نقد تئاتر به مثابه دستگاهی ارتباطی

نقد در پائین‏ترین مرحله هرم ادبی قرار دارد... حتی پائین‏تر از بازی با قافیه در شعر...
فلوبر (نامه به لوئیس کولت – ۲۸ ژوئن ۱۸۵۳)
این دیدگاه تحقیرآمیز «فلوبر» نسبت به منتقدان در طول تاریخ به دفعات و اشکال مختلف از طرف هنرمندان تکرار شده و نشان دهنده آن است که همواره سد بلندی در مقابل ارتباط و تفاهم این دو دسته وجود داشته است. بخش مهمی از این مسئله، چنانکه خواهیم دید، ناشی از «سلیقه»ای بودن هنر و ابهام در «معیار»های ارزیابی آن است. کتاب‏ها و مقالات متعددی در زمینه نقد هنر و خصوصا نقد ادبی به فارسی نوشته یا ترجمه شده است: چه آثاری که به جنبه‏های نظری این فن پرداخته‏اند و چه آثاری که در قلمرو نقد عملی، آثار هنری و ادبی را بررسی کرده‏اند. در حوزه تئاتر نیز کتاب‏ها و مقالات نقادانه بسیاری در بررسی آثار (نمایشنامه یا نمایش) نگاشته شده است. اما، بعید است که اثر کامل و جامعی در خصوص جنبه‏های نظری و اصول و فنون نقد تئاتر نوشته شده باشد. واین سوال به ذهن خطور می‏کند که آیا امکان دست‏یابی به بوطیقایی جامع در خصوص نقد تئاتر و اصول و فنون آن وجود دارد یا چنین آرزویی اساسا سرابی بیش نیست؟
این نوشتار قصد و امکان پاسخ دادن به سوالات بنیادینی از این دست را ندارد. در مقابل، مایل است با در نظر گرفتن نقد به مثابه دستگاهی ارتباطی به برخی از آسیب‏ها و عوامل مختل‏کننده این ارتباط ، خصوصا ب در نظر گرفتن وضعیت آن در ایران، بپردازد.

بهرام جلالی پور

منبع : آتی بان