رضایت باطنی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

می‌گویند برای موفق شدن در هر کاری «تلاش» حرف اول را می‌زند. هر چه تلاش بیشتر، موفقیت بیشتر. اما انگاری برای موفقیت هم حد و مرزی وجود دارد. بعضی‌ها با تمام نیرو و توان تلاش می‌کنند اما باز هم ناراضی هستند. با دقت و ریزبینی تمام تلاش می‌کنند اما باز هم ناراضی هستند. ظاهرا موفق به نظر می‌رسند اما نا رضایتی دست از سرشان برنمی‌دارد. دیگران که از بیرون موقعیت و زندگی آنها را می‌بینند، مدام آرزو می کنند که ای کاش جای ایشان بودند اما خودشان حاضرند بسیاری چیزها را بدهند تا تغییر موقعیت بدهند. به قول معروف این موقعیت خودشان را از درون سوزانده و دیگران را از بیرون...
دکتر رزاقی، روان شناس و عضو هیات علمی ‌دانشگاه آزاد درباره این گروه موفق های ناراضی می‌گوید: «افرادی که از دید جامعه موفق به نظر می‌رسند اما رضایت باطنی از موفقیت‌هایشان ندارند مشکل‌شان برمی‌گردد به سال‌ها قبل، یعنی زمان شکل‌گیری ساختار‌های شخصیتی در سنین رشد. فردی که دراین دوران در هر زمینه‌ای از زندگی مثل تحصیل، دچار ناکامی‌هایی بوده بعد‌ها اگر در همان زمینه موفقیت‌های بالایی هم پیدا کند، ممکن است به نوعی درگیرعواقب این ناکامی‌ها بشود. ناکامی‌هایی که حتی می‌تواند فرد را در نهایت از پله‌های صعود به سراشیبی سقوط بکشاند.»
● عقده‌هایی انباشته
دکتر ابهری هم حقارت، ناداری‌ها و محرومیت‌های دوران کودکی را دلیل اصلی نارضایتی‌های این گروه می‌داند و می‌گوید: «انباشت عقده‌ها و محرومیت‌ها از سنین کودکی به تدریج باعث ایجاد علایم و نشانه‌های زیاده طلبی، در تمام ابعاد زندگی می‌شود.» به اعتقاد وی اگر والدین، کودک را از ساده ترین خواسته‌هایش محروم کنند یا تابع تمامی‌خواسته‌های کودک شوند یا به عبارت دیگر، افراط و تفریط در برابر خواسته و نیاز‌های کودک داشته باشند، اولین جرقه‌های زیاده طلبی را در سرشت وی ایجاد می‌کنند اما اینکه چرا این ناکامی‌های دوران کودکی فراموش نشده و اثر آنها تا بزرگسالی باقی می‌ماند؟ در پاسخ، دکتر رزاقی دلایل زیر را در پا برجایی وعواقب طولانی مدت این دست ناکامی‌ها موثر می‌داند:
▪ در برخی افراد اثر ذهنی ناکامی‌ به حدی شدید است که حتی با قرارگیری در موقعیتی که تمام ناکامی‌های گذشته را پر می‌کند، رضایت فرد جلب نمی‌شود.
▪ ناکامی‌گذشته به حدی در فرد درونی شده که کسب موفقیت‌ها در راستای آن ناکامی‌ها رضایت باطنی فرد را فراهم نمی‌کند.
● افراط و عدم رضایت
به هر حال اگر ناکامی‌های گذشته به ظهور افراطی عدم رضایت باطنی در فرد منجر شود و فرد منکر این مشکل روان شناختی شده و به این حالت درونی نادرست خود بهای بیش از اندازه دهد به تدریج بیماری‌های پیچیده‌تر روانی به سراغ وی خواهد آمد تا جایی که اعتماد به نفس، خانواده، شغل، موقعیت اجتماعی، ارتباطات گروهی فرد از دسترس این عدم رضایت باطنی افراطی دور نمانده واز دید مثبت اندیشی فرد را وادار به تلاش بیشتر و از دید منفی‌اندیشی به حرص و آز می‌کشاند و اگر این رفتار کماکان ادامه پیدا کند، دکتر رزاقی مشکلات روان شناختی زیر را به عنوان بیماری‌هایی معرفی می‌کند که در کمین فرد هستند:
«معمولا این افراد با اضطراب‌های درونی روبه رو هستند. برخی مواقع دچارنوعی درماندگی رفتاری می‌شوند که به تبع آن با مضاعف کردن فعالیت به دنبال جبران ناکامی‌های گذشته می‌روند.»
دکتر رزاقی در این باره می‌گوید: «این افراد اعتماد به نفس یا به نوعی خود پنداره‌های مثبت درونی خود را باور ندارند و فکر می‌کنند که زندگی آنها تحت تاثیر شکست‌ها و ناکامی‌های گذشته قرار دارد و موفقیت‌های فعلی آنها نه تنها چشم گیر و با ارزش نیست بلکه قابل طرح کردن نیز نیست و تا حدی آن را با حداقل پارامتر‌ها یا عوامل مثبت هماهنگ می‌دانند.»
به گفته این عضو هیات علمی‌ دانشگاه آزاد «احساس رضایت وخوشایندی در شخصیت و احساس این چنین افرادی مشاهده نمی‌شود و از آنجا که تلاش زیادی به خرج می‌دهند تا به موفقیت بیشتر و بیشتر دست پیدا کنند، این تلاش بیش از اندازه می‌تواند موجب خستگی و درنهایت افسردگی آنها شود.» در ادامه دکتر ابهری نیز ضمن تایید گفته‌های دکتر رزاقی اعتیاد و خود کشی را از عوارض وخیم و خطرناک این عدم رضایت باطنی ذکرمی‌کند.
● ۷ قدم به سوی رضایت باطنی
۱) والدین، فرزندان را تا سنین بلوغ باالگوی ساده زیستی و قناعت در تمامی‌امور زندگی و تعریف عملی و کاربردی عزت نفس آشنا کنند چرا که پس از این سنین یعنی ۱۸ تا ۲۵ سالگی تنها تخلیه رفتاری و روانی افراد توسط مشاورین و روان پزشکان می‌تواند به تعدیل رفتار‌های فرد منجر شود.
۲) آموزش معیار‌های اخلاقی و باور‌های دینی نیز به عنوان عوامل مهمی ‌در این زمینه یاد می‌شود که از تولد و رشد افزون طلبی جلوگیری می‌کنند چرا که باور انسان به واقعیت زندگی و پوچی دنیا و سرانجام حقیقی انسان وی را از افزون‌طلبی دور می‌کند.
۳) شناخت جامع و کامل‌تری از خود (الان من در چه جایگاهی هستم؟)
۴) تغییر در نوع نگاه و نگرش
۵) دیدن عوامل مثبت روان‌شناختی در شغل خود
۶) ارزیابی روان‌شناختی از وضعیت موجود (من به کجا می‌خواهم برسم؟)
۷) ورزش باعث شادی و نشاط و بالا بردن اعتماد به نفس می‌گردد زیرا افراد افسرده یا اعتماد به نفس ندارند و یا میزان آن در آنان بسیار پایین است و روان‌شناسان متفق‌القول‌اند که ورزش احساس رضایت باطنی شخص را بالا می‌برد.

افسانه بهرامی

منبع : روزنامه سلامت