جمعه, ۱۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 31 January, 2025
مجله ویستا
رفتارهای فرهنگی روستاییان
●حیات فرهنگی
فرهنگ در بستر حیات بشری و در رابطه تنگاتنگ با وجود زیست درونی و روحی انسان‌ها شكل می‌گیرد و تحول می‌یابد. گاه فرهنگ به عنوان حوزه نمادی حیات بشری موضوع تحلیل منطقی قرار می‌گیرد و رابطه میان عقاید، ارزش‌ها و صور مختلف آنها، قواعد حاكم بر ساخت، تحول، تغییر و رابطه آنها با حیات اجتماعی و تعامل افراد، نهادها و تأ‌ثیر متقابل فرهنگ و حیات اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. رابطه فرهنگ و فرد، بحث در چگونگی تأ‌ثیر فرهنگ در شكل دادن به شخصیت و متقابلاً تأ‌ثیرپذیری فرهنگ از خلاقیت و استعدادها و نیازهای آحاد افراد، ارتباط و رسانه‌ها و انتقال فرهنگ، ابعاد دیگری از مباحث مربوط به فرهنگ است.در این پژوهش مقولات فعالیت مذهبی، فعالیت اجتماعی، فعالیت ورزشی، فعالیت تفریحی، بازی، كتاب و كتابخوانی، میزان استفاده از روزنامه‌ها و مجلات، رادیو و تلویزیون، ویدئو و ضبط‌صوت، سینما و تئاتر و زمان فراغت روستاییان، توجه به مسافت روستاها به شهر، ویژگی‌های فردی اعضا و پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده مورد بررسی قرار گرفته است.
●ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی خانواده‌های روستایی نمونه
میانگین تعداد اعضای خانواده‌های نمونه ۵۷/۵ نفر است، در واقع، هر خانواده روستایی به‌طور متوسط ۵۷/۵ نفر عضو دارد. ضمناً ۴/۲۰ درصد خانواده‌های روستایی ۱ تا ۳ نفر عضو دارند، ۳/۳۱ درصد خانواده‌های روستایی ۴ تا ۵ عضو، ۹/۲۷ درصد خانواده‌های روستایی ۶ تا ۷ عضو و ۴/۲۰ درصد خانواده‌ها، ۸ نفر و بیشتر عضو دارند.
●امكانات رفاهی
این امكانات شامل: كتاب، نشریات، رادیو، تلویزیون، ضبط صوت و نوارهای صوتی، ویدئو و وسایل بازی و ورزش است. آمار و اطلاعات مربوط به این امكانات بطور جداگانه در هر یك از فصل‌های بعدی گزارش ارائه می‌شود. در اینجا صرفاً به شایع‌ترین وسیله فرهنگی و نادرترین آن در خانواده‌های روستایی اشاره می‌شود. تلویزیون یكی از شایع‌ترین وسایل و امكانات فرهنگی در خانواده‌های روستایی كشور است. ۴/۸۹ درصد خانواده‌های روستایی دارای تلویزیون هستند و تنها ۶/۱۰ درصد خانواده‌ها تلویزیون ندارند.متقابلاً ویدئو نادرترین وسیله و امكان فرهنگی در خانواده‌های روستایی است. ۹/۸۹ درصد خانواده‌های روستایی فاقد ویدئو و صرفاً ۱/۱۰ درصد آنها دارای ویدئو هستند.
●امكانات رفاهی
این امكانات شامل تجهیزاتی مانند حمام و كابینت آشپزخانه، لوازم خانگی مانند یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی، اجاق گاز فردار، كولر، پنكه، جارو برقی، چرخ گوشت، آسیاب برقی و امكانات دیگری مانند تلفن، اتومبیل و موتورسیكلت است. ارقام جدول ۱-۳ امكانات رفاهی خانواده‌های روستایی را به تفكیك نشان می‌دهد.همان‌طور كه در جدول ملاحظه می‌شود رایج‌ترین وسیله رفاهی در خانواده‌های روستایی، یخچال (۶/۹۰ درصد) و پس از آن پنكه (۴/۶۴ درصد) و نادرترین وسیله رفاهی، آسیاب برقی (۱/۱۰ درصد) و پس از آن فریزر (۱۱ درصد) است.
●میزان اوقات فراغت اعضای خانواده روستایی
میانگین اوقات فراغت اعضای خانواده‌های روستایی در روزهای كشت و كار ۵ ساعت و ۲۵ دقیقه در روز است. این میزان از صفر تا ۱۸ ساعت در روز برای افراد متغیر است. در روزهای تعطیل یا بدون كشت و كار این زمان به ۸ ساعت و ۲۹ دقیقه افزایش می‌یابد.
●كتاب و كتابخانه
۴/۳۵ درصد روستاهای كشور فاقد هر گونه كتابخانه و متعاقباً كتاب برای امانت هستند. اما در ۶/۶۴ درصد روستاها كتابخانه یا كتابخانه‌هایی به صورت مستقل و یا وابسته به مدرسه، مسجد و یا سایر مراكز فرهنگی و حرفه‌ای وجود دارد تنها در ۵/۱۲ درصد روستاها، كتابخانه مستقل كه صرفاً بدین منظور اختصاص یافته است، وجود دارد و در ۱/۵۲ درصد بقیه روستاها، كتابخانه‌ها وابسته به مسجد، مدرسه و یا محل كار هستند. از سوی دیگر هرچه فاصله روستا از شهر كمتر می‌شود، تعدد كتابخانه‌ها در روستاها افزایش می‌یابد، افزایش جمعیت روستا نیز از دیگر عوامل افزایش تعداد كتابخانه‌هاست.كتاب‌های موجود در خانه‌ها از دیگر منابع دسترسی روستاییان به كتاب است. در ۸/۸۵ درصد خانه‌های روستایی كتاب غیردرسی با میانگین حدود ۱۳ جلد كتاب وجود دارد. با در نظر نگرفتن كتاب‌هایی چون قرآن، دعا و امثال آن، ۲/۱۴ درصد خانواده‌ها فاقد هر نوع كتاب غیردرسی هستند. فاصله روستا از شهر و پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها از عوامل مؤثر در افزایش تعداد كتاب‌های غیردرسی در خانه است.
كتاب‌های حوزوی یا دینی با ۳۰ درصد و شعر و ادبیات با ۴/۲۴ درصد بیشترین و كتب كشاورزی و دانشگاهی به ترتیب با ۱/۴ درصد و ۷/۸ درصد كمترین انواع كتاب‌های موجود در خانه‌های روستایی است. تقریباً در قریب به اتفاق خانه‌های روستایی كه ساكنان آن مسلمان هستند، قرآن وجود دارد. در ۷/۹۲ درصد خانه‌های روستایی قرآن هست. اگر در نظر بگیریم ۴/۹۹ درصد خانواده‌های مورد بررسی مسلمان بوده‌اند در واقع صرفاً در خانه ۷/۶ درصد خانواده‌های مسلمان، قرآن وجود ندارد. پس از قرآن، مهمترین كتاب موجود در خانه‌های روستایی، رساله یا توضیحالمسائل و پس از آن كتاب دعاست. رساله یا توضیحالمسائل در ۲/۵۳ درصد خانه‌های روستایی و كتاب مفاتیح یا دعا در ۸/۴۶ درصد خانه‌های روستایی وجود دارد. همچنین در ۸/۲۹ درصد خانه‌های روستایی نهج‌البلاغه وجود دارد. پس از این چهار كتاب دینی، دیوان شعر حافظ با ۶/۲۲ درصد و گلستان یا بوستان سعدی با ۲/۱۳ درصد مهمترین كتاب‌های موجود در خانه‌های روستایی است. همچنین در ۶/۶ درصد خانه‌های روستایی شاهنامه فردوسی وجود دارد. با این وصف، می‌توان گفت در ۱/۲۸ درصد خانه‌های روستایی حتماً یك كتاب شعر از حافظ یا سعدی یا فردوسی وجود دارد (اگر چه دیوان اشعار دیگران نیز ممكن است وجود داشته باشد). این میزان كتب شعر موجود در خانه‌های روستایی، حاكی از علاقه دیرینه ایرانیان از جمله روستاییان به شعر و ادب فارسی است. در ۵/۵ درصد خانه‌های روستایی علاوه بر كتاب‌های یادشده، كتاب دیگری به عنوان كتاب مرجع وجود دارد.
●دسترسی به روزنامه و مجله
در ۹/۳۱ درصد روستاها، گفته شده كه در آبادی، فرد یا افرادی آن را در اختیار اهالی قرار می‌دهند. در واقع برای تهیه مجله یا روزنامه، متولی در خودآبادی وجود دارد. در حالی‌كه در ۴/۶۰ درصد روستاها برای تهیه مجله یا روزنامه در خودآبادی متولی وجود ندارد و اهالی باید شخصاً آن را از شهر بخرند. در ۷/۷ درصد روستاها نیز اساساً خواننده مطبوعات وجود ندارد، بنابراین در مورد چگونگی تهیه روزنامه و مجله اظهار نظری نشده است. هرچه فاصله روستا از شهر كمتر است و متقابلاً جمعیت در روستا زیادتر است، دسترسی به روزنامه و مجله در روستا بیشتر است.
دسترسی به مطبوعات در ۲/۹ درصد روستاها به‌طور روزانه است، در حالی‌كه در ۳/۹ درصد روستاها نظم خاصی ندارد و بستگی به شرایط آب و هوایی، جغرافیایی و امكان تردد آورندگان این كالای فرهنگی به روستا دارد.
●میزان مطالعه روزنامه و مجله
در مجموع ۶/۲۳ درصد اعضای خانواده‌های روستایی در اوقات فراغت خود روزنامه یا مجله مطالعه می‌كنند و در مقابل، ۹/۷۳ درصد آنان نصیبی از روزنامه یا مجله نمی‌برند. البته مشكل دسترسی به روزنامه یا مجله در روستاها شاید یكی از عمده‌ترین دلایل آن باشد. زیرا در ۴/۶۰ درصد روستاهای كشور هیچ متولی برای توزیع روزنامه و مجله در روستا وجود ندارد و اگر روستاییان بخواهند از این رسانه استفاده كنند باید شخصاً آن را از شهر خریداری كنند.به ترتیب گروه‌های سنی ۱۹ تا ۲۵ ساله و ۱۵ تا ۱۸ ساله بیشترین و گروه‌های سنی ۷ تا ۱۱ ساله و ۴۱ تا ۶۴ ساله كمترین گروه‌های سنی هستند كه بیشترین اوقات فراغت روزانه خود را به مطالعه روزنامه و مجله اختصاص می‌دهند.همچنین، زنان كمتر از مردان، شاغلین، بیكاران و پس از آنها دانش‌آموزان، بیشتر از خانه‌دارها، افراد دارای تحصیلات عالی و بالاتر به مراتب بیشتر از افراد در مقاطع تحصیلی پایین‌تر، بیشتر اوقات فراغت روزانه خود را به مطالعه روزنامه و مجله اختصاص می‌دهند.●دسترسی به رادیو
در ۳/۷۱ درصد خانه‌های روستایی رادیو وجود دارد در حالی‌كه در ۷/۲۸ درصد خانه‌ها رادیو وجود ندارد. میانگین روشن بودن رادیو در خانه‌های روستایی یك ساعت و ۶/۴۸ دقیقه در شبانه روز است. ۵/۳۳ درصد خانواده‌های روستایی رادیو ندارند و یا در شبانه روز اصلاً آن را روشن نمی‌كنند. هرچه پایگاه اقتصادی - اجتماعی خانواده نیز بالاتر است، اعضای خانواده بیشتر رادیو گوش می‌دهند. همچنین مردان بیشتر از زنان، متأهلین بیشتر از مجردین، افراد دارای تحصیلات عالی بیشتر از افراد دارای سطوح تحصیلی پائین‌تر، افراد شاغل بیشتر و دانش‌آموزان كمتر از بیكاران و اعضای خانه‌دار به رادیو گوش می‌دهند، اما گویش محلی از عوامل مؤثر دیگر در میزان استفاده از رادیوست. ترك‌زبانان و كردزبانان بیش از سایرین و افرادی كه زبان رسمی آنان تركی و بلوچی است كمتر از سایر اقوام به رادیو گوش می‌دهند.
●انواع برنامه‌های رادیویی
اخبار، برنامه‌های تفریحی و سرگرمی و موسیقی رادیو به ترتیب پرشنونده‌ترین و برنامه‌های سخنرانی، راه شب و برنامه كودك از كم شنونده‌ترین برنامه‌های رادیو است.
●دسترسی به تلویزیون
كانال ۱ با ۹/۹۵ درصد و كانال ۶ خبر با ۸/۱۹ درصد به ترتیب بیشترین و كمترین درصد پوشش را در روستاهای كشور دارا هستند.
●انواع برنامه‌های تلویزیونی
فیلم سینمایی، سریال و اخبار به ترتیب بیشترین بیننده و برنامه‌های علمی و آموزشی كمترین بیننده را درمیان اعضای خانواده‌های روستایی دارد. ۴/۶۱ درصد اعضای خانواده‌های روستایی فیلم‌های سینمایی پخش شده از تلویزیون را مشاهده می‌كنند. ۴/۵۷ درصد اعضای خانواده‌های روستایی نیز سریال‌های تلویزیونی را می‌بینند.
●ایستگاه‌های تلویزیون خارجی
در ۱۲ درصد روستاهای نمونه امواج تلویزیونی كشورهای آسیای میانه و كشورهای استقلال یافته‌‌ی شوروی، قابل دریافت هستند. در ۳/۱۳ درصد روستاهای كشور نیز گفته شده كه امواج تلویزیونی كشورهای عربی حوزه خلیج‌‌فارس (شامل عربستان، عراق، كویت، امارات) و حتی سوریه قابل دریافت هستند. در ۱/۲ درصد از روستاهای دیگر كشور نیز امواج تلویزیونی تركیه و بعضاً هند و پاكستان و كشورهای غربی قابل دریافت است. اما در همین روستاها ۷۲ درصد روستاییان از برنامه‌های تلویزیونی خارج استفاده نمی‌كنند. در ۷/۱۵ درصد روستاها افرادی هستند كه برنامه‌های تلویزیونی خارجی را مشاهده می‌كنند. در ۳/۴ درصد روستاها، اكثر اهالی از برنامه‌های تلویزیونی خارجی استفاده می‌كنند و در ۱/۸ درصد روستاها نیز بعضی از روستاییان از برنامه‌های تلویزیونی خارجی استفاده می‌كنند.استقبال از تلویزیون‌های خارجی با متغیر فاصله روستا از شهر رابطه مستقیم و معناداری دارد.
●داشتن ضبط صوت و نوار
در ۵۷ درصد خانه‌های روستایی ضبط صوت وجود دارد، در حالی‌كه در ۴۳ درصد خانه‌ها ضبط صوت وجود ندارد. میانگین نوارهای صوتی موجود در خانه یا اتومبیل روستاییان نیز حدود ۸ نواراست.ترانه‌های محلی، سرود و موسیقی به ترتیب بیشترین و نوارهای آموزشی كمترین نوع نوارهایی هستند كه روستاییان به آنها گوش می‌دهند.
●دسترسی به ویدئو
در ۶/۱۶ درصد روستاهای كشور هیچ یك از روستاییان، ویدئو ندارند. اما در ۶/۵۰ درصد روستاها تعداد كمی از روستاییان ویدئو دارند اما در ۹/۳۲ درصد روستاها نیز عده‌ای یا بیشتر خانواده‌ها ویدئو دارند. فاصله روستاها از شهر و جمعیت روستاها نیز در اینجا از عوامل مؤثر افزایش استفاده از ویدئو است.در ۳/۱۴ درصد روستاهای كشور، روستاییان در خود روستا به نوارهای ویدئویی دسترسی دارند. در حالی‌كه در ۱/۶۹ درصد روستاهای كشور، اهالی برای تهیه نوار ویدئویی شخصاً و با مراجعه به ویدئو كلوپ‌های شهر و یا از طریق دوستان و آشنایان اقدام می‌كنند. ۴/۶ درصد روستاهای كشور ویدئو كلوپ دارند و توزیع نوارهای ویدئویی از طریق آنها انجام می‌شود. در ۸/۱ درصد روستاها، مغازه یا فروشگاه‌هایی كه كالاهای دیگر عرضه می‌كنند توزیع كننده نوار ویدئویی هستند و در ۱/۶ درصد روستاها نیز فرد دوره گردی هرچند وقت یكبار این نوارها را به روستاها می‌آورد و در بین روستاییان توزیع می‌كند.
● دسترسی به شهر
میانگین فاصله روستاهای كشور از نزدیك‌ترین شهر ۲۹ كیلومتر و میانگین فاصله روستاهای كشور از مراكز استان حدود ۱۳۰ كیلومتر است. ۵۳ درصد روستاهای كشور حداكثر ۲۰ كیلومتر با نزدیك‌ترین شهر فاصله دارند در حالی‌كه ۴۹ درصد روستاهای كشور بیش از ۱۰۰ كیلومتر از مركز استان فاصله دارند.
●كیفیت راه ارتباطی با شهر
راه ارتباطی ۶۴ درصد روستاهای كشور با شهر كاملاً آسفالته و مناسب است.
●میزان تردد به شهر
در ۴/۳۶ درصد روستاها، روستاییان می‌توانند روزی ۵ بار و بیشتر به شهر تردد داشته باشند و در ۱/۲۷ درصد روستاها نیز فقط روزی یكبار می‌توان به شهر تردد داشت. در این دسته از روستاها دسترسی به شهر مشكل‌تر است و روستاییان قادر نیستند هر زمان كه بخواهند برای گذران اوقات فراغت به شهر بروند.
●دسترسی به امكانات فرهنگی شهر در روستا
▪نمایش فیلم و تئاتر
در ۸/۷۲ درصد روستاها در طی سال از سوی نهادهای فرهنگی مستقر در روستا فیلم نمایش داده نمی‌شود، در حالی‌كه در ۲۲ درصد روستاها در طی سال یك یا چند بار فیلم نمایش داده می‌شود. استفاده از مراكز تفریحی- سرگرمی شهر و عوامل مؤثر برآن باتوجه به اینكه امكاناتی مانند سینما، تئاتر، پارك و شهر بازی، بازار، نمایشگاه و موزه، ورزشگاه و استادیوم ورزشی تقریباً در روستاها یافت نمی‌شوند، سبب شده تا روستاییان برای بهره‌برداری از این امكانات فراغتی به شهرها مسافرت كنند. گردش در خیابان‌ها و بازار شهر و نیز استفاده از پارك و شهر بازی به ترتیب مهمترین محل گذران اوقات فراغت اعضای خانواده‌های روستایی در شهرها به شمار می‌آید و پس از آنها سینما وسیله‌ای مهم گذران اوقات فراغت اعضای خانواده‌های روستایی در شهرها به حساب می‌آید.
●فعالیتهای اجتماعی
▪مكان اجتماع اهالی
در ۸/۴۲ درصد روستاهای كشور هیچ مكان مشخص و تعیین شده‌ای برای دور هم جمع شدن در زمان فراغت وجود ندارد. در ۲/۱۵ درصد روستاها، قهوه خانه، محل اجتماع اهالی برای گذران اوقات فراغت است و در ۱/۴۲ درصد روستاها قهوه خانه وجود ندارد، لیكن اهالی، مكان و محل مشخصی برای دور هم جمع شدن در زمان اوقات فراغت دارند.
●نهادهای فرهنگی انجام دهنده فعالیتهای فرهنگی
در ۳۵ درصد روستاهای كشور، بسیج در انجام فعالیتهای فرهنگی شركت دارد، در حالی‌كه در ۸/۱۰ درصد روستاهای كشور، جهادسازندگی در انجام فعالیتهای فرهنگی مشاركت دارد. در ۴/۶۰ درصد روستاهای كشور نیز مسجد، كانون فعالیتهای فرهنگی روستاست. در ۲/۸ درصد روستاهای كشور مركز یا كانون فرهنگی مستقلی برای انجام این فعالیت‌ها وجود دارد.
●جشن‌ها و مراسم محلی
در روستاها علاوه بر مراسم عقد و عروسی و جشن‌های محلی و مذهبی رایج در كشور، گاهی جشن‌ها و مراسم محلی برگزار می‌شود كه مخصوص روستا یا منطقه جغرافیایی خاصی است. جشن تولد از جشن‌هایی است كه ۴/۶۹ درصد روستاییان به تبع شهرها برای فرزندان خود برگزار می‌كنند. برگزاری جشن تولد در روستاهایی با فاصله كمتر از شهر بیش از سایر روستاها برگزار می‌شود. مراسم ختنه سوران در ۱/۲۳ درصد روستاهای كشور مانند اكثر شهرها منسوخ شده و كسی این رسم را برگزار نمی‌كند، اما در ۴/۳۸ درصد روستاها این جشن نسبتاً مفصل و در ۵/۳۸ درصد روستاها این رسم به صورت محدود و همراه با دیدوبازدید خانوادگی برگزار می‌شود. هرچه فاصله روستا از شهر كمتر است برگزاری مراسم ختنه سوران بیشتر به صورت دید و بازدید و كمتر همراه با جشن است.
●انجام كارهای عام‌المنفعه
هرچه پایگاه اقتصادی - اجتماعی خانواده بالاتر است میزان كارهای عام‌المنفعه از سوی افراد بیشتر است. این كارها شامل كمك به آبادانی روستا، فعالیت در نهادهایی مانند بسیج، انجمن اسلامی، انجمن اولیا و مربیان و عضویت در شورای آبادی است. به هرحال به نظر می‌رسد سنت خوب مشاركت روستاییان در حیات جمعی خود، علیرغم تحولات اقتصادی - اجتماعی روستا و نیز افزایش میزان برخورداری روستاییان از امكانات رفاهی و فرهنگی شهری نه تنها كاهش نیافته، بلكه افزایش نیز یافته است. البته امروز نهادهای متعددی در روستا دایر شده كه میزان مشاركت روستاییان را در كارهای عام‌المنفعه بیشتر ساخته است.●فعالیتهای مذهبی
▪مكان مذهبی
در ۸/۹۱ درصد روستاهای كشور، مسجد و در ۶/۳۹ درصد روستاها حسینیه یا تكیه و در ۸/۳۳ درصد روستاهای كشور و یا نزدیك آنها یك زیارتگاه مثل امامزاده وجود دارد. تنها در ۵/۶ درصد روستاهای كشور هیچ یك از مكان‌های مذهبی یاد شده وجود ندارد. از سوی دیگر فقط در ۱/۳۳ درصد روستاهای كشور هر روز نماز جماعت برگزار می‌شود، درحالی‌كه در ۵/۲۱ درصد روستاها در طی سال اصلاً نماز جماعت برگزار نمی‌شود.
●تعزیه‌خوانی
در مجموع، هنوز در ۷/۵۷ درصد روستاهای كشور تعزیه‌خوانی برگزار می‌شود. این مراسم در ۳/۴۲ درصد روستاهای كشور برگزار نمی‌شود.
●قرآن و دعا خواندن
۵/۴۷ درصد اعضای خانواده‌های روستایی در بخشی از اوقات فراغت خود قرآن و دعا می‌خوانند و ۱/۱۲ درصد آنان هر روز این اعمال مستحبی را انجام می‌دهند. در قرآن و دعاخوانی و رفتن به مجالس دینی و سخنرانی چندان تفاوتی میان زنان و مردان وجود ندارد، اما در رفتن به نماز جماعت، مردان بیشتر از زنان، این فعالیت دینی را انجام می‌دهند. افراد مجرد هرگز ازدواج نكرده بیش از متاهلین، قرآن و دعا می‌خوانند، در حالی‌كه در مورد رفتن به نماز جماعت و شركت در مجالس دینی و سخنرانی مذهبی این رابطه معكوس است.
●فعالیتهای دستی و هنری
مسابقات هنری در روستاها: در ۲/۸۹ درصد روستاها، در طول سال مسابقات هنری انجام نمی‌شود، در حالی‌كه ۶/۹ درصد روستاها در سال یك یا چند بار مسابقات هنری انجام می‌شود.
●انواع فعالیتهای دستی و هنری
انجام انواع فعالیتهای هنری در سه گروه سنتی، سنتی مدرن و مدرن طبقه‌بندی و همراه با هدف انجام آن فعالیت ارزیابی شده است. هرچه فاصله روستا از شهر كمتر می‌شود میزان انجام فعالیتهای هنری، دستی سنتی به منظور كسب درآمد و نیز میزان انجام فعالیتهای دستی هنری جدید با هدف تفنن و سرگرمی در خانواده بیشتر می‌شود. متقابلاً افزایش یا كاهش جمعیت در روستا چندان تأ‌ثیری بر انجام هنر سنتی به‌‌منظور كسب درآمد ندارد، در حالی‌كه هرچه جمعیت در روستا بیشتر می‌شود، انجام هنرهای جدید با هدف تفنن و سرگرمی میان خانواده‌های روستایی بیشتر می‌شود.
●امكانات بازی و ورزش
▪امكانات ورزشی روستاها
۴۰ درصد روستاهای كشور فاقد هر گونه امكانات تخصیص یافته به امر ورزش جوانان و نوجوانان روستایی است. ۷/۵۰ درصد روستاهای كشور نیز تنها امكان موجود برای ورزش جوانان روستایی، صرفاً یك زمین خاكی است كه به منظور انجام فوتبال یا والیبال از سوی اهالی به این امر اختصاص یافته و تسطیح شده است. ۸/۴ درصد روستاهای كشور نیز سالن سرپوشیده ورزشی دارند.
▪وسایل بازی بچه‌ها در روستا
در ۴/۹۴درصدروستاهای كشور هیچ‌گونه وسایلی مانند تاب، الاكلنك، و سرسره كه معمولاً در پارك‌ها و یا تفرجگاه‌ها برای بچه‌ها یافت می‌شود، وجود ندارد.
▪بازی‌های محلی و سنتی
در ۱/۳۲ درصد روستاهای كشور، اهالی اعم از كوچك و بزرگ، بخشی از اوقات فراغت خود را با انجام بازی‌های محلی پر می‌كنند. هرچند فاصله روستا از شهر زیادتر و جمعیت روستا بیشتر باشد امكان بازی‌های محلی نیز بیشتر است.
●اوقات فراغت سالانه
۷/۷۹ درصد خانواده‌های روستایی تعطیلات سالانه دارند كه معمولاً در این روزها در كنار یكدیگر، فعالیتهای فراغتی انجام می‌دهند. ۳/۷۱ درصد خانواده‌های روستایی تعطیلات سالانه خود را به سفر می‌روند، ۳/۲۸ درصد خانواده‌ها یا تعطیلات سالانه ندارند یا به كارهای فراغتی دیگری در محل زندگی خود مبادرت می‌ورزند. مسافرت‌ها در ایام اوقات فراغت سال به ترتیب اهمیت، به منظور دیدن اقوام و خویشان در بیرون از روستا، زیارت اماكن متبركه و تفریح و سیاحت است. هرچه پایگاه اقتصادی - اجتماعی خانواده بالاتر است، میزان سفرهای تفریحی، زیارتی و دیدوبازدید خانواده‌های روستایی در ایام تعطیلات سالانه بیشتر است. بیشترین مقصد مسافرتی روستاییان را نیز با ۴/۴۵ درصد مركز یا یكی از شهرهای استان خود تشكیل می‌دهد.
●●نتیجه‌گیری
دوركیم از بزرگان جامعه‌شناسی دو عامل عمده را در تغییرات ساختاری دنیای معاصر مهم می‌داند. یكی از آنها فزونی جمعیت و دیگری میل به تراكم روزافزون ارتباطات است. با بهبود شرایط زیستی، جمعیت در اجتماعات بشری افزایش می‌یابد و با افزایش جمعیت و همراه با آن تراكم در ارتباطات اجتماعی درون و میان اجتماعات قطعه‌ای و ساختار اقتصادی و اجتماعی جوامع دستخوش تغییرات اساسی می‌شود. وی همچنین گرایش عمومی به شهرنشینی و قرار گرفتن در میان اجتماعات بزرگتر را ناشی از این روند دانسته و می‌گوید در پهنه شهرها هم شدت تراكم جمعیتی و هم شدت تراكم ارتباطاتی، قوی‌تر از اجتماعات دیگر است. از نظر او تشكیل شهرها و اجتماعات بزرگ در واقع همان ارضای نیاز عمومی مذكور، در قالب تمركز و تراكم جمعیت در یك محل به نام شهر است. در حالی‌كه در رابطه با این نیاز عمومی شرط بقای اجتماعات كوچك، تقویت شبكه‌های قوی و متراكم ارتباطی است تا بتواند جایگزین خلاء ناشی از تراكم جمعیتی و تماس شدید افراد با یكدیگر باشد (دوركیم، ۱۳۶۹، ۲۹۹).
با ذكر این مقدمه باید اذعان داشت كه تمامی تحولات اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی در درون یك جامعه با محوریت شهر و مراكز بزرگ جمعیت، رقم می‌خورد و همان‌طور كه امروزه شهرها و مراكز بزرگ صنعتی، كانون انتقال دانش، فن‌آوری و فرهنگ هستند و كشورهای در حال توسعه با فاصله‌ای كه از این كانون‌ها دارند، تحت‌تأ‌ثیر آنها قرار گرفته و براساس آن تغییر و تحول می‌یابند. در داخل هر كشور نیز شهرها و به ویژه شهرهای بزرگ و پایتخت، كانون اصلی انتقال دانش، فن‌آوری و فرهنگ بوده و اجتماعات كوچك‌تر از طریق نزدیك‌ترین شهرها تحت تأ‌ثیر آنها قرار می‌گیرند.
با وصف این، می‌توان انتظار داشت كه هرچه جمعیت اجتماعات كوچك (در بررسی روستاهای ما) زیادتر و فاصله آنها از شهر كمتر شود ساختار اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی این اجتماعات نیز شبیه‌تر به شهرها شده و انعطاف‌پذیری این اجتماعات از شهرها از هر جهت بیشتر می‌شود.
از متغیرهای كلیدی در این بررسی میزان جمعیت روستا و نیز فاصله آن از نزدیك‌ترین شهر است. روستاهایی دارای فاصله اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی كمی از شهر هستند كه دارای جمعیت زیادتر و فاصله كمتر از شهر باشند. این همان دو عامل است كه دوركیم آنها را در تغییرات ساختاری و تغییرالگوی زندگی و معیشت مهم می‌داند. در این بررسی نیز همان‌طور كه در فصل‌های قبلی گزارش ذكر شد، فاصله روستا از شهر و میزان جمعیت روستا در تمامی عرصه‌های مصرف و فعالیت فرهنگی، اثر تعیین‌كننده‌ای دارد و با كمتر شدن فاصله روستا از شهر و افزایش جمعیت، تمامی انواع مصرف كالاها و فعالیتهای فرهنگی افزایش می‌یابد. حتی همان‌طور كه در جدول ۱۸ - ۱ ملاحظه می‌شود متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده نیز رابطه بسیار نزدیكی با متغیر فاصله روستا از شهر و جمعیت روستا دارد. در واقع، هرچه فاصله روستا از شهر كمتر است و متقابلاً جمعیت روستا زیادتر ، پایگاه اقتصادی - اجتماعی خانواده روستایی نیز بالاتر است. با وصف این، می‌توان این گونه تفسیر كرد كه با كمتر شدن فاصله روستا از شهر و یا افزایش جمعیت، پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده (كه در بررسی ما داشتن انواع كالاهای مصرفی نوع شهری مانند لوازم برقی و ماشینی است) بالاتر می‌رود و در نتیجه مصرف و فعالیت انواع كالاهای فرهنگی جدید افزایش می‌یابد و متقابلاً برخی از فعالیتهای فرهنگی سنتی كاهش پیدا می‌كند. بسیاری از عوامل فردی مانند سواد و شغل نیز كه در مصرف نوع و میزان كالاها و فعالیتهای فرهنگی مؤثر بود نیز تابع عوامل اقتصادی - اجتماعی خانواده و به‌طور غیرمستقیم فاصله روستا از شهر و میزان جمعیت روستاست.
گزارش فوق، خلاصه‌ای از كتاب رفتارهای فرهنگی ایرانیان، (یافته‌های طرح پژوهشی فعالیت و مصرف كالاهای فرهنگی در مناطق روستایی كل كشور) است كه توسط طرح‌‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است.
منبع : فرهنگ و پژوهش
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست