راز موفقیت ستارگان

اگر ستارگان هر دوره زمانی را نشان‌دهنده علایق آن نسل بدانیم، جدیدترین فهرست بازیگران پولساز هالیوود را می‌توان نشانه‌ای از حسن سلیقه علاقه‌مندان سینما در آستانه قرن بیست و یکم دانست.
در صدر این فهرست بازیگری متخصص ایفای نقش‌های عجیب و غریب (جانی دپ) جای گرفته است. بازیگران سینمای مستقل یا فعال سیاسی (جورج کلونی، مت دیمن) از دیگرحاضران این فهرست هستند. از سوی دیگر شاهد حضور دو ستاره (ویل اسمیت، دنزل واشینگتن) هستیم که توانسته‌اند بر نظریه ناتوانی بازیگران آفریقایی- آمریکایی در جلب توجه تماشاگران جهانی خط بطلان بکشند. گرچه متفاوت بودن فهرست سال ۲۰۰۸ باعث خوشحالی می‌شود، اما از سوی دیگر غیبت زنان در این فهرست، اگر حساب افراد پردرآمد چون ریس ویترسپون (حدود ۲۰ میلیون دلار)، آنجلینا جولی (۱۵ میلیون دلار) و کامرون دیاز (۱۲ میلیون دلار) را جدا کنیم، بسیار چشمگیر است.
اگر این مشکل برجسته را نادیده بگیریم، می‌توان گفت جریان اصلی سینما در وضعیت خوبی به سر می‌برد. بازیگران خودنما به کلی از فهرست حاضر خارج شده‌اند و جای خود را به افرادی چون جورج کلونی و جانی دپ داده‌اند.
دپ اخیرا و برای دومین سال پیاپی از سوی پخش‌کنندگان به عنوان مرد شماره یک سینما انتخاب شد (فهرست مورد اشاره در این نوشته را موسسه «کیگلی» منتشر کرده است). این رخداد بدون شک برای بازیگری که از زمان همکاری در فیلم‌های ارزانقیمت و نامتعارف جیم جارموش و امیر کوشتوریتسا تاکنون تغییری در شیوه رفتار خود نداده، باید بسیار غرورآفرین باشد.
دپ به واسطه حضور در سه‌گانه «دزدان دریایی کارائیب» توانست به این افتخار دست یابد و در حقیقت با این فیلم بود که ظرفیت پولسازی دپ بیش از پیش آشکار شد. گرچه دپ به خاطر بازی در نقش ناخدا جک اسپارو دستمزد خوبی دریافت کرد، اما تا پیش از اکران نخستین قسمت از این مجموعه، هیچ‌کس او را در رده اول بازیگران پولساز طبقه‌بندی نمی‌کرد.
دپ در دو دنباله فیلم حضوری چندان نداشت، اما با همین حضور کوتاه توانست طراوتی خاص به فیلم ببخشد و تعدیل‌کننده بازی‌های جدی همبازی‌هایش کایرا نایتلی و اورلاندو بلوم باشد. دیگر جانی دپ بازیگری است که کسی تردیدی در توانایی‌هایش ندارد. او می‌تواند یک موزیکال پر از خونریزی («سوئینی تاد» ساخته جانی دپ) را به فیلمی پرفروش تبدیل کند و همچنین قادر است از برادران وارنر برای ساخت فیلم زندگینامه‌ای «وینس کیبل» چراغ سبز بگیرد.
حضور کلونی در رده‌های نخست فهرست باعث خواهد شد خیلی از لیبرال‌ها با دم خود گردو بشکنند. مردی که ابایی از مخفی نگه داشتن عقاید سیاسی‌اش ندارد، در فیلم‌های متعددی چون «سیریانا» و «شب بخیر و موفق باشید» سرمایه‌گذاری می‌کند و در عین حال هنوز از اقبال عامه تماشاگران برخوردار است. نظریه جالبی است، اما به همان اندازه نیز بی‌معنی است، چرا که همان‌طور که همه می‌دانند اما نمی‌خواهند بپذیرند، کلونی به خاطر مجموعه فیلم‌های بسیار ضعیف اما پرتماشاگر «اوشن» به این فهرست راه یافته است.
با وجود این باز هم باید حضور کلونی را به فال نیک گرفت. بی‌شک هرکس دورانی را که استالونه و شوارتزینگر یکه‌تازان این فهرست بودند به یاد آورد، از اینکه محبوبیت کلونی به خاطر حضور در ۳ فیلم «اوشن» بالا رفته است، نه به خاطر هوشمندی‌اش، گلایه نخواهد کرد.
مت دیمن، همبازی کلونی در فیلم‌های «اوشن»، یکی دیگر از تازه‌واردان فهرست است که در رده چهارم جای گرفته است. عمده این پیشرفت به سبب حضور دیمن در فیلم‌های «بورن» حاصل شده که اگرچه این مورد نیز یک مجموعه دیگر است، اما طبق اتفاق نظر همگان از نظر ساخت و مفاهیم سیاسی اثری هوشمندانه است.
حضور دپ، کلونی و دیمن در این فهرست علاوه بر آنکه نشانه پیروزی بازیگری متفکر است، اعتراضی به ستارگان ماشینی گذشته نیز محسوب می‌شود. دلیل این امر را می‌توان به سر آمدن دوران ستارگان اکشن یا نامساعد بودن فضا برای جلوه‌گری حرکات قلدرمآبانه، به خاطر اوضاع جاری در عراق دانست. دلیل این امر هرچه باشد، باید خوشحال بود مردان قوی‌هیکل از این فهرست خارج شده‌اند و آن را شبیه به دورانی ساخته‌اند که در تصرف بازیگرانی چون جان وین، کلینت ایستوود و گری کوپر بود.
ارتقای مقام ویل اسمیت و دنزل واشینگتن، از دیگر خبرهای خوش فهرست امسال است. در گذشته بازیگران آفریقایی- آمریکایی تنها به واسطه حضور در کمدی‌ها یا دلقک‌بازی می‌توانستند مورد توجه تماشاگران قرار گیرند.
محبوب‌ترین بازیگران سیاه‌پوست دو دهه گذشته ـ ووپی گلدبرگ، مارتین لارنس، ادی مورفی، ریچارد پریور ـ عموما کمدین بوده‌اند. در وجود اسمیت و واشینگتن توانایی‌هایی نهفته که می‌تواند بر هر فهرستی اثرگذار باشد. واشینگتن بازیگری صاحب‌سبک است که به هر شخصیتی که نقش‌اش را ایفا می‌کند، حتی اگر سلطان مواد مخدر در «گانگستر آمریکایی» باشد، اعتبار بسیار می‌بخشد.
اسمیت نیز کسی است که می‌تواند با جلب توجه تماشاگران همه دنیا، فروش خیره‌کننده ۴/۴ میلیارد دلاری برای فیلم خود به ارمغان آورد. اسمیت اکنون در بالاترین حد محبوبیت قرار دارد، با وجود این هیچ‌گاه خود را محدود به ژانر خاصی نکرده است.
او در کمدی رمانتیک (Hitch)، درام اجتماعی هوشمندانه (در جست‌وجوی خوشبختی) و فیلم‌های علمی تخیلی («من روبات هستم» و «من افسانه‌ هستم») حضور می‌یابد و تماشاگران نیز از همه این فیلم‌ها استقبال می‌کنند.
برقراری ارتباط میان محبوبیت فعلی باراک اوباما نزد رسانه‌ها و حضور اسمیت در رتبه دوم فهرست بازیگران پولساز، می‌تواند ایده‌ای وسوسه‌برانگیز باشد، چرا که هر دو آنان در حرفه خود توانسته‌اند از مرز محدودیت‌های موجود برای آفریقایی-آمریکایی‌ها بگذرند.
بزرگ‌ترین وجه تمایز میان این دو در این مساله است که اوباما به راحتی اسمیت نمی‌تواند از جلوی چشم مردم کنار رود، یا اینکه تصمیم بگیرند کدام بخش از زندگی‌اش را در معرض اطلاع همگان قرار دهد، چرا که همان‌گونه که اخیرا دیدیم همواره عده‌ای مترصد فاش‌سازی اسرار او هستند. با نگاهی کلی به تاریخ سینما نمی‌توان انطباق چندانی میان بازیگری خوب و فروش بالا پیدا کرد و این مساله از زمان چاپ فهرست کیگلی از سال ۱۹۳۲ به وضوح مشاهده می‌شود.
رابرت دنیرو تنها دو بار در فهرست حضور داشته است ـ ۱۹۷۷ و ۱۹۹۱ ـ و رتبه او هیچ‌وقت بالاتر از ۹ نبوده است. با وجود این وضع دنیرو باز از مریل استریپ بهتر است، چرا که او در حضورش در این فهرست طی سال‌های ۱۹۸۰، هیچ‌گاه مقامی بهتر از دهم کسب نکرده است.
در این دنیای عجیب سر و کله بازیگرانی چون مارلون براندو، آل پاچینو، جودی فاستر و داستین هافمن به ندرت در چنین فهرست‌هایی پیدا می‌شود.
در حقیقت هیچ‌یک از این غول‌های بازیگری تاکنون نتوانسته‌اند با جان وین (حاکم بلامنازع رتبه اول در تمام دوران بازیگری‌اش)، تام کروز (که ۲۰ بار، از جمله امسال، در فهرست حضور داشته است) یابرت رینولدز (با پنج بار حضور در صدر فهرست) برابری کنند.
نباید از یاد برد که این فهرست قلمرو ستارگان است، نه بازیگران. اما در این دوران، محبوبیت و هوشمندی به طرزی شگفت‌انگیز با یکدیگر درهم آمیخته‌اند، دوران تسلط فوق‌ستاره‌ها بر گیشه سر آمده است. بیست سال پیش آرنولد شوارتزینگر و سیلوستر استالونه برجسته‌ترین نام‌های فهرست بودند. این ستارگان نیز از محبوبیت روزافزون خود برای افتتاح رستوران یا حمایت از جمهوری‌خواهان استفاده می‌کردند. بسیاری از حاکمان فعلی گیشه دارای خصوصیاتی مشترک با بازیگران چون جک نیکلسن (کسی که به آسانی از پس دشوارترین کارها برمی‌آید) هستند. برخی از آنان مانند نیکلسن به کارگردانی یا تهیه‌کنندگی نیز تمایل یافته‌اند.
البته همه آنان در این زمینه‌ها موفق نبوده‌اند ـ به‌طور مثال «شجاع» ساخته جانی دپ با استقبال چندانی مواجه نشد ـ اما تلاش آنها در اکثر مواقع موفقیت‌آمیز بوده است. کلونی تاکنون دو فیلم ماجراجویانه و متعهد («اعترافات یک ذهن خطرناک» و «شب بخیر و موفق باشید») ساخته است و فیلم‌های بسیاری نیز برای شریک تجاری‌اش استیون سودربرگ، تهیه کرده است. از سوی دیگر «مذاکره‌کنندگان بزرگ» ساخته دنزل واشینگتن نسبت به «آنتوان فیشر»، نخستین ساخته‌اش، با نظری مساعدتر روبه‌رو شده است. مت دیمن نیز به خاطر همکاری در نوشتن فیلمنامه «ویل هانتینگ خوب» یک اسکار به دست آورده است.
تمایل بیشتر به حضور در آثار کوچک یا مخاطره‌انگیزتر از فیلم‌های پرفروش، از دیگر خصوصیات مشترک این ستارگان است. شاید بسیاری از استودیوها آرزو می‌کردند، جانی دپ تا آخر عمر فقط در «دزدان دریایی کارائیب» بازی می‌کرد، اما او می‌خواهد در نقش‌هایی حضور یابد که جایگاه بازیگری‌اش را بالا ببرند، نه اینکه فقط جیبش را پر کنند. غیبت غیرمنتظره زنان از فهرست، باعث فرو نشستن سرخوشی اولیه می‌شود. سال گذشته در فهرست تنها نام یک زن به چشم می‌خورد که بسیار باعث تاسف بود. از سوی دیگر آن یک نفر داکوتا فانینگ، ستاره کودک بود. شاید چنین اتفاقی تنها در فهرستی بیفتد که شرلی تمپل چهار بار بر صدر آن جای گرفته است.
این مساله نشان از شروع حرکت فرهنگی نگران‌کننده‌ بود که علاوه بر هالیوود که پولسازترین بازیگر زنش یک کودک نابالغ است، دامنگیر عامه تماشاگران نیز شده بود. در فهرست امسال به گونه‌ای غیرقابل باور، حتی یک زن نیز حضور ندارد تا بخواهد مقابل بازیگرانی چون نیکلاس کیج (که به رغم حضور در فیلم‌های ضعیفی چون «مرد حصیری» و «گنجینه ملی: کتاب اسرار» در رده هشتم فهرست جای گرفته است) بازی کند. مجله «هالیوود ریپورتر» در مقاله‌ای تعجب خود را از این مساله که بازیگران زن برخی از موفق‌‌ترین فیلم‌های سال ـ مانند کاترین هیگل در «باردار» و کایرا نایتلی در «دزدان دریایی کارائیب» ـ نتوانسته‌اند به فهرست کیگلی راه یابند، ابراز کرده است.
مسلما تصور اینکه توجه مردم به فیلم‌های مذکور، به خاطر بازیگران زن آنها بوده است، توهمی بیش نیست. حتی حضور زنان در این صنعت مردسالار نیز امری دشوار است، چه رسد به آنکه بخواهند در فیلم‌های کمدی یا ماجراجویانه به توفیق دست یابند، مگر آنکه مانند رنه ز‌لوگر در فیلم‌های «بریجیت جونز» یا گلدی هاون شخصیت‌هایی خلق کنند که کل فیلم حول محور آنان بچرخد.
شاید در فهرست‌های آینده شاهد حضور هیل و نایتلی یا آنگونه که کیگلی پیش‌بینی کرده است، الن پیچ، ستاره Hard Candy و «جانو»، نیز باشیم. یکی از درس‌های این فهرست ثابت نبودن دوران اوج ستارگان است که آمدن و رفتن‌های متعدد ستارگان نیز آن را تایید می‌کند.
حتی ستاره‌ای چون تام کروز نیز نمی‌تواند تا ابد اطمینان به جلب توجه تماشاگران داشته باشد. کروز در فهرست امسال مکان هفتم را به خود اختصاص داده که یک پله بالاتر از رتبه سال پیش اوست، اما باز هم پایین‌تر از تازه‌واردانی چون کلونی و دیمن است. طی چند سال گذشته تغییرات زیادی در این رده‌بندی به وجود آمده است، به گونه‌ای که برخی از حاضران همیشگی فهرست مانند مل گیبسن، جیم کری، تام کروز و تام هنکس به تدریج در حال خروج از آن هستند.
ستارگان هیچ‌گاه نیابد از یاد ببرند که هر قدر که آزاد باشند، باز هم وابسته به پول استودیوها هستند. ستاره شدن اتفاقی غیرقابل پیش‌بینی و ناشناخته است این مساله نیز مانند داشتن بدنی سالم است، که داشتن آن تضمینی برای همیشگی بودنش نیست.
فقط چند حرکت ناشیانه لازم است تا هر بازیگری، پیش از آنکه بتواند بگوید: «یادتون رفته من کی هستم؟»، از صدر به قعر نزول کند. با وجود این دپ، اسمیت، کلونی و دیگر همتایان‌شان باهوش‌تر از این به نظر می‌رسند که چنین اشتباه‌هایی کنند. دلایل بسیاری وجود دارد که ما را به درخشش آنان در سینمای آمریکا، برای سال‌های متمادی امیدوار می‌کند.

منبع: آبزرور، ۳ فوریه
رایان گیلبی
مترجم: علی افتخاری

منبع : روزنامه تهران امروز