به نام خصوصی‌ها، به کام دولتی‌ها

بی‌گمان حساب ذخیره ارزی تجربه‌ای ناتمام و نافرجام است؛ تجربه‌ای که توانست فرآیند توسعه اقتصادی را برای برخی از کشورهای دیگر تسهیل کند اما در اینجا به مانعی تبدیل شده که با عمیق‌تر کردن اقتصاد دولتی، جریان توسعه واقعی و پویا را در سراب فرو برده است.
چنین نظریه‌ای بدون شک می‌تواند گوشه‌ای از واقعیت اقتصاد ایرانی باشد. زمانی که حسابی برای ذخیره‌سازی مازاد درآمدهای ارزی تاسیس شد، تحلیلگران و تصمیم‌سازان اقتصادی ایران بر این باور بودند که این دلا‌رهای سبزرنگ می‌توانند هزینه بالندگی را برای بخش‌های متفاوت اقتصاد و فعالا‌ن متعدد اقتصادی کشور فراهم سازند به گونه‌ای که در کنار ابراقتداری دولت در اقتصاد، کنشگران غیردولتی نیز بتوانند مجالی برای مانور در میادین اقتصادی داشته باشند، اما بدون تعارف این رویکرد نه‌تنها طی سال‌های قبل شکل نگرفت بلکه با سرعتی نه‌چندان کند فاصله با آرزوهای اقتصاد هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود. دیروز معاون ارزی بانک مرکزی موجودی حساب ذخیره ارزی را ۳/۶ میلیارد دلا‌ر اعلا‌م کرد؛ رقمی که بدون تعارف می‌تواند برای جایی مثل اقتصاد ایران یک شوخی تند اقتصادی باشد. در حال حاضر هر روز نزدیک به ۴ میلیون بشکه نفت در ایران تولید می‌شود و بر اساس نرخ رسمی سبد نفتی اوپک هر بشکه از این نفت حداقل جایگاهی ۶۹ دلا‌ری در بازارهای جهانی دارد.
پیش از این، یعنی در سال‌های قبل که نرخ جهانی نفت به سختی خود را به ۳۵ دلا‌ر می‌رساند حساب ذخیره ارزی وضعیتی به مراتب بهتر از این داشت اما حالا‌ درست در اوج قیمت‌های نفتی در بهترین حالت ذخیره ارزی ایران فقط ۳/۶ میلیارد دلا‌ر می‌ارزد.
آیا می‌توان با اتکا به چنین رقمی گفت که ایران نیز صاحب حسابی به نام <حساب ذخیره ارزی> است؟ اگر نمی‌توان برای این پرسش پاسخی مثبت ارائه داد، حداقل باید فضایی ایجاد شود تا در آن تحلیلگران گره کور این چالش را باز کنند که چرا باید همزمان با رشد قیمت نفت و بزرگ شدن شاخص‌های اقتصاد دولتی، در ایران حساب ذخیره ارزی نیز به کف نزدیک شود؟
بررسی معادله اقتصاد ایران، نمایی جز شکست در پروژه ذخیره‌سازی مازاد درآمدهای نفتی به تصویر نمی‌کشد؛ پروژه‌ای که قرار بود مسیر صعود بخش‌های غیردولتی را هموار کند، اما آیا می‌توان امروز مدعی شد که خصوصی‌ها نیز در حساب ذخیره ارزی سهمی مناسب و متوازن با دولت داشته‌اند؟

منبع : روزنامه اعتماد ملی