برای اولین بچه‌ای که Rh مثبت باشد این اتفاق نمی‌افتد بلکه در بارداری‌های بعدی اگر جنین باز هم Rh مثبت باشد مشکل پیش می‌آید) انجام آزمایش آنتی گلوبولین غیر‌مستقیم برای بررسی ایمنی مادر علیه Rh مثبت لازم است.
▪ هپاتیت B
هپتاتیت B یک عفونت ویروسی است که سبب به وجود آمدن التهاب در کبد می‌شود، اگرچه اغلب کسانی که مبتلا می‌شوند، بدون هیچ درمانی، بهبود پیدا می‌کنند ولی یک تا ۳ درصد ناقل هپاتیت B باقی می‌مانند و قادر به انتقال عفونت به دیگران می‌شوند.
تشخیص یک عفونت هپاتیت B فعال در بارداری از این نظر مهم است که بچه‌ها، هدف مناسبی برای ابتلا به این ویروس هستند، ولی اگر به موقع تشخیص داده شود پس از تولد، نوزاد را می‌توان تحت درمان مناسب قرار داد.
▪ اندازه‌گیری هموگلوبین
هموگلوبین، پروتئینی داخل گلبول قرمز و عامل رنگ قرمز آن است.
نقش آن، انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است. در دوران بارداری، هموگلوبین باید اکسیژن کافی را به مادر و جنین برساند. بنابراین اگر مقدار هموگلوبین یک مادر باردار کافی نباشد، گفته می‌شود که وی آنمی یا کم‌خونی دارد. بیشتر خانم‌های باردار درجاتی از کم‌خونی را تجربه می‌کنند، برای جلوگیری از این مساله مقدار هموگلوبین خون مادر باید قبل از بارداری، در شروع بارداری و در طی بارداری اندازه‌گیری شود. باید توجه داشت فقر آهن معمولی‌ترین علت کم‌خونی یا آنمی است، ولی کمبود ویتامین، بیماری کلیوی و نارسایی‌های ارثی HB می‌توانند باعث به وجود آمدن کم‌خونی شوند.
▪ تورچ«TORCH»
مجموعه آزمایش‌هایی که تحت عنوان تورچ وجود دارند برای غربال‌گری ۴ نوع بیماری عفونی انجام می‌شوند، این بیماری‌ها می‌توانند نوزاد را هنگام تولد آلوده کنند.
تست‌هایی که در این مجموعه انجام می‌شود، عبارت است از: روبلا، توکسوپلاسما، سیتومگالوویروس و هریس سیمپلکس ویروس.
تست روبلا برای تشخیص سرخجه، بیشتر از سایر این تست‌ها درخواست می‌شود که قبلا هم به آن اشاره شد.توکسوپلاسموز بیماری است که در اثر مصرف گوشت آلوده به انگل توکسوپلاسما در صورتی که خوب پخته نشده باشد، به وجود می‌آید، همچنین در اثر تماس با مدفوع آلوده گربه و یا خاک آلوده به این انگل.
۱) اگر جنینی در اوایل بارداری به این بیماری مبتلا شود، بیشتر تحت تاثیر خطرات بیماری قرار دارد. بچه متولد شده با بیماری توکسوپلاسموز ظاهری سالم دارد، ولی بعدا دچار کمبود شنوایی یا بینایی می‌شود همچنین عدم توانایی یادگیری، عقب افتادگی ذهنی و در حالت شدید مرگ از عواقب ابتلا به این بیماری است.
۲) سیتومگالوویروس عامل یک عفونت ویروسی است که مادر مبتلا می‌تواند آن را به نوزاد خود هنگام تولد منتقل کند، اگرچه از طریق شیر مادر هم منتقل می‌شود. کاهش شنوایی، عقب‌افتادگی ذهنی، پنومونی و یرقان از عوارض ابتلا به این ویروس است.
۳) هریس ویروس، عامل عفونت ویروسی است که نوزاد ضمن تولد در داخل کانال زایمان با این ویروس آلوده می‌شود. این ویروس می‌تواند در تمام بدن نوزاد پخش شود و به ارگان‌های حیاتی وی حمله کند. در صورت تشخیص بیماری، درمان با داروهای مناسب هرچه سریع‌تر باید انجام شود تا از بروز صدمات جبران‌ناپذیر به خصوص به سیستم عصبی مرکزی جلوگیری شود.
▪ آزمایش‌های ژنتیکی برای بیماری‌های وراثتی
صدها بیماری وابسته به تغییر در رمزهای ژنتیکی وجود دارد، ولی اغلب آنها بسیار نادر هستند. جهش یا تغییر در ژن‌های خاصی باعث می‌شود، تولید پروتئین مشخصی متوقف شود و یا در ساختمان آن پروتئین تغییر به وجود آید، این اثرات روی برخی عملکردهای بدن تاثیر می‌گذارد و سبب بیماری می‌شود.
آزمایش ژنتیکی برای بعضی بیماری‌های شایع ژنتیکی انجام می‌شود ولی اینکه چه بیماری باید بررسی شود به نظر مشاور ژنتیک بستگی دارد.

کارشناس ارشد علوم آزمایشگاهی

منبع : روزنامه تهران امروز