تاثیر انقلاب اسلامی بر ترکیه

یکی از مهم ترین دلایل رشد اسلام گرایی ترکیه در کنار عوامل داخلی موجود در این کشور وقوع انقلاب اسلامی است. به‌طور کلی به نظر‌ ‌می رسد که انقلاب اسلامی ایران برای بسیاری ازمسلمانان جهان به عنوان منبعی الهام بخش تلقی گردیده که موجب تجدید توان حرکت اسلامی دراین جوامع شده است. در مورد کشور ترکیه نیزانقلاب ایران ازآنجایی که برضد رژیمی دیکتاتور و طرفدار غرب صورت می گرفت امید از بین رفتن دیکتاتورها بویژه در جهان اسلام و ترکیه را نیزفراهم نمود. از سوی دیگر همان طور که می دانیم بحث اندیشه تشکیل حکومت اسلامی در میان اهل سنت و بویژه مسلمانان ترکیه از دیرباز قوی بوده است. در واقع پس از فروپاشی رژیم پهلوی به نظرمی رسد که حداقل اندیشه تشکیل نوعی از حکومت اسلامی در ترکیه که خود سالها مرکز حکومت اسلامی عثمانی بود را‌ ‌دوباره زنده کرد. تاثیر این پیشینه تاریخی در روانشناسی فردی ترکها دیده می شود به طوری که بسیاری از آنان سودای رهبری سیاسی واقتصادی جهان اسلام رامی پرورانند(پوربناب، زمستان۸۸ : ۱۳۷۹.)
از دیگر سو تقارن انقلاب اسلامی ایران با برخی دیگر از رویدادهای بین المللی و منطقه ای، از جمله درگیری ها درلبنان وحمله شوروی به افغانستان،این تقارن که گمان می شد،مرکزیت آن درایران است برنگرانی ترکیه می افزود(پوربناب، ۸۰ :۱۳۷۹.)
این حوادث از یک طرف و مطالبی که در سطور بالا به آن اشاره شد باعث گردید که حتی روزنامه‌های ترک مدعی شوند که جنبش مذهبی داخل آن کشوردست ساخته جنبش ایران است ولی هرگز نباید فراموش نمود که شدت گرفتن گرایشات مذهبی ترکها بویژه در زمان شدت گرفتن تورم وناامنی اقتصادی ، نه زایده مداخله خارجی بلکه محصول وضع داخلی ترکیه است( پهلوان، مهر وآبان۲۷ : ۱۳۷۷.)
در ادامه مطالب برای اثبات اثرگذاری انقلاب اسلامی در ترکیه در سطورآتی به برخی از گزارشات ارائه شده از سوی مقامات ترک، غربی و سفیر وقت ایران در ترکیه برای اثبات این مهم اشاره می گردد.
روزنامه “حریت” در مورخ ۱۷اکتبر۱۹۸۸ در صفحه اول خود مقاله ای تحت عنوان “مسئله ملا در ارتش” مطالبی درباره نفوذ انقلاب اسلامی در ترکیه و بویژه ارتش این کشوربیان می کند.
ستاد ارتش ترکیه از سه سال قبل تاکنون مرتبا به کلیه نیروهای خود در قبال فعالیت ارتجاعی ایران هشدار می ‌دهد. یکی ازکسانی که شدیدترین عکس العمل را در قبال فعالیتهای به اصطلاح ارتجاعی تحت رهبری ایران نشان داده است آقای” گوک سان” فرمانده بازنشسته نیروی دریایی ترکیه می باشد وی خواستاراتخاذ تدابیر شدیدی در قبال این تحولات شد. وی درسال ۱۹۸۵ در زمانی که فرمانده نیروی دریایی بوده طی نامه ای به کلیه نیروهای تحت امر خود دراین مورد هشدار داده بود(حشمت زاده،۲۱۱ :۱۳۸۵.)
گراهام فولر طی تحقیقاتی در فاصله ۵ سال - از۱۹۸۹ تا۱۹۸۵ برای موسسه تحقیقاتی “رند”جهت بهره برداری وزارت دفاع آمریکا انجام داده است درباره تاثیرانقلاب اسلامی بر ترکیه چنین می گوید:
۱) امروز بیداری اسلامی دراکثر نقاط ترکیه بویژه در مناطق جنوب شرق(کردستان ترکیه) و آناتولی(بخش آسیایی) به چشم می خورد. عمق بیداری مسلمانان ترکیه رامی توان ازروی انتشار صدها نشریه مذهبی واسلامی و ترور لائیکهایی چون پروفسور”معمرآکسوی”،”توران دورسون” و.... درسالهای اخیر دریافت.
۲) وقوع انقلاب اسلامی ایران وحرکات بنیادگرایانه درخاورمیانه آگاهی اسلامی را نسبت به ۳۰ سال قبل بسیار قوی ترساخته و مبادلات اقتصادی بزرگ میان ترکیه وایران،حکومت ترکیه رابرآن داشت که در مقابل اهداف صدورانقلاب کوتاه بیاید.‌
۳) ‌رادیکالیست ترین سازمان اسلامی ترکیه در اروپا که تحت عنوان سازمان اسلامی در۱۹۸۵ توسط”جمال الدین کاپلان” تاسیس شد. او در صدد انقلابی مشابه انقلاب ایران در ترکیه است و گفته می شود که از مریدان امام خمینی بوده وازایران(حشمت‌زاده : ۲۱۵ : ۱۳۸۵.)
پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاثیر قابل ملاحظه‌ای برافکار مسلمانان مبارز ترکیه داشت. در گزارشی که بوسیله سیا برای و زارت امورخارجه آمریکا تنظیم شده چنین آمده بود:
فلسفه امام خمینی روز به روز در ترکیه توسعه می یابد. یک مجله هفتگی چاپ یونان ادعا کرد که نگرانی شدیدی در میان مقام های آمریکایی از شباهت ترکیه باایران احساس می شود. روزنامه های غربی هشدار می دادند باید آگاه بود که تجدید حیات اسلامی در ترکیه ازهمسایه اش ایران نشات می گیرد. در پی کودتای۱۲ سپتامبر۱۹۸۰ نظامیان در ترکیه، سر فصل جدیدی در مبارزه بااسلام گرایی تحت عنوان مبارزه باارتجاع در این کشور آغاز شد. روزنامه حریت می نویسد حجاب اسلامی ومقنعه و چادر سمبل حکومت امام خمینی ازابتدا تا انتهای این دوره بود. بنیادگرایی اسلامی از ایران شروع شد و در ترکیه نیز اثرگذاشت(کدیور۱۳۷۲ : ۱۲۵-۱۲۷.)
از نظر سفیر وقت جمهوری اسلامی ایران در ترکیه، نکات زیر در مقوله تاثیر انقلاب اسلامی بر ترکیه قابل توجه می داند:
۱) درتوالی انقلاب اسلامی،ارزشهای اسلامی تجدیدحیات یافته اند و حرکتهای اسلامی رشد کرده‌اند.
۲) نسل جوان عمده ترین قشراثر پذیر بوده است.
۳) امواج اسلام گرایی سدی برای فعالیت اسلام زدایی دولت ترکیه بوده است .‌
۴) دولت و دولتمردان ترکیه در مقابل بسط اسلام دچارانفعال شده اند. چون رویارویی و مقابله موجب تشدید آن شد و مسامحه نیز سبب بازشدن راه توسعه آن می شود.
۵) باید گفت مهم ترین دلیل تاثیرانقلاب اسلامی بر ترکیه همانا گسترش حجاب و موضع گیری های دولتمردان لائیک علیه رشد اسلام گرایی سالهای اخیر این کشور است. از منظر این دولتمردان، اسلام گرایی و حجاب بانوان پدیده ای ضد ملی و وابسته به خارج از مرزها قلمداد می شود.‌
۶) مسلمانان و نیروهای اسلام گرا امروز مبدل به یک گروه تعیین کننده عرصه سیاسی شده اند به‌ طوری که احزاب مختلف نیز تلاش دارند درانتخابات وکسب قدرت سیاسی ، حمایت وآرای اینهاراداشته باشد ( حشمت زاده،۲۱۰ :۱۳۸۵.)‌
درباره گزارشات تحلیلگران غربی باید گفت به نظر می رسد که اکثر تحلیلگران و گزارشات غربی حکایت از اثرگذار بودن انقلاب اسلامی ایران بررشد گرایش به اسلام گرایی درترکیه بوده است. علی‌رغم درستی این مطالب هرگز نباید فراموش نبود که انقلاب اسلامی تنهاعامل در رشد گرایشات اسلامی در ترکیه نبوده است. در واقع شرایط و مشکلات داخلی ترکیه به عنوان عامل اصلی در کنار انقلاب اسلامی موجب تقویت بیداری اسلامی در ترکیه را فراهم کرده است. ولی متاسفانه آنچه که بسیاری از گزارشات غربی به آن تاکید می کنند چیزی جزء هراس و اسلام ترسی بیش نبوده زیرا در ذهن اکثر تحلیلگران و حتی سیاستمداران غرب نوعی از اوهام در قبال اسلام و بویژه به خاطر تسلط ۵۰۰ ساله عثمانی بر بخشهایی از اروپا و درخطر قرار دادن کیان مسیحی غرب وجود دارد.
از منظر این تحلیلگران وقوع انقلاب اسلامی و تحریک گرایشات اسلامی در ترکیه فاجعه شکل گیری عثمانی جدید را در این کشور به نوعی برای آنان زنده کرد.

رضا عابدی گناباد ‌

منبع : روزنامه کیهان