دوگانه‌انگاری در دین زرتشتی

ماده اصلی اعتقاد زرتشت در یسنای ۳۰ یافت می شود: «آن دو گوهر همزادیکه در آغاز عالم تصور ظهور نمودند یکی از آنها نیکی است در اندیشه و گفتار و کردار و دیگری از آن بدی (در اندیشه و گفتار و کردار) از میان این دو مرد دانا باید نیک را برگزیند نه زشت را»
این نکته جوهر اخلاقیات زرتشت است که بعدها در یک سیستم بزرگ کیهان شناسی بسط و گسترش یافت. انسان با انتخاب درست و تبعیت از قانون (اشوان) به تفوق نهایی گوهر نیکی، یعنی اهورامزدا بر گوهر بدی (دروغ، انگره مینیو) کمک می کند، او با الهام از جانب وهومنه (فکر درست) در مقابل تمام دروج، دئوه، کوی، جادو، پئیرکا و مراسم مربوط به آن (قربانی موجودات و نوشیدن هومت) می ایستد.(oy. A.J.۱۹۵۸,P.۳۴۷)
اساساً پایه ثنویت، اخلاقی است: دو گوهر متقابل زرتشتی، سپنته مینیو و انگره مینیو فرزندان دو قلوی اهورا مزدا هستند و انتخاب ایشان بین راستی (اشه) و دروغ بین گفتار نیک، کردار نیک، پندار نیک و کردار بد، گفتار بد و پندار بد، (یسنا ۳۰، بند ۵) ریشه ثنویت در دین زرتشت است این دو به عنوان نخستین نمونه انتخاب هر انسان عمل می کنند (یسنا ۳۰، بند ۲) حال خواه درستی را برگزیند یا نادرستی را. خیر یا شر بودن دو گوهر از انتخاب نشأت می گیرد و بر خلاف آنچه بعضی دانشمندان می گویند ذاتی ایشان از پیش تعیین شده نمی باشد. مفهوم اهورامزدا به عنوان خالق بهشت و جهنم، نور و تاریکی (یسنا۴۴ بند ۳-۵) نشان می دهد که زرتشت متفکر اصلی و چهره قدرتمند دینی بود و تغییرات اساسی را در محیط فرهنگی و روحانی که در آن تربیت شده بود ایجاد کرد.
زرتشت هیچگاه از دو قطب وجودی خیر و شر که از ازل در کنار هم وجود داشته باشند و یکی منبع خیر و دیگری منبع شر باشد سخن نگفت.. او بر انتخاب خیر تأکید ورزید.
در دین زرتشتی، تنها انگره مینیو و سپنته مینیو نیستند که با انتخاب اخلاقی مواجهند دئوه (ایزدان) نیز که فرزندان اندیشه بد، دروغ، غرور می باشند، به دلیل انتخاب نادرستشان شر شدند. (Gherardo, Gnoli, ۱۹۸۷, P-۵۸۱)
مسأله انتخاب (ور) آنچنان در اصول اعتقادی زرتشتی دارای اهمیت است که با جرأت می توان گفت دین زرتشتی دین انتخاب است. عمل فردی که به پیام اهورامزدا گوش فرا می دهد و قلب خود را بدان می گشاید در آستانه تصمیم و انتخاب قرار می گیرد (ویچیت) اگر چه شخصی و خصوصی است اما به عالم و نظام آن هم بستگی دارد. این انتخاب بین نیک و بد، بین نیروی ایزدی و قوای اهریمنی، بین رستگاری ابدی و قهر و محکومیت دائمی است. زرتشت می گوید که اهورامزدا خالق همه چیز خوب است وانگره مینیو به وجود آورنده بدی و پلیدی است زیرا او بود که با اختیار و انتخاب خود در آغاز بدی را بر گزید. در کتابهای دین زرتشتی به زبان پهلوی از دو جهان نام برده می شود: یکی گیتی یعنی جهان خاکی و دیگر مینودنیایی که فراتر از عالم مادی است و دیده نمی شود. در هر دو عالم خوب و بد وجود دارد اما تنها در این جهان است (گیتی) که این دو نیرو کار می کنند و در نبرد با یکدیگرند. به عبارت دیگر جهان کنونی جهان مبارزه است و انسان کسی است که باید این نبرد را به پایان برساند. در همان لحظه که انسان به انتخاب بین خوب و بد می پردازد این نبرد آغاز می گردد و در همان لحظه، همانطور که زرتشت به طور تمثیلی آن را بیان نموده گذشتن شخص از روی پل چینوت شروع می شود. سرنوشت انسان یا رستگاری در جهان جاودانی و پاک اهورامزدا است و یا نابودی نهایی. (آسموسن، بی تا، ص ۱۱۳-۱۱۴)
پس می توان گفت هدف زرتشت از بیان این تمثیل یعنی بیان وجود دو روح نیک و بد و طریق و جهتی که هر یک انتخاب نمودند آن بود که وجود بدی و پلیدی را در جهان توجیه نماید و اهمیت مسأله انتخاب (یسنا ۳۱، بند ۳) را نشان دهد. زیرا نبرد با اهریمن و بدی فقط با انتخاب صحیح انسان ممکن است. شخصی که راه راست را بر می گزیند. همکار و سرباز اورمزداست.
زرتشت هرگز در گاتاها از ثنویت مطلقی که در آن دو گوهر یا دو خدا یکی منبع خوبی و دیگری منبع بدی باشد و بالاستقلال و جدا از هم از ازل وجود داشته باشند، سخنی به میان نیاورد بلکه اهورامزدا را خالق همه چیز شمرده است. البته در زمان ساسانیان اعتقاد صریح به ثنویت و وجود دو روح مستقل از هم جزو اصول عقاید زرتشتی که مذهب رسمی کشور بود وجود داشت که خود موضوع تحقیقی مستقل می باشد.

منبع : مطالب ارسال شده