برای اعراب یا آمریکایی ها؟!

در جریان جنگ های داخلی لبنان در سال های ۱۹۷۵ تا ،۱۹۹۱ تعداد دیگری از مسئولان و فارغ التحصیلان این دانشگاه کشته شدند. از جمله مایکل رکر رئیس سابق دانشگاه که روز ۱۸ ژانویه ۱۹۸۴ به دست دو مرد مسلح ناشناس ترور شد. ری گاشن و رابرت ناجمی از رؤسای دانشکده های دانشگاه بودند که کشته شدند. در طول جنگ های داخلی ۳۰ نفر مرتبط با دانشگاه ربوده شدند، اما معلوم نیست چه بلایی سرشان آمد. دیوید داج جانشین رئیس دانشگاه در ژوئن ۱۹۸۲ ربوده و پس از یک سال آزاد شد و توماس سادرلند رئیس دانشکده کشاورزی در ژوئن ۱۹۸۵ ربوده و تا نوامبر ۱۹۹۱ آزاد نشد.
در تیره و تارترین مقاطع جنگ داخلی، دانشگاه تعطیل نشد و فقط در سال ۱۹۸۹ تمام کلاس ها به جز دانشکده پزشکی به حال تعلیق درآمد. فارغ التحصیلان دانشگاه در مراکز بهداشتی تراز اول آمریکا و نیز در مناصب مهم دولتی، اقتصادی و دانشگاهی در سراسر جهان عرب حضور دارند. در خلال پنج سال گذشته، فعالیت دانشگاه گسترده شده است. آمریکایی ها در رشته های مطالعات عربی و خاورمیانه ثبت نام می کنند. دانشجویان عربی که خواهان تحصیل آمریکایی هستند، اما نمی توانند روادید آمریکا بگیرند یا از رفتن به آمریکا ابا دارند، به این دانشگاه می روند. این دانشگاه اخیراً طرح کلان ۲۰ ساله ای را برای ارتقای کامل دانشگاه و تجهیزات آن آغاز کرده است.
با وجود آن که ترور حریری، لبنان را با دوره ابهام جدیدی روبه رو کرده است، طرح گسترش دانشگاه آمریکایی بیروت در جریان است. دانشکده جدید تجارت، مجتمع آزمایشگاه مهندسی و کانون دانشجویان در دست ساخت است. بسیاری از ساختمان ها نوسازی شده و دانشکده پزشکی در حال نوسازی است در حالی که موزه باستان شناسی پس از نوسازی در این ماه افتتاح خواهد شد. تابستان امسال دانشکده پرستاری یکصدمین سالگرد تأسیس خود را جشن گرفت و اکنون قصد دارد با تکمیل هیأت علمی، مرکز تحقیقاتی و دوره دکتری راه اندازی کند. در سال ۲۰۰۵ ، ۱۶۸۸ نفر از دانشگاه فارغ التحصیل شدند که دومین فارغ التحصیلی پرتعداد در دوران فعالیت دانشگاه است.
دانشگاه آمریکایی بیروت از جمله قدیمی ترین دانشگاه های خاورمیانه است که در سال ۱۸۶۶ به عنوان دانشکده پروتستان سوریه توسط هیأت های مبلّغ آمریکایی تأسیس شد. این دانشکده که عمده فعالیت آن در زمینه پزشکی بود، زیر نظر دانشگاه نیویورک بود. در سال ،۱۹۲۰ این دانشکده به دانشگاه آمریکایی بیروت تغییر نام داد و در سال ۱۹۲۴ به یکی از اولین نهادهای آموزشی مختلط در منطقه تبدیل شد. در طول جنگ جهانی دوم، بیمارستان دانشگاه روی سربازان دوطرف باز بود و دانشگاه مانند مرکز کمک رسانی عمل کرد.
به طور سنتی مسئولان دانشگاه که از نیاز به حفظ حسن نیت میزبان لبنانی و حامیان عرب و آمریکایی آگاه هستند، کوشیده اند از سیاست دوری کنند. اما وقوع جنگ بین اعراب و اسرائیل در سال های ۱۹۶۷ و ،۱۹۷۳ بسیاری از دانشجویان و اعضای هیأت علمی علناً از تعصب آمریکا نسبت به اسرائیل ابراز عصبانیت کردند. کنگره آمریکا و مردم این کشور نیز دشمنی بیشتری نسبت به اعراب و به خصوص فعالان این دانشگاه از خود نشان دادند. در طول جنگ داخلی ۱۶ ساله، دانشگاه آمریکایی بیروت لطمه فراوانی خورد، ثبت نام پایین آمد، کمک مالی آمریکایی ها و اعراب خشکید و دولت لبنان هزینه ادامه فعالیت دانشگاه را تأمین کرد.
یک مشکل مهم دانشگاه، ممنوعیت مسافرت اتباع آمریکایی توسط واشنگتن در سال های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۸ بود که باعث کم شدن مسافرت سایر خارجیان به این کشور شد. گروهی از استادان آمریکایی با استفاده از گذرنامه ایرلندی در دانشگاه ماندند و شماری از آمریکایی های لبنانی تبار با گذرنامه لبنانی سفر کردند. رؤسای آمریکایی دانشگاه ناچار بودند دانشگاه را از راه دور اداره کنند. در سال ،۱۹۹۸ دکتر واتر بری استاد سیاست و امور بین المللی در پرینستون، اولین رئیس آمریکایی دانشگاه شد که پس از ممنوعیت در بیروت اقامت گزید.
یکی دیگر از آسیب های ناشی از جنگ، تضعیف تنوع سنتی در دانشگاه بود. به گفته دکتر واتر بری، در روزهای پیش از جنگ ۵۰ درصد دانشجویان از اقصی نقاط جهان عرب به دانشگاه می آمدند و هیأت علمی آن تا حد زیادی از آمریکاییان تشکیل شده بود. امروز شمار دانشجویان دو برابر شده و به ۷۰۰۰ نفر رسیده است. تعداد اعضای هیأت علمی تمام وقت آن ۶۰۰ نفر است اما ۸۰ درصد دانشجویان و ۷۵ درصد هیأت علمی لبنانی هستند. پس از ۱۱ سپتامبر، شمار متقاضیان ورود به دانشگاه بسیار بالا رفت. مسئولان آن امیدوارند نسبت دانشجویان خارجی به لبنانی ظرف چند سال آینده به ترتیب ۶۰درصد و ۴۰ درصد شود.
در سال ،۲۰۰۲ دانشگاه آمریکایی بیروت تصمیم گرفت ۱۴۰ میلیون دلار برای طرح های توسعه کمک مالی پیدا کند و تا سال ،۲۰۰۵ ۷۶درصد این مبلغ محقق شد. وده نصر از مسئولان دانشگاه گفت مرگ حریری و بمب گذاری های اخیر بر جذب دانشجو و هیأت علمی از خارج تأثیر منفی گذاشته است. وی گفت: «دانشجویان در این دانشگاه جنبه ای از آمریکا را می بینند که با تصویر این کشور به عنوان قدرت غالب و حامی حاکمان مستبد تضاد دارد.»
پس از ۱۱ سپتامبر، دانشگاه برنامه ای با عنوان فهم اسلام معاصر برقرار کرد که هزینه آن را سازمان های خصوصی آمریکا مانند بنیاد کارنگی و صندوق برادران راکفلر تأمین می کنند. دکتر عبدالحمید حلاب مدیر برنامه گفت: ۲۹ کارشناس اسلامی برای تدریس در دانشگاه های آمریکا تشکیل شده اند و از ۱۳ نفر آنان برای پایه گذاری های کرسی مطالعات اسلامی دعوت شده است.
مرکز مطالعات و تحقیقات آمریکای دانشگاه در سال ۲۰۰۳ با وقف ۵ میلیون دلاری شاهزاده ولید بن طلال تشکیل شد. کرسی مطالعات آمریکا برای بزرگداشت ادوارد سعید، پژوهشگر فلسطینی تبار تأسیس شد که در سپتامبر همان سال درگذشت. ادوارد سعید عضو هیأت مشورتی بین المللی دانشگاه بود.
فعالیت مرکز مطالعات عربی و خاورمیانه دانشگاه در دوران جنگ داخلی به حال تعلیق درآمد اما در سال ۱۹۹۷ با پنج دانشجو از سر سرگرفته شد. جان ملوی مدیر مرکز گفت پس از ۱۱ سپتامبر علاقه آمریکایی ها به مطالعات خاورمیانه افزایش یافته و این مرکز اکنون ۵۰دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد دارد. برگزاری دوره فشرده آموزش عربی از دیگر فعالیت های این مرکز است.
دانشگاه آمریکایی بیروت در سال ۱۹۷۸ برنامه ای را شروع کرد که در قالب آن به عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و سایر کشورهای خلیج فارس استاد قرض می دهد.
مترجم: وحیدرضا نعیمی
منبع: گزارش خاورمیانه در واشنگتن

منبع : روزنامه همشهری