درباره چیپ‌ست‌های کیسه‌دار ‏Intel‏ و حواشی آن!

قبول دارم که عنوان چیپ‌ست‌های کیسه‌دار برای ذهن مخاطب چندان آشنا نیست و راستش را بخواهید سال‌هاست که می‌خواهم معادل مستقلی برای چیپ‌ست‌های ‏IGP‏ پیدا کنم، اما هر بار با در بسته برخورد کرده‌ام و استدعا دارم اگر معادل خوبی در چنته دارید رو کنید و خانواده‌ای را از نگرانی برهانید!
به‌ طور کلی یادآور می‌شوم که چیپ‌ست‌های ‏IGP‏ به دسته‌ای از چیپ‌ست‌های (‏Northbridge‏) مورد استفاده در مادربردها اطلاق می‌شوند که در بطن خود یک فقره موتور گرافیکی فرد اعلا دارند و نیازی به استفاده از کارت‌گرافیک مستقل ندارند،‌ هر چند برای روز مبادا در قاطبه مادربردهای جدید یک شکاف گرافیکی ‏PCIe x۱۶‎‏ در کنار موقعیت پردازنده تعبیه می‌شود. نمی‌دانم پیش از این گفته بودم یا خیر، که این دسته از مادربردها، در عالم فانی پرفروش‌ترین هستند.
▪ اول؛ خاستگاه چیپ‌ست‌های کیسه‌دار
طراحان مادربرد از یک‌سو خوب دریافته بودند که قاطبه خریداران نیاز چندانی به پردازش گرافیک سه‌بعدی (‏‎۳D‎‏) ندارند و در تهیه کارت گرافیک با مشکلاتی دسته و پنجه نرم می‌کنند. از دیگرسو خریداران تمایل داشتند بخشی از بازار پردازنده‌های گرافیکی را نیز به چنگ آورند. از این‌رو طرح تعبیه موتور پردازش گرافیکی در داخل چیپ‌ست اصلی مادربرد به اجرا درآمد و با موفقیت توام شد. نمی‌دانم تجربه موفق کدامیک از شرکت‌ها بود که دیگران را به‌ دنبال کردن این رویه متوجه ساخت. شرکت‌های ‏Intel، ‏VIA، ‏ATI، ‏nVIDIA، ‏SiS‏ و ‏Ali‏ آن روزگار در این عرضه فعال بوده‌اند و اکنون نیز کم و بیش هستند!
نمی‌دانم این گفته صحت دارد یا خیر، که این چیپ‌ست‌های کیسه‌دار (‏IGP‏) اول‌بار برای مادربردهای مخصوص سرور طراحی شده بودند، زیرا مادربردهای سرور نیازی به پردازش گرافیکی نداشتند. البته این نوع مادربردها کماکان از همان چیپ‌ست‌های کیسه‌دار استفاده می‌کنند و راضی و خشنود هستند!
▪ دوم؛ ‏Intel‏ و جوجه‌هایش
از آنجا که هیچ حرکتی از چشمان تیزبین ‏Intel‏ پوشیده نمی‌ماند، تصمیم بر آن شد تا این بازار تقویت شود. لذا عده‌ای متخصص استخدام شدند و کار به شکلی جدی آغاز شد. در حال حاضر بیش از نیمی از بازار چیپ‌ست‌های (‏HGP‏) در کنف اختیار ‏Intel‏ قرار دارد. استفاده از چیپ‌ست‌های ‏Intel‏ در مادربرد لپ‌تاپ‌ها، سازندگان را مجبور به استفاده از موتورهای پردازش گرافیکی تعبیه شده در درون این موجودات کرد و این‌چنین شد که این‌گونه از چیپ‌ست‌ها رواج بیشتری پیدا کردند.
اگر به مشخصات فنی چیپ‌ست‌های شرکت ‏Intel‏ توجه کنید خواهید دید که نام موتور گرافیکی آن با عنوان ‏GMA‏ در زیر آن قید می‌شود. به‌ طور کلی هریک از چیپ‌ست‌های ‏Intel‏ که در انتهای نام مدل آن حرف ‏G‏ قرار گرفته باشد از نوع چیپ‌ست‌های ‏IGP‏ است، یعنی موتور گرافیکی دارد. در ادامه نگاه مختصری خواهیم داشت به جوجه‌های گرافیکی (‏GMA‏) شرکت ‏Intel‏ از چهار پنج سال پیش به این‌سو!
● خاندان ‏GMA ۹۰۰‎
شرکت ‏Intel‏ تاکنون چهار نسل از موتورهای گرافیکی نسل ‏GMA‏ را معرفی کرده است که ‏GMA ۹۰۰‎‏ اولین آن‌ها محسوب می‌شود. موتورهای گرافیکی قدیمی‌تر از خانواده ‏GMA‏ با نام ‏Extreme Graphic‏ معرفی می‌شدند، موتور ۳۳۳ مگاهرتزی ‏GMA ۹۰۰‎‏ نیز با عرضه چیپ‌ست‌های ‏Intel ۹۱۰G، ‏‎۹۱۵G‎‏ و ‏Intel ۹۱۵Gx‏ به‌صورت رسمی به بازاری‌جماعت معرفی شد که در ظاهر امر از پردازش گرافیک سه بعدی، ‏DirectX ۹‎‏ و ‏Shader Model ۲‎‏ پشتیبانی می‌کرد. بسیاری از لپ‌تاپ‌هایی که از نسل دوم (‏Sonoma‏) تکنولوژی ‏Centrino‏ بهره می‌بردند از موتور ‏GMA ۹۰۰‎‏ استفاده می‌کردند.‏
موتور گرافیکی ‏GMA ۹۵۰‎‏ برخی امکانات نرم‌افزاری ارایه شده توسط نسل قبلی خود را به ‌صورت سخت‌افزاری درآورده و به‌ همین دلیل از لحاظ کارایی بهبود یافته بود. چیپ‌ست‌های ‏Intel ۹۴۰GML، ‏‎۹۴۵G‎، ‏‎۹۴۵GU‎‏ و ‏Intel ۹۴۵GT‏ از موتور ۴۰۰ مگاهرتزی ‏GMA ۹۵۰‎‏ استفاده می‌کردند. این موتور گرافیکی حدود یک سال پس از معرفی ‏GMA ۹۰۰‎‏ معرفی و به ‌صورت گسترده در لپ‌تاپ‌های نسل سومی (‏Napa‏) تکنولوژی ‏Centrino‏ همراه پردازنده‌های نسل جدید ‏Intel Core‏ و اندکی بعد ‏Intel Core ۲‎‏ استفاده شد.
خاندان ‏GMA ۳۰۰۰‎
دقت داشته باشید که این موتور گرافیکی تفاوت‌های بسیاری با موتور گرافیکی جدید ‏GMA X۳۰۰۰‎‏ دارد. راستش را بخواهید موتور گرافیکی ‏GMA ۳۰۰۰‎‏ شباهت‌های فراوانی با نسل‌های قبلی خود دارد و یکی از ضعف‌های آن این است که بسیاری از قابلیت‌های خود را بر دوش نرم‌افزار نهاده.‏
این موتور گرافیکی همراه چیپ‌ست‌های ‏Intel ۹۴۶GZ، ‏Q۹۶۵‎‏ و ‏Intel Q۹۶۳‎‏ عرضه و بیشتر در مادربردهای عام مورد استفاده در دسکتاپ‌ها کاربرد داشت و در وادی لپ‌تاپ‌ها با بی‌مهری روبه‌رو شد.
فرزندخوانده این موجود که اندکی بعد معرفی شد ‏GMA ۳۱۰۰‎‏ نام گرفت و در چیپ‌ست‌های ‏Intel G۳۱‎، ‏G۳۳‎، ‏Q۳۳‎‏ و ‏Intel Q۳۵‎‏ تعبیه شد و همچون پدرخوانده خود در دنیای مادربردهای عام مورد توجه قرار گرفت.
● خاندان ‏GMA X۳۰۰۰‎
حدود دو سال و خرده‌ای پیش همراه چیپ‌ست ‏Intel G۹۶۵‎‏ موتوری معرفی شد که ‏GMA X۳۰۰۰‎‏ نام داشت و به‌ طور عملی نشان داد که یک سر و گردن بالاتر از نسل‌های قبلی خود است. راستش موفقیت‌های جدید ‏ATI‏ و ‏nVIDIA‏ طراحان شرکت ‏Intel‏ را بسی تکان داده بود. خاندان ‏GMA X۳۰۰۰‎‏ برای استفاده در مادربردهای عام و اندکی بعد نسخه مخصوص ۶۶۷ مگاهرتزی ‏GMA X۳۱۰۰‎‏ برای استفاده در لپ‌تاپ‌ها طراحی شد. پس از آن همراه چیپ‌ست‌های ‏Intel GL۹۶۰‎‏ و ‏Intel GM۹۶۵‎‏ لپ‌تاپ‌های نسل چهارمی، (‏Santa Rosa‏) تکنولوژی ‏Centrino‏ معرفی شد. این دو موجود حداکثر از ۲۵۶ مگابایت حافظه پشتیبانی می‌کردند و به‌ گفته متخصصان از همه‌جا باخبر این چیپ‌ست‌ها پیش از این به طور اختصاصی برای پشتیبانی از سیستم‌عامل ویستا در لپ‌تاپ‌ها طراحی شده بودند و در حال حاضر بسیاری از لپ‌تاپ‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند. نسل‌های قبلی ‏GMA‏ جز آبروریزی از ‏Intel‏ در برابر هنرنمایی ‏ATI، ‏nVIDIA‏ و ‏VIA‏ کاری نکردند و معرفی ‏GMA X۳۰۰۰‎‏ بهانه جدیدی برای اعاده حیثیت ‏Intel‏ بود.‏
شاید تحمل همین فشارها و نتایج موفقیت‌آمیز خانواده ‏GMA X۳۰۰۰‎‏ بود که نسخه بعدی آن یعنی موتور ‏GMA X۳۵۰۰‎‏ همراه چیپ‌ست ‏Intel G۳۵‎‏ برای استفاده در مادربردهای دسکتاپ روانه بازار شد و زبانم لال شود اگر بخواهم دروغ بگویم که کیفیتی فراتر از ‏nVIDIA Geforce ۸۲۰۰‎‏ ارایه کرد. با این شرایط اگر ‏ATI‏ تکانی به خود ندهد، بعید نیست که در رتبه دوم کیفیت پس از موتور گرافیکی ‏Intel‏‌ قرار گیرد!
موتور ‏GMA X۳۵۰۰‎‏ به ‌طور کامل از ‏DirectX ۱۰‎‏ و ‏Shader Model ۴‎‏ پشتیبانی می‌کند و بخشی از قابلیت‌های نرم افزاری خود را به‌ صورت سخت‌افزاری ارایه کرده است.
● و اما ‏GMA X۴۵۰۰‎
نمی‌دانم ‏Intel‏ چه مسیری را طی می‌کند، اما معرفی موتور گرافیکی ‏GMA X۴۵۰۰‎‏ نشان داده است که طراحان پردازنده خبره‌ای در اختیار دارد. به طور حتم خبر دارید که ‏Intel‏ طی یکی دو سال آینده کارت‌های گرافیکی مستقل خود را روانه بازار خواهد کرد. این شرکت دو سه سال پیش تیمی از بهترین‌ها را نزد خود گرد آورد و پس از آن تغییرات محسوسی در طراحی چیپ‌های گرافیکی رخ داد.‏
نسل چهارم موتورهای گرافیکی ‏Intel‏ حدود چهار ماه پیش تحت عنوان ‏GMA X۴۵۰۰‎‏ معرفی شد و اندکی بعد مدل ارتقا یافته آن با نام ‏GMA X۴۵۰۰HD‏ برای استفاده در مادربردهای دسکتاپ در دسترس سازندگان مادربرد قرار گرفت. هم‌اکنون از ‏GMA X۴۵۰۰‎‏ در چیپ‌ست‌های ‏Intel G۴۳‎‏ و ‏Intel G۴۱‎‏ و از موتور گرافیکی فاخر ‏GMA X۴۵۰۰HD‏ در چیپ‌ست ‏Intel G۴۵‎‏ استفاده می‌شود.
راهکار ‏Intel‏ برای لپ‌تاپ‌های نسل پنجمی (‏Montevina‏) تکنولوژی ‏Centrino۲‎‏ ارایه موتور اصلاح‌شده ‏GMA X۴۵۰۰MHD‏ در قالب چیپ‌ست‌های ‏Intel Q۴۳‎‏ و ‏Intel Q۴۵‎‏ است. تفاوت موتور ‏X۴۵۰۰‎‏ با ‏X۴۵۰۰HD‏ در پشتیبانی مدل دوم از فیلم‌های با کیفیت بالا (‏Full HD ۱۰۸۰p‏) و دیسک‌های ‏Blueray‏ است.
آن‌گونه که نگارنده خبردار شده، ‌چندی است که مادربردهایی با استفاده از موتور گرافیکی ‏GMA X۴۵۰۰‎‏ در بازار داخلی توزیع شده‌اند که استفاده از آن‌ها باعث خشنودی رفتگان و آسایش‌خاطر حاضران خواهد بود.
● و اما بعد!
شرکت ‏Intel‏ نسل جدیدی از موتورهای گرافیکی خود را تحت عنوان ‏GMA ۵۰۰‎‏ طراحی کرده است و قصد دارد در سیستم‌های قابل‌حمل ‏Intel Atom‏ از آن‌ها استفاده کند. براساس شنیده‌ها چیپ‌ست جدید ‏US۱۵W‏ که برای پشتیبانی از پردازنده‌های خانواده ‏Z۵xx‏ طراحی شده‌ شامل موتور ‏GMA ۵۰۰‎‏ است.
امید دارم با خواندن این نوشتار دید بهتری نسبت به چیپ‌ست‌های کیسه دار (‏IGP‏) پیدا کرده باشید. تا بعد!

منبع : هفته‌نامه بزرگراه فناوری