دو دولت در کشوری بدون دولت

هرج و مرج و برادركشی اخیر در فلسطین به‌زودی پارادوكسی دیگر را در این كشور رقم خواهد زد: كشوری بی‌دولت كه دو دولت دارد؛ یكی، دولت حماس در غزه و دیگری دولت میانه‌رو در رام‌الله كه در آینده از پشتیبانی جامعه جهانی برخوردار خواهد شد.
«محمود عباس» رئیس تشكیلات خودگردان فلسطین به‌عنوان واكنشی به آنچه كودتای حماس در غزه گفته می‌شود، دولت وحدت ملی را منحل اعلام كرد. یعنی همان دولتی كه برخی از اعضای جنبش فتح به همراه حماس و بعضی از نمایندگان گروه‌های مستقل كوچك‌تر در آن حضور داشتند.
عباس علاوه بر آن، اعلام وضعیت فوق‌العاده كرد و برای تامین امنیت به نیروهای امنیتی وفادار به خود، اختیارات ویژه داد. در آخرین و مهمترین واكنش وزیر سابق اقتصاد، یعنی «سلام فیاض» را به‌عنوان رئیس كابینه بحران معرفی كرد.
محمود عباس در حال حاضر، برنامه‌ای به جز تحكیم باقیمانده قدرت خود در كرانه‌باختری ندارد و در نظر دارد مانع پیشروی و یكه‌تازی حماس در غزه شود تا شاید به این ترتیب طلسم این گروه به دست خودشان شكسته شود.
چند ساعت پس از این اقدام عباس، اسماعیل هنیه، نخست‌وزیر حماس نیز واكنش نشان داد و ضمن بی‌اهمیت خواندن گفته‌ها و اقدامات عباس گفت كه دولتش به كار ادامه خواهد داد و عباس عجولانه رفتار كرده است. هنیه به نیروهای خود دستور داد تا از اموال عمومی در نوارغزه محافظت كرده و برقراری نظم را تضمین‌ كنند.
این حركت هنیه اقدامی كاملا ضروری بود، زیرا شبه‌نظامیان حماس كه در اوج هیجان به سر می‌بردند، اقدام به تهیه لیست مرگ كرده بودند.لیستی كه نام بسیاری از بلندپایگان جنبش فتح در آن درج شده بود و رفتار آنها در غارت كاخ ریاست‌جمهوری نیز نشانه‌ای خطرناك بود، اما رهبری حماس برای جلوگیری از ایجاد تصویری زشت از این جنبش در اذهان عمومی دنیا اعلام كرد كه همه اعضای فتح مشمول عفو این جنبش هستند.
علاوه بر آن، هنیه در سخنرانی خود اعلام كرد كه حماس قصد ندارد دولتی در غزه تشكیل دهد، اما اینكه واقعا حماس چنین كاری انجام دهد یا نه در نهایت چندان اهمیتی ندارد، ‌زیرا مناطق فلسطینی با قدرت‌یابی گروه‌ حماس در منطقه مدیترانه در عمل به دو نیم تقسیم شده است.
اگرچه در روزهای آینده دولت بحران محمود عباس خود را رهبر و رئیس نوارغزه خواهد خواند، اما به گفته یكی از استادان سیاست‌پژوه دانشگاه «الازهر» در غزه به‌نام «ابوسادا» این دولت در نوارغزه هیچ اهمیتی نخواهد داشت: «این دولت هیچ كاری نمی‌تواند بكند و حماس در همه‌جا حضور دارد.»
اما مشكل از این هم عمیق‌تر است. عباس كه خود را طرفدار سیستم دموكراتیك می‌داند، درصدد است بلافاصله انتخابات جدید را برگزار كند. انتخاباتی كه برگزاری آن به چگونگی وضعیت در فلسطین بستگی دارد، اما چه وقت این امكان وجود دارد؟
بی‌تردید در آینده و حداقل در كوتاه‌مدت، حماس مانع از برگزاری چنین انتخاباتی خواهد شد.پیش از این یعنی در دسامبر گذشته كه جنجال و بحث و جدل‌ها در مورد انتخابات جدید بالا گرفته بود، «هشام كوهایل» رئیس كمیسیون انتخابات گفت: «نمی‌توان در محیطی خصم‌آلود یك انتخابات سالم برگزار كرد. برگزاری انتخابات زیرآتش سلاح‌ها امكانپذیر نیست.»
در همان زمان «محمود الزهار» وزیر خارجه سابق كابینه حماس و معاون هنیه در این جنبش، طی مصاحبه‌ای با «اشپیگل» اعلام كرد: «صندوق‌های رای را كجا می‌خواهند مستقر كنند؟ مدرسه‌ها كه توسط ما اداره می‌شوند.» و بدین‌ترتیب از مقاومت جنبش حماس در برابر برگزاری انتخابات گفت.
در این مورد تا به امروز هم چیزی تغییر نكرده است و برعكس: امروز كنترل همه پاسگاه‌های پلیس نوارغزه هم با حماس است.اما اینكه در نهایت هیچ‌كس در فلسطین از انتخابات دست نمی‌كشد، مساله‌ای است كه تا به امروز برای فلسطینی‌ها از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. با این حال، برگزاری انتخابات در این كشور همیشه با موانع مختلفی روبه‌رو بوده است.
بارها رای‌دهندگان فلسطینی از حضور در پای صندوق‌های رای محروم شده‌اند، زیرا دولت اسرائیل مانع از برگزاری انتخابات در اورشلیم شده است. اما دشواری بزرگتری كه امروز وجود دارد، این است كه عباس نمی‌تواند هیچ انتخاباتی را بدون حماس برگزار كند و اصولا در وضعیت فعلی برگزاری انتخابات در غزه هم ممكن نیست.
البته دولت تشكیل شده در رام‌الله در مقایسه با پیكارجویان حماس از یك مزیت بزرگ كه همان حمایت‌های جامعه جهانی باشد، برخوردار است. به گزارش روزنامه‌های ایالات متحده، دولت این كشور از پشت‌صحنه محمود عباس را تشویق می‌كند كه بدون نگرانی مساله دو بخش شدن كشور را تحمل كند و اتحادیه اروپا هم اعلام كرده است كه عباس عاقلانه رفتار كرده و از مشروعیت برخوردار است.
علاوه بر آن، دولت مستقر در كرانه‌باختری كه حالا دیگر حماس در آن هیچ حضوری ندارد، می‌تواند باردیگر حتی بیشتر از گذشته، كمك‌های مالی دریافت كند. اتحادیه اروپایی، آمریكا و حتی اسرائیل علاقه‌مند به تقویت عباس هستند و حالا او می‌تواند آنچه را مردمش به آن نیاز دارند، تهیه كرده و در اختیارشان قرار دهد؛ یعنی موادغذایی، حقوق، شغل و امنیت.
در حال حاضر، دولت جدید فلسطین می‌تواند نیم‌میلیارد دلار سرمایه‌های بلوكه ‌شده در اسرائیل را دریافت كند و علاوه بر آن، این دولت كسی چون «سلام فیاض» را در رأس خود دارد. یعنی همان وزیر اقتصاد مستقل دولت وحدت ملی كه در خارج اعتبار و وجهه‌ای خاص دارد و همین اعتبار وی برای كشورهای كمك‌كننده به فلسطین، اهمیت زیادی خواهد داشت.
اما یك نوار غزه تحت كنترل كامل حماس، حكم یك بمب ساعتی را دارد. زیرا قطع كمك‌های بین‌المللی در عرض مدت كوتاهی می‌تواند به فاجعه‌ای انسانی در این شهر منجر شود. غزه با مساحت ۳۶۵ كیلومتر مربعی خود بزرگترین ساحل را داراست و اكثریت جمعیت ۵/۱ میلیون نفری این شهر چشم انتظار دریافت كمك‌های همیشگی از خارج هستند.
با توجه به این واقعیت است كه به گزارش روزنامه اسرائیلی «هاآرتص» دولت این كشور در انتظار طغیان و شورش جمعیت ناراضی غزه است.
البته دولت اسرائیل اعلام كرده كه صرفنظر از حضور حماس در نوار غزه، حاضر است كمك‌های فوری به این شهر ارسال كند كه البته این تعارفی بیش نیست. با این حال هنوز آب و برق غزه توسط اسرائیل قطع نشده است اما دولت اسرائیل درصدد است تا از هر وسیله ممكن برای ادامه قلع‌وقمع پیكارجویان حماس بهره بگیرد.
در عین حال اسرائیل این نگرانی را نیز دارد كه از امروز به بعد راه قاچاق اسلحه از طریق مرزهای مصر باز شود كه پیامد چنین مساله‌ای چیزی نیست جز موشك باران مناطق مختلف اسرائیل توسط حماس. بدین‌ترتیب اسرائیل چاره‌ای ندارد جز آنكه نقشی دوگانه در نوار غزه ایفا كند: هیچ‌كس نباید گرسنه بماند و به هیچ كس نباید حمله شود.
اما محمود عباس هم به هیچ عنوان علاقه ندارد كه در همان حال كه مردم غزه در گرسنگی به سر می‌برند، برای راضی نگه داشتن اهالی كرانه باختری، امتیازات ویژه‌ای به آنها بدهد زیرا خشم ناشی از این بی‌عدالتی می‌تواند چهره عباس را در جهان خدشه‌دار كرده و احتمالا حماس را تقویت كند.
با این حال حماس هم به این سادگی‌ها كنار نمی‌كشد و عباس هم گرفتار سرنوشت محتومی است كه شاید پشتیبانی‌های خارجی هم چندان امكان تغییر دادن آن را نداشته باشند.

یاسین موشار‌باش
ترجمه‌: محمدعلی فیروزآبادی
منبع: اشپیگل

منبع : روزنامه هم‌میهن