یکشنبه, ۱۳ آبان, ۱۴۰۳ / 3 November, 2024
مجله ویستا


امنیت اجتماعی عاملی بر رشد امیدواری


امنیت اجتماعی عاملی بر رشد امیدواری
در هر عصر و جامعه‌ای گروهی از انسانها گرد هم آمدند و برای رفع بهتر و راحت‌تر نیازهای خود به امنیت، آسایش و سلامت و هر نوع نیازهای انسانی، هنجارهایی را تعریف و همه را به تبعیت از آن فرا خوانند. این هنجارها در دوران‌های مختلف دستخوش تغییرات و تحولات گوناگون اجتماعی (صرف نظر از موقعیت جغرافیایی وقوع آن ) شده است.
تغییرات به‌رغم خصوصیات متفاوت و گاهی متضاد، برخوردار از خصیصه‌ها و شرایط‌ مشترک ویژه و فوق‌العاده که در جامعه ایجاد می‌کنند، موجب شده‌اند تا متفکرین علوم انسانی این نوع تغییرات را در ردیف بحران‌های اجتماعی قرار دهند. بروز این گونه ناهنجاری‌های متعدد در جامعه را می‌توان ناشی از وقوع تحولات و دگرگونی‌هایی دانست که در جامعه به تخریب، نابودی و در نهایت تغییر ساختارهای گذشته، که به سالیان بسیار دور منتهی و مدت زمان طی شده برای تکمیل این روند را سپری کرده‌اند، اشاره داشت و این می‌تواند به نوعی انعکاس توفیق یا عدم‌توفیق در رسیدن به همه یا برخی از اهداف تعیین شده در تغییرات و تحولات دانست.
بدیهی است رسیدن به نتایج مورد نظر از بروز تغییرات، مستلزم سپری شدن مسیر طبیعی و برنامه‌ریزی شده تحت نظارت در چارچوب اهدافی جامع برای ایجاد موازنه‌ای جدید در مناسبات و تعاملات اجتماعی است. تحولات اجتماعی موجب بروز زخم‌هایی بر پیکره قدیمی جامعه که وقوع تغییرات و بحران‌های ناشی از آن را نمایان می‌کند، نیازمند ترمیم و درمان است تا بتواند برای رسیدن به یک شرایط تازه از تعادل و وضعیت اجتماعی مناسب برخوردار شود.
در جوامعی که ابتلا به بیماری بی‌قانونی و عدم‌ تعادل باشد، دروغ جایگزین راستی و صداقت می‌شود، ریاکاری و نفاق راه بر شفافیت و یکرنگی می‌بندد، تملق و چاپلوسی به جای پالایش روحی می‌نشیند و بازار تهمت و افترا رونق می‌گیرد.
همه اینها چتری می‌شود برای پوشاندن چهره‌ها و حفاظت از تیرهایی که از هر سو به سوی جاماندگان در این میدان رقابت پررقیب رها می‌شود. توسل به هر یک از خصیصه‌های منفی فوق‌الاشاره در وجدان آگاه فرد، روندی را طی می‌کند که در پایان آن دروغگویی، ریاکاری، تملق، نفاق و … به ابزاری ضروری برای صیانت نفس و تفکر انسانی تبدیل می‌شود و اعمال‌کننده آن با تطهیر ذهنی خطاهای خود و توجیه وسیله‌ای که برای رسیدن به مقصود برگزیده، تلاش می‌کند خود را در میدان رقابت همچنان پابرجا و مستحکم برای چالش‌های بعدی نگاه دارد و این تلاش تا برقراری نظم و قانون و تقویت روح جمعی همچنان تداوم می‌یابد. آنچه جامعه را به سرعت بسوی انحطاط، تباهی و تاریکی سوق می‌دهد، یاس و ناامیدی عمیقی است که بر پیکر جامعه سلطه می‌افکند. در برخی از جوامع به دلیل تحولات اجتماعی متعدد موجب شده تا مردم دچار یاس و انفعال اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شوند. یاس و انفعال ریشه‌های اجتماعی بسیاری دارد، از جمله می‌توان به مواردی مانند عدم‌ اعتماد به احزاب، گروه‌های سیاسی، احساس عدم‌امنیت و بی‌هویتی و رشد روزافزون ناهنجاری‌ها نام برد. این عدم‌ اعتماد، ضمن آنکه ریشه در نگاه خانواده آنها دارد، موجب شده تا وضعیت جوامع وخیم‌تر شود.
● امنیت اجتماعی
در میان تعاریف متعدد از مفهوم امنیت، وجوه مشترکی وجود دارد که می‌توان امنیت را چنین بیان داشت: امنیت دارای شرایطی است که فرد در چارچوب آن مقابل خطرات، تهدیدات و زیان‌های ناشی از زندگی اجتماعی، مورد حمایت جمع ( جامعه) قرار می‌گیرد. زیرا امنیت یک نیاز بنیادی و پایدار برای برآوردن دیگر نیازهای جمعی بوده و ادامه حیات سایر نیازها بستگی به وجود آن دارد. بشر به دلیل اقتضای خلقت، اجتماعی آفریده شده و همیشه نیازمند ارتباط با دیگران است.
آدمی در طول زندگی و خلقت خود روی زمین با جنبه‌های پر فراز و نشیبی از زندگی برای به‌دست آوردن و تامین آرامش، آسایش اقتصادی و ایمن بودن در برابر تهدیدات گوناگون توانسته است با اندیشه و ابتکار و خلاقیت خود بر آن مشکلات فائق آید.. تدوین و تهیه قوانین و مقررات اجتماعی و چارچوب‌های انضباطی موجب شد تا در نهایت موضوعی به نام حکومت طراحی و ایجاد شود و این خود موجب شد تا به عنوان مهم‌ترین ابزار و وسایلی برای تامین نیازهای امنیتی به جامعه بشری ابلاغ و معرفی شود. این مجموعه ابتکارها و خلاقیت‌ها در نهایت منجر به ایجاد امنیت و گسترش چتر حمایتی برای فرد و جامعه شده تا بتوانند زیر این چتر به بقا و زندگی خود ادامه دهند. متفکرین جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی معتقدند در صورت نبود چنین وضعیتی جامعه به سوی بی‌قانونی و عدم‌تعادل در شرایط اجتماعی هدایت می‌شود که موجب بروز احساس عدم ‌امنیت در بین اقشار مختلف جامعه می‌شود.
● احساس عدم‌امنیت اجتماعی
در نبود آنچه در جامعه «امنیت» گفته می‌شود، ترس و وحشت، بی‌اعتمادی و سردرگمی حاکم شده و فرد، فرد جامعه نگران از چگونگی سرنوشت و جایگاه خود در این شرایط، تنها به نجات خویش می‌پردازد و فارغ از هرچه بر سر جمع می‌گذرد، درصدد یافتن راه‌حلی برای فرار خود از مهلکه می‌افتد و این تنها به بهای نادیده گرفتن حق و حقوق افراد جامعه بر اولویت خواسته‌های فردی خود تاکید می‌کند. تضارب و تقابل خواسته‌های فردی موجود در جامعه‌ای که دستخوش بی‌قانونی است می‌تواند متفاوت و متعدد باشد، استقامت و استواری چارچوب‌های اجتماعی را درهم کوبیده و به ناهنجاری‌هایی میدان می‌دهد که به تشدید ناامنی و تقویت تفکر هر کس برای خود و همه برای من می‌انجامد.
بنابراین در سایه عدم‌امنیت اجتماعی، رضایت‌مندی از زندگی و شرایط اجتماعی کاهش یافته و یأس و انفعال، افسردگی فردی و اجتماعی جایگزین شادابی، تحرک و نشاط می‌شود. در چنین شرایطی است که فرد به‌خاطر حفاظت از خود در برابر تهدیدات گوناگون برگرفته از اجتماع در غیاب قانون و مقرراتی که ضامن ادامه حیات جمعی و اجتماعی است، به هر وسیله‌ای برای حمایت از خود و دور شدن از مسائل و خطرات به خود بیشتر می‌اندیشد تا بقای جمع و اجتماعی که در آن زندگی می‌کند.
● جایگاه امنیت در جامعه
یکی از با اهمیت‌ترین وجوه زندگی وجود امنیت است. مقوله امنیت در زندگی جمعی تا حدی است که گروهی از متفکران اجتماعی در تعاریف خود کلمه امنیت را مترادف با مفهوم «سلامتی به کار می‌گیرند، و وجود آن را ضامن بقا و پایداری جامعه سالم می‌دانند. البته بر این نکته می‌توان تاکید نمود که «احساس امنیت» همواره رابطه مستقیم با امنیت واقعی نداشته و وجود و عدم‌ وجود امنیت و احساس آن لزوما» به معنی بهره‌مندی یا محرومیت از واقعیت امنیت نیست.
در جوامعی که وجود امنیت موجب می‌شود تا تعاملات اجتماعی در یک مسیر واقعی قرار گیرد، احساس عدم‌ امنیت چه از لحاظ بودن یا نبودن واقعی آن می‌تواند تحرکات و جریان‌های اجتماعی را دچار اختلال کند و این اختلالات خود سر منشاء‌ یأس و انفعال اجتماعی می‌شود.
فرین مهرنگ
منبع : روزنامه کارگزاران