بهبود سواد خواندن و نوشتن با تکیه بر آموزه های قرآنی

با كند و كاوی در زمان های نه چندان دور از جمله دوران انوشیروان درمی یابیم كه تحصیل علم و دانش در ایران مخصوص طبقه دربار و اشراف بود و دیگر طبقات مردم اگر هم می خواستند اجازه آن را نداشتند.
با ظهور دین مبین اسلام، نیاكان با استعداد و حق جوی ما از همان سال های نخستین با طیب خاطر آیین عدالت گستر اسلام را پذیرفتند و با كلام خدا و سخنان معصومین آشنا شدند. پیداست كه اهل قلم از این دو سرچشمه فیض رسان بیشتر بهره بردند.
با سیری اجمالی در آثار مكتوب، منظوم و منثور هزار ساله فارسی مخصوصاً از نیمه دوم قرن پنجم هجری به بعد، كمتر اثر عرفانی، اخلاقی، ادبی و تاریخی را می توان یافت كه از تجلی نور قرآن بی نصیب مانده باشد و درمی یابیم كه دامنه تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی چنان ریشه دار و فراگیر و گسترده است كه برای دست یابی و جمع و تلفیق و تنظیم آثار بهره مند از قرآن و حدیث سال ها وقت لازم است.
آری، سال ها وقت كه ادیبان محقق و اسلام شناس مستمراً به كار پردازند و نظم و ترتیب عالمانه آثار شعرا و ادبا را از هزار سال قبل تاكنون بررسی كنند و آیات و احادیث معصومین را كه به صور مختلف مورد استفاده قرار گرفته اند و تابنده تر از هر چراغی نویسندگان و گویندگان را در مسیر پرپیچ و خم زندگی هدایت كرده و بیش از هر عاملی ادب فارسی را شكوه و جلال بخشیده اند، به پیوست عبارات و اشعار مستفیض از آن ها فراهم آورند و از این راه بابی تازه برروی علاقه مندان زبان فارسی بگشایند.
آری، اگر حفظ اصالت فرهنگ اسلامی و قرآنی را خواهانیم و به دنبال این هستیم كه فرزندان ما فهیم، دانا و آگاه و در یك كلمه باسواد تربیت بشوند، باید سال ها وقت گذاشت تا اولاً خوراك علمی معلمان را به گونه ای تخصصی و كاربردی تهیه كنیم. آموزش آنها را كاربردی، كارگاهی و اعتقادی كنیم و هركس را كه عاشق نیست بر معلمی نگماریم. معلمان باید عاشقان و عاقلان و مدبران و ادیبان روزگار باشند و علم دوست و عالم دوست باشند.
ثانیا در رسانه های عمومی به عوض توجه به ظواهر و زیاده خواهی و مدرك گرایی، به نیاز جامعه فارغ از بسیاری موارد در مسائل حاشیه ای به مسائل ریشه ای توجه شود و نیازها مطرح گردد و امیدها زنده گردد.
خوب است باز كمی به عقب برگردیم و مروری بر گذشته داشته باشیم و مقایسه ای با حال. با اندكی تأمل در می یابیم تا اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی خردسالان مكتب رو با تمایل قلبی پدر و مادر و آرزوی باسواد شدن و با تمامی مشكلات قدم به مكتب خانه می گذاشتند و با نام و یاد خدا به آموزش می پرداختند.
ملای مكتب خانه به دور از گرفتاری های زمانه و مشكلات اقتصادی و... با جان و دل و عشق و ایمان، با آموزش حروف ابجد و عم جزء، رفته رفته آنها را با كلام خدا و معصومین آشنا می كرد و آنان نیز به مقدار استعداد و ظرفیت خویش فیض می بردند و افرادی هم كه با زبان و قلم سروكار پیدا می كردند، در موارد مقتضی با آیات قرآن و احادیث گهربار معصومین، بر ارج و بهای سخن خویش می افزودند، چرا كه ملا در كنار قرآن و حدیث، از همان آغاز از آثار ارزشمند بزرگانی چون سعدی، مولوی، حافظ و فردوسی و داستان های پرمغز دیگر ادیبان جهت تنوع بخشیدن به آموزش و تعالی آن بهره می برد.
زیرا می دانیم هر گفتاری خواه نظم یا نثر، تنی دارد كه همان الفاظ است و عبارات، و روانی دارد كه همان فكر و پیام آن است و هیچ خردمندی نیست كه ظاهر را بر معنی و پوست را بر مغز بگزیند. حق این است كه صورت و معنی و بیان و حقیقت در هر گفتاری كه اندیشه ای عالی در آن هست، همبسته و مرتبط اند و سخن زیبای بی محتوی لطف و قوت تأثیر ندارد.
دریغا كه تنها به ذكر نكات ادبی و معانی الفاظ و عبارات بسنده شود و از بیان معانی روحانی و باطنی غفلت گردد. چه كسی بهتر از مردم كه شاهد مسائل و روند برنامه آموزش در عصر گذشته و عصر حاضر بوده و هستند.
گذشته را به اختصار ملاحظه فرمودید. عصر حاضر را هم می دانید، و لیكن مجددا یادآور می شویم: درحال حاضر والدین همراه كودك شش ساله خود در مدرسه ثبت نام می كنند. معلم در مدرسه با تمام مشكلات علمی، آموزشی، اقتصادی و... خود ان شاءالله در حد توان و نه در حد رفع تكلیف درس را می دهد و در منزل نیز والدین باسواد، حایل ها و تكیه گاه های فرزند در آموزش می شوند.
با او املاء می نویسند، تمرین ریاضی حل می كنند، از او امتحان می گیرند، گاه گاه برایش مشق هم می نویسند، كاردستی می سازند، نقاشی می كشند، و كودكان هم در اوقات استراحت و یا در حین حل تمرین ها از سوی والدین، مشغول برنامه های تلویزیونی، بازی های كامپیوتری و امثال آن هستند و دیگر از عم جزءها، چهل حدیث ها، داستان های شیرین، پندآمیز و عبرت آموز قرآنی، كلیله و دمنه، بوستان ها و گلستان ها و شاهنامه ها خبری نیست، زیرا آنها در كتابخانه های گرانقیمت زندانی شده اند و اگر هم هرازگاهی شعری و یا داستانی خوانده می شود، خود می دانید كه از كدام نوع هستند.
ختم كلام آن كه بیش از بیست و هشت سال از نظام جمهوری اسلامی- كه اركانش پایدار باد- در ایران می گذرد، همان نظامی كه برای استقرارش بهایی بسیار سنگین و كمرشكن پرداخته ایم؛ اما قرآن انسان ساز كه از موثرترین عوامل پیروزی انقلاب گردون نورد اسلامی است، قرآن نورگستر كه الهام بخش شاعرانی بلندپایه چون فردوسی، ناصر خسرو، سنایی، عطار، نظامی، خاقانی، سعدی، مولوی، حافظ و... بوده است، مع الوصف همچون گذشته مجهول القدر مانده است، و به حفظ و مسابقات حفظ قرآن و نه فهم آن، آن هم در بین عده ای خاص بسنده می شود و اكثریت دانشجویان پذیرفته شده در پرمشتری ترین رشته های تحصیلی مانند پزشكی، داروسازی، علوم پایه، شاخه های مختلف مهندسی از قبیل برق، صنایع، سازه كشاورزی، معماری و... از آشنایی با آن بی بهره مانده اند، الا ذلك هوالخسران المبین (زمر- ۱۷).
امید است كه مقامات مسئول و متعهد به اسلام، همان ها كه عزت و عظمت خود را مدیون قرآن می دانند، همان ها كه قرآن را به قول خدای رب العالمین تبیانا لك شی و هدی و رحمه و بشری للمسلمین (نحل- ۸۹) می دانند.
همت كنند و از اولین سال های آموزش تا پایان تحصیلات دانشگاهی، هر سال حداقل بخشی از قرآن را همراه با معنی و در كنار آن بخشی معین و منظم از قواعد صرف و نحو (وسیله تسهیل و تسریع آموزش قرآن) در كلیه رشته های تحصیلی الزامی می سازند و معلمانی متبحر و دلسوز بر تدریس و البته تفهیم آن بگمارند و نیز در كنار آن به بهره های برده شده از قرآن و احادیث در آثار ادیبان گذشته، توجهی خاص و مستدل بشود.
در چنین فرایندی ان شاءالله فرزندان، عاشق علم و ادب خواهند شد و با اصول و قواعد علمی و نیز با فنون ادبی آشنا شده و دیگر با داشتن مدارك بالای دانشگاهی از نوشتن یك نامه عاجز نخواهند بود و لااقل غلط املایی نخواهند داشت.

سیدمحمود ملیحی

منبع : روزنامه کیهان