وسواس اولویت وزارت بهداشت نیست

دبیر انجمن شفای وسواس ایران معتقد است: وسواس اولویت وزارت بهداشت نیست
وسواس شایع‌ترین كسالت در میان مردم است كه زمینه‌ساز و به‌وجود آورنده سایر بیماری‌ها و مشكلات محسوب می‌شود.
دبیر انجمن شفای وسواس با توضیح این مورد به نكاتی در مورد وسواس اشاره دارد كه دلیلی هم بر شكل‌گیری این NGO تخصصی است. اسفندیار سید سیاح معتقد است وسواس سرطان روان است و در عین حال تاكید دارد كه آدم‌های وسواسی بیمار نیستند و به یك «كسالت» دچار شده‌اند.
این كسالت قابل پیشگیری است فقط نیازمند شناخت درست است.«انجمن شفای وسواس ایران» خود را متولی وسواس در ایران می‌داند و معتقد است پیش از ظهور آنها هیچ نهادی اعم از دولتی و غیردولتی در پیگیری این موضوع پیشقدم نبوده است.
این انجمن با ۱۴۰ نفر عضو غیررسمی هم‌اكنون در تهران فعال است و شعبه‌ای هم در شهرستان‌ها ندارد.به گفته مسوولان انجمن، به‌رغم نشست‌ها و گفت‌وگوهایی كه میان اعضای انجمن و مسوولانی از سازمان‌ بهزیستی و وزارت بهداشت صورت گرفته، هیچ‌گونه تمایلی از سوی این دو نهاد كه می‌بایست سهمی در این رابطه داشته باشند ابراز نشده.
دبیر انجمن وسواس به صراحت می‌گوید كه «وسواس» با توجه به شیوع و گستردگی آن در كل كشور و با توجه به اینكه زمینه‌ساز تمام مشكلات روانی و اجتماعی است اما از اولویت‌های وزارت بهداشت محسوب نمی‌شود.
انجمن جلساتی را با مسوولان مربوطه در وزارت بهداشت برگزار كرده است كه اثرات بیرونی نداشته و این وزارتخانه به صراحت اعلام كرده است: «وسواس از اولویت‌های ما محسوب نمی‌شود.»
● تاریخچه
دبیر انجمن شفای وسواس از گذشته و شكل‌گیری انجمن اینگونه می‌گوید كه «اگر بخواهیم به صورت رسمی فعالیت انجمن وسواس را اعلام كنیم، باید به سال ۸۴ اشاره داشته باشیم كه درخواست تاسیس انجمن به استانداری تهران ارائه و پروانه فعالیت انجمن در تیرماه ۱۳۸۵ توسط استانداری تهران صادر شد و از همان زمان فعالیت‌ رسمی را شروع كردیم.
ولی به صورت غیررسمی مؤسسان انجمن از سال ۷۲ در قالب یك مركز مشاوره خصوصی به نام شفاء به فعالیت پرداختیم كه در نهایت فعالیت منتج به تخصصی‌تر شدن برنامه‌ها شد كه به شكل یك سازمان رسمی فعال شدیم به عنوان متولی «وسواس» شروع به كار كردیم.»
انجمن شفای وسواس با استفاده از روش‌های آموزشی خاص بیماران خود را آموزش می‌دهد و علاوه بر وسواس در مورد مهارت‌های زندگی نیز فعال است. اسفندیار سیدسیاح در این مورد می‌گوید: «با اشاره به گذشته ما كه از سال ۷۲ به عنوان مركز مشاوره فعال بودیم، در ارتباط با كسالت‌های روانی، مشاوره ازدواج و اختلاف‌های زناشویی كار كردیم.
در این خلال تجربه نشان داد، غالب این كسالت‌ها متصل می‌شد به اختلال شخصیتی وسواس یا وسواسی كه افراد به صورت عملی با آن درگیر هستند. این افراد یا به صورت واضح مبتلا بودند یا به صورت حاشیه‌ای با آن درگیر هستند و تصمیم گرفتیم فعالیت انجمن را روی بحث وسواس متمركز كنیم.»
وی وسواس را زمینه‌ساز تمام آلام اجتماعی می‌داند و توضیح می‌دهد: «چهار كسالت شایع‌ترین كسالت‌ها در بحث روانشناسی در دنیاست؛ اضطراب، وسواس، اعتیاد و مصرف مواد كه وسواس یكی از این چهار مورد است كه ایران نیز از این لحاظ مستثنی نیست.»
از طرفی در میان مراجعان مركز مشاوره ما بالاترین میزان ابتلا به وسواس دیده می‌شد به همین دلیل بهتر دیدیم مركز را روی درمان وسواس متمركز كنیم.
دكتر اسلامی‌نسب، بنیانگذار انجمن برخلاف روش رایج در كشور ما، معتقد است وسواس بدون استفاده از دارو قابل درمان است چون جزو كسالت‌های روانی به حساب می‌آید كه احتیاج به دارو ندارد و سبك درمان آن به صورت روانی است.
نهایت تلاش دكتر اسلامی‌نسب این بود كه درمان‌شده‌های وسواس بدون دارو را داشته باشیم و آنها كسانی بودند كه پس از اتمام درمان خود مراجعه كردند تا به كسانی كه مبتلا هستند كمك كنند و به عنوان دستیار به ما كمك كردند و سیستم ما در نهایت به صورت كمك شفایافته به شفاجو درآمده است. چون كسی كه سال‌ها از این بیماری رنج برده و آسیب‌دیده راحت‌تر می‌تواند به شخص دیگری كه مبتلاست كمك كند چون حرف یكدیگر را بهتر می‌فهمند.
به مرور رسیدیم به جایی كه برای سرویس‌دهی بهتر به جمع وسواسی‌ها در ایران و البته در تهران متمركزتر فعال باشیم.
طبق گفته‌های دبیر انجمن آمار مكتوب از میزان مبتلایان به وسواس در ایران وجود ندارد ولی با توجه به حساس بودن جوامع غربی و اروپایی روی این نكته باید به آن توجه شود.
سیاح اضافه می‌كند: «آنچه در كتاب‌ها عنوان شده است نزدیك به ۴۰ درصد مردم دنیا زمینه‌های شخصیت وسواس را دارند ولی در ایران بحث آماری رسمی انجام نگرفته است.
صحبت‌های ما فقط بالینی و تجربی است ولی آنچه به صورت مكتوب عنوان شده این نكته است كه زمینه شخصیت وسواس حدود ۴۰ درصد مردم دنیا را شامل می‌شود و كسانی كه وسواس فكری-عملی دارند حدود چهاردرصد هستند. این درصد، بالاست چون در مقام مقایسه با جمعیت یك درصدی بیماران روانی در ایران این میزان چشمگیر است.»
وی در این مورد كه انجمن در رابطه با «وسواس» در ایران تحقیقات میدانی انجام داده است یا خیر، می‌گوید: «در ایران به صورت رسمی آماری از وسواس جمع‌آوری نشده است.
چون وسواس جزو بیماری‌های دیگر محسوب نمی‌شود كه از سوی مردم دیده شود و برای درمان آن به كلینیك‌ها، بیمارستان‌ها و مطب پزشكان مراجعه ‌كنند كه با روش‌های مختلف مثل دارو، هیپنوتیزم‌درمانی یا شوك‌درمانی تحت معالجه قرار گیرند.
شیوه درمانی انجمن وسواس روان‌درمانی، رفتاردرمانی و برگزاری جلسات آموزشی و سیستم‌های خاص مثل بحث مرگ آگاهی و... است. »سیاح دراین‌باره اضافه می‌كند: «روی این شیوه‌ها تخصصی كار شده است و از آن نتیجه گرفته‌اند. نتیجه این نوع درمان این بود كه گروه‌های «شفایافته وسواس» تشكیل شدند و به انجمن یاری می‌رسانند.
با تیم درمانی كه دكتر اسلامی‌نسب در راس آن قرار دارد و متشكل از روانشناس، روانپزشك، روانكاو و گروهی از فعالان اجتماعی، غیردولتی و خیرین است، پایه و اساس انجمن وسواس در سال ۸۴ در قالب یك NGO ریخته شد. سه گروه تشكیل‌دهنده انجمن وسواس كنار یكدیگر قرار گرفتند تا بتوانند با دولت، ارگان‌ها و نهادها وارد تعامل شوند و بحث و گفت‌وگو كنند تا بتوانند امكاناتی را دریافت كنند.»
سیاح ریشه وسواس در ایران را اعتقادات مذهبی و توجه به پاكیزگی زیاد از حد می‌داند و به این نكته اشاره دارد كه مراجع دینی نسبت به وسواس هشدار داده‌اند: «مراجع تقلید در رساله‌های خود به وسواس اشاره داشته‌اند و امام خمینی هم در رساله خود حكم داده‌اند كه وسواس «شرك» است.
كسی كه وسواس دارد هر دو دنیا را از دست داده است. در صحبت با مراجع عالیقدر نیز به این اشاره می‌شود كه آمار بالای تماس‌های تلفنی اشخاصی كه به دفاتر زنگ می‌زنند، مربوط به وسواس است. این كسالت در حوزه اعتقادی، مذهبی ما هم رخنه دارد و دفاتر مراجع نیز اذعان دارند كه بالاترین آمار تلفن‌ها مختص كسانی است كه وسواس دارند و مدام در شك و تردید به سر می‌برند و می‌خواهند از یك مرجع، اطمینان بگیرند.»دبیر انجمن «شفای وسواس» معتقد است اگر آموزش وسواس‌شناسی را بپذیریم خیلی راحت و پیش از رخنه آن به تمام ابعاد زندگی، جلو آن را گرفته‌ایم. سیاح ادامه می‌دهد: «از سال ۸۵ موفق شدیم با ارگان‌های ذی‌ربط وارد مذاكره شویم و درد وسواسی‌ها را به گوش آنها برسانیم.
مشكلات را به آنها بگوییم، عواقب این «كسالت» را گوشزد كنیم تا از تبعات آن آگاه باشند و اگر برای مثال در رابطه با كاهش بزهكاری، طلاق و اعتیاد در تلاش هستیم برای ریشه‌یابی این مشكلات بررسی انجام دهیم، چون ریشه تمام این مشكلات به وسواس بازمی‌گردد.»
وی با اشاره به اهداف انجمن توضیح می‌دهد: «انجمن چهار هدف راهبردی دارد. اول آگاهی‌افزایی در رابطه با وسواس از طریق آموزش كه در سال ۸۵ نیز جلسات آموزش وسواس‌شناسی را در مراكزی كه با ما همكاری داشتند برگزار كردیم. در مدارس، غیردولتی (غیرانتفاعی)، دانشگاه‌ها و انجمن‌های غیردولتی این جلسات آموزشی برگزار شده است.
سال گذشته دو همایش سراسری در شهریور و اسفندماه برگزار كردیم. هدف دوم ما پژوهش است كه برایمان تولید علم بومی در رابطه با وسواس است و اینكه آیا می‌توان اطلاعات جدید و آماری در مورد وسواس در ایران تهیه كرد.»
وی در مورد اهداف انجمن اضافه می‌كند: «فعالیت‌های پژوهشی انجمن آغاز شده است كه در مورد شیوع وسواس، پراكندگی آن در كشور و تاثیر درمانی آن در قسمت‌های مختلف كشور است. این تحقیق ابتدا تهران را در برمی‌گیرد و سپس شهرستان‌ها را مدنظر قرار می‌دهد. این تحقیق هنوز كامل نشده است.»
وی در مورد هدف بعدی انجمن اضافه می‌كند: «سومین هدف ما ساماندهی درمان است به این صورت كه اطلاع‌رسانی را داشته باشیم و كنترلی روی بحث وسواس داشته باشیم تا بتوانیم درمان وسواس در ایران را به سمت درمان بدون دارو سوق دهیم و با ادله كافی بتوانیم به مسوولان بقبولانیم كه وسواس با این پراكندگی قابل درمان بدون دارو است و اگر شیوه درمانی دیگری در كشور رایج هست به همین سمت سوق پیدا كند.»
با توجه به هشدار شكل‌دهندگان انجمن وسواس، توجه مسوولان دولتی به این مقوله نیز احساس می‌شود كه سیاح در این مورد تصریح می‌كند: «با وزارت بهداشت در این رابطه صحبت كردیم و جلساتی با مدیركل سلامت و روان داشته‌ایم.
ایشان به عنوان یكی از مسوولان وزارتخانه عنوان می‌كنند كه مقوله «وسواس» و درمان آن در اولویت‌های وزارت بهداشت نیست و اولویت‌های آنان برای یك درصد بیمار روانی بستری در بیمارستان‌های روانی و آسایشگاه‌هاست كه حضور آنها در اجتماع ممكن است مخل امنیت باشد. وزارت بهداشت نمی‌خواهد برای «وسواس» تخصصی كار كند. چون در اولویت‌های آنان نیست.
منتها تجربه‌ای كه ما طی سال‌های گذشته در مركز كسب كردیم بیانگر این ضرورت است كه ارگانی متولی این امر در جامعه باشد. مثل آمریكا و انگلستان كه بنیادهای تخصصی برای درمان وسواس ایجاد كرده‌اند كه نشانگر اهمیت وسواس در جوامع است. كشورهایی كه امكانات آن را دارند به صورت تخصصی در این زمینه فعال هستند.»
وی اضافه می‌كند: «هیچ ارگان دولتی در رابطه با وسواس در ایران فعال نیست و انجمن ما تنها و اولین انجمن تخصصی در زمینه «وسواس» است.»
سیاح ادامه می‌دهد: «ما حتی با ارگان‌های ذی‌ربط صحبت كرده‌ایم كه مسوولان آنها را آموزش دهیم تا خودشان مستقیم در این رابطه عمل كنند یا بخشی از هزینه‌های درمانی بیماران وسواسی را متقبل شوند چون ممكن است هزینه‌های درمانی بالا باشد.»
● چگونه بفهمیم وسواس داریم
از كجا بفهمیم وسواس داریم. این سوالی است كه سیاح پاسخ می‌دهد: «افراد مختلف با مراجعه به مراكز درمانی و پاسخ به تست‌های ویژه می‌فهمند كه زمینه وسواس را دارند یا خیر. این امكان هم هست كه شما به عنوان یك فرد وسواسی درگیر این مقوله هستید كه به خاطر آن زندگی روزمره شما مختل شده. به همین دلیل به این مركز مراجعه می‌كنید.»
با توجه به گفته‌های دبیر انجمن وسواس ایران مرز بین وسواس و افسردگی بسیار كم است. وی توضیح می‌دهد: «افسردگی و وسواس بسیار به هم نزدیك هستند و كسانی كه وسواس دارند در صورت درمان نكردن آن دچار افسردگی می‌شوند. این دو مورد با یكدیگر هم‌پوشانی دارند و ابتدا باید افسردگی افراد برطرف و بعد به وسواس آنها رسیدگی شود.»
وی در ادامه گفته‌های خود به چهارمین هدف انجمن شفای وسواس اشاره دارد : «هدف چهارم موسسه «وسواس» بحث جامعه‌پذیر كردن فرد وسواسی است. چون این كسالت فرد را ایزوله می‌كند. ما چهار ارتباط اصلی در زندگی داریم؛ ارتباط با خود، با طبیعت، با دیگران و ارتباط با خدا كه چهار شاخه اصلی ارتباط انسان‌ها محسوب می‌شود.
وسواس جزو كسالت‌هایی است كه این چهار ارتباط را كاملا مختل می‌كند. شخص با خودش هم نمی‌تواند ارتباط سالمی داشته باشد. چون فرد درگیر عمل وسواسی خود است و عملا از جامعه و خودش منفك می‌شود. ما در ساماندهی وسواس در قدم آخر سعی می‌كنیم چهار ارتباط قطع شده فرد را دوباره مهیا كنیم تا به آنها بازگردد.»
وی همچنین می‌گوید: «انجمن شفای وسواس از سال ۸۵ تاكنون از هیچ ارگانی كمك دریافت نكرده است و عایدی انجمن طبق اساسنامه از حق عضویت اعضا و اعضای مركزی، هیات‌ امنا و مسوولان انجمن مرتفع می‌شود.»
انجمن، فعالیت‌های دیگری را هم در دست پیگیری دارد كه مسوولان آن می‌گویند:«هم‌اكنون در استانداری تهران مراتب اداری را طی می‌كنیم. برای راه‌اندازی NGO به نام «مهارت‌های زندگی» در حوزه درمان بحثی داریم كه آموزش‌های مهارت‌های زندگی را به عنوان پشتوانه درمان وسواس مدنظر دارد.»
مسوولان انجمن شفای وسواس معتقدند: «اگر آنچه ما می‌گوییم، افراد انجام دهند، در ۱۹ جلسه درمانی شفامی یابند.»
پراكندگی «وسواسی‌ها» در ایران بررسی نشده است ولی انجمن شفای وسواس بیشتر از آذربایجان مراجعه‌كننده دارد. وسواسی‌های آذربایجان‌شرقی بیشتر از آذربایجان‌غربی هستند. دبیر انجمن معتقد است: «خیلی از وسواسی‌ها دیگران را قبول ندارند و می‌گویند دیگران بهتر از آنها نمی‌دانند. وسواسی زمانی درمان می‌شود كه قبول كند كسالت دارد.»
زنان در «وسواسی»بودن گوی سبقت را از مردان ربوده‌اند چنانكه مسوولان انجمن می‌گویند: «بیشتر مراجعان ما خانم‌ها هستند. چون نمود وسواس در خانم‌ها بیشتر است.»
● وسواس چیست؟
به گفته دبیر انجمن شفای وسواس در ایران: «وسواس دو دسته است كه یكی اختلال شخصیتی وسواس است كه افراد كمال‌گرا و انسان‌های انعطاف‌ناپذیرند و وظایف خود را به دیگران محول نمی‌كنند كه اغلب افراد موفقی محسوب می‌شوند، مثل شاگرد اول‌های المپیادها و رده‌های اول كنكور دانشگاه‌ها. این افراد وقتی طرد می‌شوند به ما مراجعه می‌كنند.
گروهی هم وسواس فكری و عملی دارند كه وسواس آنها نمود دارد. مثلا زیاد به شست‌وشو می‌پردازند، می‌شمارند، نظم و تقارن را رعایت می‌كنند كه عمدتا در ایران به صورت وسواس شست‌وشو دیده می‌شود. چون به «نجس و پاكی» حساسیت دارند.»

ثمانه قدرخان

منبع : روزنامه هم‌میهن