رابطه بین سبک زندگی و بیماریهای جسمی

با آغاز قرن حاضر به موازات تغییر علل مرگ و میر ناشی از بیماریهای عفونی و تغذیه ای به بیماریهای مزمن و بیماریهای روان تنی ( سایکوسوماتیک )، نقش رفتار بر سلامت به گونه ای روز افزون مورد توجه قرار گرفته است. درصورت انتخاب شیوه و سبک زندگی مناسب که موجب ارتقای سلامت شود، مرگ و میرها ی ناشی از این عوامل, تا اندازه ای چشمگیر کاهش خواهد یافت .بیماریهای روان تنی از قبیل بیماری گرفتگی عروق کرونر قلب , آسم , اختلالات گوارشی و غیره امروزه جان بسیاری از ساکنین کره زمین را می گیرد. نقش استرس و سبک زندگی به عنوان یک عامل مهم و موثر به همراه عوامل دیگر در تمامی اختلالات فوق الذکر, دیده می شود. از نظر متخصصان اساس تمامی بیماریهای روان تنی تاثیر مسایل روانی و مشکلات شخصیتی و حتی سبک زندگی بر جسم می باشد. مهمترین و شایع ترین بیماری روان تنی که به طور متوسط حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد مرگ و میرها را در جهان شامل می شود؛ اختلال گرفتگی عروق کرونر قلب (اختلال در عروق تغذیه ای قلب) می باشد.در این گفتار کوتاه سعی شده است پیرامون اختلال عروق کرونر قلب و رابطه آن با سبک تیپ شخصیتی A بحث شود.
از سال ۱۹۵۹ فریدمن و روزنمن دو متخصص و جراح قلب متوجه شدند که افرادی که جهت جراحی قلب و برطرف نمودن گرفتگی عروق کرونر قلب به ایشان مراجعه می کنند, دارای صفات شخصیتی مشابهی هستند. این افراد سریع صحبت می کردند, سریع راه می رفتند, تند غذا می خوردند, کم صبر و بلند پرواز بوده و کمال گرایی افراطی داشتند . اینان بیش از حد معمول کار می کردند و در مجموع زندگی پراسترسی را دارا بودند.فریدمن و روزنمن این افراد را افراد دارای تیپ شخصیتی A نامیدند۰ رقابت , فوریت زمانی و عصبانیت سه خصیصه مهم و شایع در این تیپ شخصیتی ,می باشد. احساس عدم رضایت از زندگی در این افراد دیده می شود از خصایص مهم دیگری که در این افراد وجود دارد اهمیت دادن فوق العاده به کار می باشد. گرایش به مدیریت و رهبری دارند. کیفیت زندگی در افراد تیپ A بسیار پایین است. فرصتی برای توجه به چیزهای زیبا را ندارند. اینان به مادیات بیش از مسایل و روابط انسانی بها می دهند.
در آن واحد به چند کار مشغول هستند. آستانه تحریک پذیری پایینی دارند. برای اینان وقت خیلی مهم است ولی توانایی استفاده از آن را در حد مطلوب به دلیل پایین بودن کیفیت زندگی ندارند. تلاش افراطی برای کسب امتیازات بیشتر دارند. همیشه در پی کسب موفقیت های بیشتر هستند. از ۱۹۵۹ تاکنون پیرامون این سبک زندگی و اثرات آن تحقیقات فراوانی صورت گرفته است. نتایج تحقیقات پیرامون این سبک زندگی ,گویای این واقعیت است که این تیپ شخصیتی اثرات مخرب و ویرانگری بر ساختار و فیزیولوژی بدن ایجاد می کند. . به این دلیل که افراد تیپ شخصیتی A بیشتر در حالت برانگیختگی یا حالت سمپاتیک هستند تا حالت پاراسمپاتیک (حالت آرامیدگی) , ترشح هورمونهای تحریک زا مانند آدرنالین , تیروکسین ـو ....در این افراد فراوان تر از افراد دیگر می باشد. وجود طولانی مدت ترشح زیادتر از معمول این هورمونها در این افراد به مرور زمان بر عروق کرونر قلب اثرات سوء داشته و موجب گرفتگی این عروق می شود.
پس سؤال اصلی این است که آیا افراد نوع A بیش از افراد نوع مقابل یا B در معرض خطر ابتلا به بیماریهای مختلف قرار دارند؟
نتایج پژوهش وودز و برنز، ۱۹۸۴ نشان داد که افراد نوع A مشکلات تنفسی مانند آسم و سرفه های مکرر و نشانه های بیماری های دستگاه گوارش مانند زخم , سوء هاضمه و تهوع را به میزان بیشتری گزارش کرده اند. پژوهش های متعددی به منظور دست یافتن به رابطه ای میان رفتار تیپ شخصیتی A و بیماریهای عروق کرونر قلب انجام گرفته و اکثر تحقیقات مؤید چنین رابطه ای بوده است. به طور مثال بوت کیولی و فریدمن, ۱۹۸۷ احتمال ابتلا به بیماری های عروق کرونر قلب در زنان و مردان نوعA به ویژه در رده های کارمندی و مدیریتی , بیش از بزرگسالان نوع B است. به نظر می رسد که افرادی با شخصیت تیپ A بیشتر در معرض خطر مرگ ناگهانی قرار دارند (پرینی و همکاران ،۱۹۹۵).
امروزه سبک زندگی تیپ شخصیتی A در کنار عوامل دیگر به خصوص عوامل موثر بر بیماری های قلبی مثل فربهی, مواد موجود در رژیم غذایی مانند نمک , چربی ها و کلسترول , عدم تحرک جسمی، سابقه فشار خون بالا و مواردی از این قبیل ، بر از بین رفتن سلامت روانی موثر قلمداد می شود.
در ایران حدود ۳۸ درصد از مرگ و میرها به دلیل مشکلات عروق کرونر قلب می باشد. این آمار نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا از حد نرمال بیشتر می باشد.
آیا شما تیپ شخصیتیA هستید ؟ لطفا در صورت تمایل به سؤالات زیر یه صورت بله یا خیر پاسخ دهید؟
۱ ) آیا در مکالمات روزمره خود روی برخی کلمات تاکید می کنید؟ بلی خیر
۲ ) آیا به طور سریع غذا می خورید و به طور سریع حرف می زنید؟ بلی خیر
۳) به نظر شما باید به کودکان یاد داد که بهترین باشند؟ بلی خیر
۴ ) آیا وقتی کسی کند کار می کند بی حوصلگی نشان می دهید؟ بلی خیر
۵ ) آیا وقتی دیگران سخن می گویند آنها را وادار می کنید که زود حرف خود را بزنند؟ بلی خیر
۶ ) وقتی احساس می کنید محدود شده اید یا باید در رستوران منتظر خالی شدن میز باشید ،
خیلی عصبانی می شوید؟ بلی خیر
۷ ) وقتی کسی برای شما حرف می زند , همچنان ادامه افکار شخصی خود را دنبال می کنید؟ بلی خیر
۸ ) آیا سعی می کنید در حال اصلاح یا آرایش کردن , صبحانه نیز بخورید؟ بلی خیر
۹ ) آیا اتفاق می افتد که در تعطیلات تابستانی کار کنید؟ بلی خیر
۱۰ ) آیا بحث های مربوط به موضوع های مورد علاقه خود را هدایت می کنید؟ بلی خیر
۱۱ ) اگر وقت گذرانی کنید خود را گنه کار می دانید؟ بلی خیر
۱۲ ) آیا آنقدر مشغول به کار هستید که کمتر متوجه اطراف یا تغییر دکوراسیون خانه می شوید؟ بلی خیر
۱۳ ) آیا با مادیات بیشتر از مسایل اجتماعی درگیر هستید؟ بلی خیر
۱۴ ) آیا سعی می کنید فعالیت های خود را در کمترین زمان برنامه ریزی کنید؟ بلی خیر
۱۵ ) آیا همیشه به موقع بر سر قرار حاضر می شوید؟ بلی خیر
۱۶) آیا اتفاق افتاده است که برای بیان نظرهای خود مشت گره کنید یا مشت بزنید (با هیجان شدید
صحبت کنید)؟ بلی خیر
۱۷ ) آیا موفقیت های خود را به سریع کار کردن خود نسبت می دهید؟ بلی خیر
۱۸ ) آیا احساس می کنید که کارها باید همین حالا و سریع انجام گیرد؟ بلی خیر
۱۹ ) برای انجام دادن کارها, سعی می کنید ابزارهایی به کار ببرید که بیشترین بازده را دارند؟ بلی خیر
۲۰ ) آیا به هنگام بازی , معمولا سعی می کنید ببرید نه این که سرگرم شوید؟ بلی خیر
۲۱ ) آیا اغلب حرف دیگران را قطع می کنید؟ بلی خیر
۲۲ ) آیا وقتی دیگران تاخیر می کنند , عصبانی می شوید؟ بلی خیر
۲۳ ) آیا پس از غذا خوردن , بلافاصله از سر میز یا از سر سفره بلند می شوید؟ بلی خیر
۲۴ ) آیا احساس می کنید عجله دارید؟ بلی خیر
۲۵ ) آیا از بازده فعلی خود ناراضی هستید؟ بلی خیر
چگونگی تغییر تیپ شخصیتی A و صفتی که استرس کمتری را تحمل نماید.
لازم به ذکر است که ویژگی های شخصیتی فی نفسه خوب یا بد تلقی نمی شوند، لکن در مواردی که افراط در برخی ویژگیها منجر به بروز عوارض و مشکلاتی می گردند۰ ناگزیر باید آن ویژگی ها را به حالت تعادل باز گرداند. از زمانی که الگوی رفتاری تیپ A به عنوان عاملی موثر بر بیماری عروق کرونر قلب شناخته شد, پژوهشگران برای شناخت راههای تغییر آن کوشیده اند ( جانسون, ۱۹۹۲). اگر چه نتایج این تحقیقات رضایت بخش بود, راسکینر و همکارانش , پس از پژوهش های تکمیلی , به این نتیجه رسیدند که با استفاده از رویکردی چند بعدی می توانند رفتار نوع A را بیشتر تغییر داد.(رایسکر, ۱۹۸۳).به صورت ساده می توان بعد از آمادگی روانی جهت تغییر تیپ شخصیتی A ، با توجه به نکات زیر استرس را از زندگی دور نموده و احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و تنفسی را کاهش داد و رضایت و لذت بیشتری را در زندگی تجربه نمود.
– به آرامی غذا بخورید غذا را کاملا بجوید
- در مواقع غذا خوردن از دیدن فیلم و برنامه های تلویزیونی و شنیدن آهنگهای تند خودداری کنید.
– از انجام دو کار در یک زمان خودداری کنید.
– به کیفیت کارها بیندیشید نه کمیت آنها ( مثلا به کیفیت غذا فکر کنید)
– تمایلات خود تخریبی نداشته باشید ( رفتارهای خود تخریبی عبارتند از: خوردن زیاد, غذاهای چرب, ورزش نکردن کارکردن زیاد و مانند اینها)
– به آرامی و متانت صحبت کنید و وقتی کسی برای شما حرف می زند, هم چنان ادامه افکار شخصی خود را دنبال نکنید.
– حرف دیگران را قطع نکنید و در صورت سؤال از کسی , دقیقا به جواب و صحبت های وی گوش فرا دهید.
– وقتی دیگران حرف می زنند, آنها را وادار نکنید که زود سخن خود را مطرح سازند.
– احساس الزام نکنید که کارها باید همین حالا و سریع انجام گیرد.
– سعی کنید فعالیتها ی خود را در زمان متعادل و معمول برنامه ریزی کنید.
– وقتی کسی کند کار می کند بی حوصلگی نشان ندهید.
– هر روز بیاد آورید که زندگی یک فرایند طولانی است و امکان دارد همه برنامه ها در زمان تعیین شده به پایان نرسند.
- بین فعالیت ها فاصله بگذارید. چرا باید تعمیر اتومبیل, کار, خرید , پرداخت قسط بانک و همراهی مسافر تا ترمینال را در یک روز انجام داد.
- وقتی دیگران تاخیر می کنند, عصبانی نشوید.
– سعی کنید صبح زود بیدار شوید . در کمال آرامش چای بخورید و با عجله از خانه خارج نشوید و در حین کار برای استراحت خود , وقت تعیین کنید.
- به دوستان خود نامه بنویسید و همچنین با خانواده به سینما بروید.
- سعی کنید در اوقاتی که مناسب است شوخ طبع , بذله گو و دل شاد باشید.
- کمتر خود را با دیگران مقایسه کنید، همچنین رقابت را از صحنهء زندگی خود خارج کنید.
- به همسر و فرزندان خود بگویید که آنها را دوست دارید .
- فعالیت های غیر ضروری را به روز بعد موکول کنید.
- از انجام دو کار در یک زمان خودداری کنید.
- دوستی هایتان را عمیق کنید.
- زود خشمگین نشوید , از کوره در نروید, تند برخورد نکنید . مسلما این اعمال در بهبود سرنوشت آدمی اثری ندارند.

منابع مورد استفاده:
- ادوارد, پ سارافینو. روان شناسی سلامت . ترجمه سید علی احمدی ابهری و همکاران. انتشارات رشد. تهران . ۱۳۸۴.
- - کریستوفر دیویدسون ۰ راهنمای پزشکی خانواده – کرونری قلب ۰ ترجمه عباس تیرگانی۰ انتشارات امامت. مشهد. ۱۳۸۴
- حسن زاده , محسن۰ استرس نه! ۰ (معرفی تیپ شخصیتی A ) . انتشارات سخن گستر. مشهد.۱۳۸۱۰
- - حسن زاده, محسن۰ ۵۵ نکته جهت رهایی از استرس۰ انتشارات بنفشه۰ مشهد۰ ۱۳۸۴
نحوه تجزیه و تحلیل پاسخ های خود به پرسشنامه آیا شما تیپ شخصیتی A هستید ؟
تعداد بلی ها را شمرده اگر تعداد بلی ها بین ۰ تا ۵ باشد شما تمایل به تیپ B دارید.
اگر تعداد بلی ها حدود ۱۳ باشد تیپ متعادل بین A و B هستید.
اگر نمرات بالاتر از ۱۳ باشد گرایش به تیپ شخصیتی A وجود دارد.
هر چه نمرات به حداکثر یعنی ۲۵ نزدیک باشد احتمال خطر بیشتر است.
محسن حسن زاده
کارشناس ارشد روان شناسی
مشاور دانشگاه فردوسی مشهد

این مقاله توسط اینجانب از منابع روان شناسی و دو کتاب من با عنوان استرس نه ! و ۵۵ نکته جهت رهایی از استرس تهیه شده است. لازم به ذکر است که این مقاله در پیک دانشگاه فردوسی مشهد در شماره مربوط به مهر و آبان ماه ۱۳۸۵ به چاپ رسیده است.

منبع : سایت روانشناسان