سهمیه‌بندی بنزین چالش‌ها و راهکار‌ها

براساس قانون بودجهء سال ۸۶ دولت موظف بود تا پایان فروردین ماه، قیمت بنزین آزاد را اعلام كند. مكلف شدن دولت به اعلام قیمت بنزین آزاد، در واقع به معنای مكلف شدن به عرضهء بنزین با نرخ آزاد است كه البته دولت محترم تا به امروز از انجام آن، به دلایل مختلف سر باز زده است.
اما مشكلی كه به تازگی ایجاد شده، مربوط به پیدایش پدیدهء بازار سیاه بنزین، پس از سهمیه‌بندی است. متاسفانه، به اندازه‌ای بنزین سهمیه‌ای در بازار ریخته شده كه نگرانی وجود دارد با عرضهء بنزین به نرخ آزاد، این ۱۵ میلیون لیتر صرفه‌جویی حاصل از سهمیه‌بندی بنزین از بین برود. در واقع، دولت در زمینهء چگونگی عرضهء بنزین سهمیه‌بندی دچار چند اشتباه شد. عدم نظارت كافی بر تاكسیرانی شهرهای مختلف كشور یكی از این خطاها بود. مدیریت و ادارهء تاكسیرانی هر شهر به صورت سنتی از طریق خود رانندگان تاكسی انجام شده و از آن‌جا كه مدیران سازمان‌های تاكسیرانی، اغلب، علیه منافع صنف خود اقدامی نمی‌كنند، در بحث سهمیه‌بندی بنزین مدیرانی از سوی دولت برای تاكسیرانی تعیین شد. از آن‌جا كه مدیران دولتی سازمان‌های تاكسیرانی از توانایی لازم برای نظارت و برخورد با رانندگان متخلف برخوردار نیستند، حجم عظیمی از بنزین سهمیه‌ای از طریق تاكسی‌های مسافربر و وانت‌های تاكسی‌بار به صورت بازار سیاه به جامعه روانه شد.
از طرف دیگر برای خودروهای دوگانه‌سوز كه تعداد زیادی از تاكسی‌ها نیز در زمرهء این دسته محسوب می‌شوند، سهمیهء بنزین در نظر گرفته شد كه این مساله نیز موجب به وجود آمدن بنزین اضافه در بازار شد. اشتباه دیگری كه در سهمیه‌بندی بنزین صورت گرفته به مسالهء كنترل نكردن استفادهء خودروها از كارت ویژهء هر خودرو بازمی‌گردد.
در واقع، در زمان سوخت‌گیری خودروها، هیچ‌گاه مشخص نمی‌شود كه كارتی كه درون دستگاه‌كارت خوان قرار می‌گیرد آیا متعلق به خودروی سوختگیری‌كننده است یا متعلق به خودروی دیگری است.
در حال حاضر، فواید اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، قابل‌توجه است و این امید وجود دارد كه تا پایان سال، نزدیك به چهار میلیارد دلار صرفه‌جویی داشته باشیم و از این مبالغ برای گسترش شبكهء حمل ونقل ریلی و مرتفع ساختن مشكلات حمل‌‌ونقل عمومی از طریق خرید شش هزار دستگاه اتوبوس، اقدام كنیم.
با توجه به اختلاف موجود میان مجلس و دولت پیرامون عرضهء بنزین با نرخ آزاد و با توجه به مهلت سه‌ماهه‌ای كه دولت از مجلس در این خصوص تقاضا كرده، بهتر است در این مدت، دولت به عرضهء بنزین آزاد به شكل هدایت شده اقدام كند. به این معنا كه بنزین با نرخ آزاد تنها در اختیار افرادی كه استطاعت مالی دارند قرار بگیرد. به این طریق هم دولت اجباری در عرضهء بنزین آزاد به تمامی آحاد جامعه ندارد، هم كسانی كه نیاز و توان استفاده از بنزین با نرخ آزاد را دارند، امكان دسترسی آسان به بنزین را خواهند داشت و هم از پدید آمدن بازار سیاه بنزین جلوگیری به عمل خواهد آمد.

حسن مرادی
عضو هیات رییسه كمیسیون انرژی مجلس

منبع : روزنامه سرمایه