جمعه, ۸ تیر, ۱۴۰۳ / 28 June, 2024
مجله ویستا
حرفهایی از خوشاخلاقی
![حرفهایی از خوشاخلاقی](/mag/i/2/6xvb3.jpg)
از امام صادق(ع) پرسیدند:
حد و مرز اخلاق نیک، چیست؟
فرمود: آن است که:
اخلاقت را نرم کنی،
کلامت را پاکیزه سازی،
و با چهرهای باز و گشاده با برادران دینیات روبهرو شوی. (۱) .
گشادهرویی، از بارزترین صفات رسول خدا(ص) بود که سهمیعمده در جذب مردم به اسلام و شیفتگی آنان به شخص پیامبر اسلامداشت. خداوند در باره این خصلت مردمی رسول اکرم(ص)میفرماید:
«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک»; (۲) .
به خاطر رحمت الهی بود که برای مردم نرم شدی و اگر تندخو وخشن و سختدل بودی، از دور تو پراکنده میشدند.
در ادامه آیه میفرماید: پس، از آنان درگذر، برایشان استغفار کن، ودر کار با آنان مشورت نما.
گویا که «عفو»، «استغفار» و «مشورت»، نمونههای دیگری از حسنخلق و رفتار مردمدارانه و جاذب است، چرا که نوعی اعتماد به مردم وبه حساب آوردن آنان است و چنین برخوردی، عامل جاذبه شخصمیگردد.
● عفو و گذشت
کینهتوزی و لجاجت، ویژه روحهای حقیر و همتهای پایین است.برعکس، آنان که نظر بلند و روح بزرگ دارند، پوزشها را میپذیرند، ازخطاهای دیگران چشم میپوشند و از حق شخصی خویشدرمیگذرند. بلندنظری انسان، عامل محبت دلهای دیگران است. برایخود انسان نیز نوعی لذت روحی دارد و گفتهاند: «در عفو، لذتی است کهدر انتقام نیست.».
عفو و گذشت و چشمپوشی و نادیده گرفتن لغزشهای دیگران،دانههای جلب محبت است و دیگران را خوشبین، وفادار و بامحبتنگاه میدارد.
امام سجاد(ع) در دعای بلند «مکارم الاخلاق»، از خداوند اینگونهمیطلبد:
«خداوندا!...
مرا ثابتقدم و استوار بدار، تا با ناخالصان و دغلها، خیرخواهانه برخوردکنم،
و هر کس از من دوری گزید، من به او نیکی کنم،
و به کسی که مرا محروم کرده، بذل و عطا کنم،
و با آن که با من قطع رابطه کرده، بپیوندم،
و کسی را که غیبت مرا کرده است، به خوبی یاد کنم،
توفیقم ده که نیکی را سپاسگزار باشم،
و ... از بدی، چشم پوشم و درگذرم.» (۳) .
اینها گوهرهای تابناکی در شیوههای معاشرت است. گفتن اینها درزبان، آسان است، اما عمل، بسیار سنگین است و جز از همتهای والا وروحیههای زیبا برنمیآید و باید توفیقش را از خدا طلبید.
● بخشش و محبت
آدمیزاد، بنده احسان است. به هر کس نیکی کنی، او را رام و مطیعخویش میسازی و به هر کس محبت و لطف کنی، قلعه دلش را فتحکردهای. به قول سعدی:
بنده حلقه بگوش، ار ننوازی، برود.
لطف کن لطف، که بیگانه شود حلقه بگوش.
این تعلیم حضرت رسول(ص) است که:
«ای مردم!
میدانم که نمیتوانید با اموالتان همه مردم را راضی کنید، ولی با چهره باز وگشادهرویی و خوشاخلاقی، میتوانید.» (۴) .
و سخن مولایمان حضرت امیر(ع) چنین است:
«بالایثار یسترق الاحرار»; (۵) .
آزادمردان، با ایثار، بنده و غلام میشوند.
البته بنده و غلام خوبیها و کرامتهای اخلاقی. این هم گام دیگریدر جذب دلها و ایجاد الفتها و تحکیم رابطههای عاطفی در جامعهبشری است.
● تواضع و خاکساری
همچنان در پی بیان نمونههایی از روحیه «مردمداری» هستیم.افتادگی و تواضع و فروتنی، یکی دیگر از این ویژگیهاست. چنین کسانمیتوانند مردم را دور شمع وجود خودشان جمع کنند، آنگونه کهپیامبر خدا بود و انجام میداد. تکبر، پشت انسانها را خالی میکند و زیرپا را هم!
مردم، از پیرامون افراد مغرور و متکبر و خودخواه، پراکندهمیشوند. برعکس آن، تواضع، مردم را به محبت و عنایت و حمایتمیکشاند.
امام علی(ع) فرموده است:
سه چیز موجب محبت دیگران میشود: «الدین و التواضع والسخاء»; (۶) .
دینداری، فروتنی و بخشندگی.
مغروران و خود بزرگ بینان، هرگز نمیتوانند با جمعی کار کنند وحمایت آنان را همواره همراه خود داشته باشند. اگر هم چند صباحیمردم در پی آنان باشند، به تدریج رهایشان میکنند. میگویی نه؟ بهاطراف و دوستانتبنگر، و به آنان که کاری در دستشان است دقت کن.ببین متکبران در میان مردم جا و محبوبیت دارند، یا متواضعان؟
● حوصله و تحمل
«سعهصدر»، وسعتنظر و ظرفیت لازم داشتن، از نمونههای دیگر«مردمداری» است. گاهی افراد، بیحوصلهاند، از جایی و چیزی ناراحتیدارند، یا ضرر و آسیبی دیدهاند، یا تحت فشار و گرفتاریاند،توقعهایشان بالاست، عصبانی میشوند، حرف تند میزنند و ...
آن که صبور باشد و بردبار، میتواند با مردم کنار آید،
آن که تحمل حرفها، تندیها و بداخلاقیها را در «مکتب صبر»، تمرینو تجربه کرده باشد، میتواند در ارتباط با مردم، به خدمتخویش وحضور کریمانه در کنارشان ادامه دهد. خود تحمل و مقاومت، برایانسان، هوادار درست میکند. از کوره در نرفتن، بردباری نشان دادن،خشمگین نشدن، از آثار این «ظرفیت» است. کسی که از این ویژگیاخلاقی برخوردار باشد، از یاری و حمایت دیگران هم برخوردارخواهد بود. باز بشنویم از کلام امیرالمؤمنین(ع) که فرمود:
«بالحلم تکثر الانصار.» (۷) .
و نیز این کلام نورانی آن حضرت:
«بالاحتمال و الحلم یکون لک الناس انصارا و اعوانا.» (۸) .
که هر دو سخن، معنای مشابه دارد، یعنی: در سایه حلم و بردباریو تحمل است که یاوران زیاد میشوند و مردم، پشتیبان و حامی تومیگردند.
این خصلت، بویژه برای کسانی که با مردم در تماس و ارتباطبیشتریاند و در معرض مراجعات، طرح سؤالها، نیازها، توقعات ومشکلاتند، ضروریتر و از مهمترین صفات شایسته برای مسؤولاناست.
● تفقد و رسیدگی
مردم، بویژه گرفتاران و دردمندان، نیازمند احوالپرسی، رسیدگی،سرکشی و در یک کلمه «تفقد»ند.
گاهی یک احوالپرسی و سلام، شادابی روح و نشاط زندگیفراوانی (برای هر دو طرف) پدید میآورد.
گاهی نوشتن یک نامه یا تلفن کردن به یک آشنا و فامیل، محبتها وصفاهای بسیاری ایجاد میکند.
گاهی سر زدن به همسایه و عیادت یک بیمار و شرکت در یکمجلس ختم یا عروسی، مبدا بسیاری از دوستیهای ماندگار میشود.
دید و بازدیدهای خانوادگی، دلها و زندگیها را به هم مربوطمیکند.
پرسیدن از گرفتاریها و مشکلات دیگران و تلاش در حل و رفعآنها، در دلها را به روی انسان میگشاید.
پس چه باید کرد؟ روشن است: با مردم زیستن، با همسایهها وهمشهریها و همکاران و معاشران و همنوعان، جوش خوردن، انسگرفتن، در رنج و راحت دیگران شریک شدن، فاصلهها را با دیگرانکوتاه کردن، قطع رابطهها را به «آشتی» بدل کردن، اختلافها و کدورتها رازدودن و ...
اینها همه «عمل صالح» است.
و خداوند چنین نیکوکاران را دوست میدارد.
تا توانی به جهان خدمت محتاجان کن.
به دمی یا درمی یا قلمی یا قدمی.
«مردمداری»، اخلاق زیبنده مسلمانی است که میخواهد ازالگوهای دینی و ارزشهای مکتبی الهام بگیرد و «زندگی اسلامی» داشتهباشد.
باید با «عمل»، دیگران را جذب کرد، نه با «حرف»! «گفتار بیعمل،چک بیمحل است». و مردمداری، اخلاق انبیا و اولیاست ..
پینوشتها:
۱) معانیالاخبار، صدوق، ص ۲۵۳.
۲) آل عمران، آیه ۱۵۹.
۳) صحیفه سجادیه، دعای ۲۰ (دعای مکارم الاخلاق).
۴) مستدرک وسائلالشیعه، ج ۲، ص ۸۳.
۵) غررالحکم، آمدی، ج ۱، ص ۳۲۹.
۶) همان، ص ۳۶۰.
۷) همان، ص ۳۲۹ و ۳۳۵.
۸) همان.
۱) معانیالاخبار، صدوق، ص ۲۵۳.
۲) آل عمران، آیه ۱۵۹.
۳) صحیفه سجادیه، دعای ۲۰ (دعای مکارم الاخلاق).
۴) مستدرک وسائلالشیعه، ج ۲، ص ۸۳.
۵) غررالحکم، آمدی، ج ۱، ص ۳۲۹.
۶) همان، ص ۳۶۰.
۷) همان، ص ۳۲۹ و ۳۳۵.
۸) همان.
منبع : پایگاه اطلاع رسانی تبیان زنجان
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات ریاست جمهوری 1403 انتخابات انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم انتخابات 1403 انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ مسعود پزشکیان سعید جلیلی ایران قالیباف علیرضا زاکانی پزشکیان
زلزله هواشناسی تهران بارش باران سیل پلیس قتل سوادکوه فضای مجازی سیلاب سازمان هواشناسی محیط زیست
قیمت خودرو حقوق بازنشستگان قیمت طلا دولت سیزدهم خودرو قیمت دلار نهضت ملی مسکن مسکن بازنشستگان قیمت سکه دلار طلا
تلویزیون سینمای ایران جوکر رسانه ملی دفاع مقدس سینما
ماهواره
دونالد ترامپ جو بایدن رژیم صهیونیستی آمریکا روسیه غزه فلسطین جنگ غزه بولیوی ترکیه اوکراین اتحادیه اروپا
پرسپولیس فوتبال استقلال یورو 2024 باشگاه پرسپولیس لیگ برتر تیم ملی فوتبال ایران جام ملت های اروپا کریستیانو رونالدو لیگ برتر ایران جواد نکونام باشگاه استقلال
هوش مصنوعی همراه اول نمایشگاه الکامپ عیسی زارع پور وزیر ارتباطات فناوری ایلان ماسک
رژیم غذایی مغز دیابت سرطان کاهش وزن فشار خون